Norðanfari - 16.09.1865, Blaðsíða 3

Norðanfari - 16.09.1865, Blaðsíða 3
55 —• jern leyfiM ab eins þjófflutninga til liinna annara ríkja satnbandsins, svo heitnilubu þó hin önnui' rikin svo sem Wiirtemberg, þegn- unt sínum óskorafcann brottfarar rjett, svo þeir er vildu flytja af landi burtu, þurftu eigi aun- ab, cn gjöra fyrst krókinn til Wiirtemberg og þuban til annara landa. Af þessu ílaut ab skattur sá (gahella emigrationis) sem sambands- lög {rjóbverja Itöfím lagt á útfarendur, fjell af sjálfu sjer. Ab samtöldu bafa á þessari öld, farib fiá Norburálfunni 8 milliónir manna, og tveir blut- ir af þessum mannfjölda frá Euglandi og Ir- landi. Flestir fóru frá NorturálfunKÍ árin 1850—56, eptir þab var sem vestfarastraura- urinn lygndist cbur bægt i á sjcr, þar til hann apt- urab tiýjtt jókst í flestuni lönduin erti orsak- irnar binar sötnu a& því, hvort straumtir þessi eykst ebái minnkar, nl. of mikili fólks fjöldi á cinum stab, óáran, dýrtíb, óvæntttr atvinnnu- brestur, en þó eiiikiiiu ili lög eba venjur, sem áhræra landbúnafeinn og sjer í iagi margbýlib á jörbunum. þegar menn skoba þjóbílntning- ana frá sjónarmibi þjóbbúnabarins, eru þeir án efa hin heiztu iæknislyf gegn hinrii al- mennu plágu, sem leibir ,af fátasktinni í hin- um fólkríku löndum, og margif fyrir atvinnu- leysi eigi geta veiib sjalíutn sjer bjargandi* jtess vegna hafa farib sífcan 1852 frá Íríandi af landibúiim þar, sem rnjög licfir rýuit til um bagi þeirra sem eptir hafa verib.; Áfc flestum af þeim, sem ráfcist hafa í brottfcrfc- irnar hafi lieppnast þær vel og fengifc næga vinnu óg vel borgafca, er aufcsætt af því, afc á 14 ára tímabili (1848 — 62). ltafa þeir sem brott hafa fatifc, sent ættingjum sínum, sem heima voru cplir 12 mtlliónir punda sterling, sem er meira en luindrafc og ellefu niilliónir dala. Auk þessa iiefir þafc gott leitt af þjófc- ilutningunum sífcan þeir fóru stöfcugt ab tífck- ast, afc tnla sveitarðmaga og óbótamanna hefir Fækkafc svo afc undrum gegnir; eins og líka hitt, afc nýlendurtiar í öfcrum heimsálfum, liafa fyrir afcsóknina þangab, cflst og aukizt ab vinnu- kröptum, eftmm og attfc. Ilvafc þýzkaland áhrærir, þá eru þab eink- anlega sufcurrtki þess, eins og lika Hesscn og Mcklenborg, scm rnestan þátt hafa átt í utanferfcum þcssum Eptir áætlun, hafa á þess- ari öld farifc frá þýzkalandi lijerurn 2 millión- ir roanna. Hinar þýzku nýlendur, sjer í lagi Obió, Michigan, Wisconsin og Sufcur-Austral- t ia hafa mest blómgast afc hagsæld. þjófcílutn- ingar frá Rómalöndum, eru afc tiltölu nijög litlir, Frá Frakklandi hafa t. a. m. í 40 ár, (1820—60) afc eins flutt sig burtu samtals 28,000 mann-a, efca Iijerum bi! sama tala á ári, sem frá Englandi og Irlandi á tfmabilinu frá 1845—.50, Frá Spán og Itaiíu, vóru þafc afc eins í 40 ár 2500 manns. þjófcflutningar frá Danmörku eru árin 1852—60, einungis 5,288 manns; af þessum voru 3,584 Mormónar. þafc er eigi fátæktin sem lcnúfc hcfir þessa menn til ab fara úr landi, heldttr vilkjör þau og á- gaeti cr fylgja á Mormónatrúr.ni, sem því mifcttr, margur hefir ginnst til afc trúa, og hclzt rutt sjer til rúms mefcal alinúga í syeitum, en seinna heör kotnizt afc raun um, afc voru svik og lyg- ar cinberar falskennenda Mormónatrúarinnar. Milclu meira hefir kvefcifc afc þjófcflutningum frá Nnrvgi, því þafcan frá 1836-186-i, hafa afc samtöldu flutt si.g 73,355 uianns, þafc er til jafnafcar á ári 2600 manns, og á hinum sein- ustu 15 árurn afc mefcaltali hjérum 4000 manna á áii. Hinir flestu af Norfcmönnum, er burthafa * farifc, ltafa sífcan 1854, farifc til Canada, cnda eru alls þangafc komnir 48,060 Norfcmenn, þar á móti hafa ab eins 25,895 tekifc sjer bólfcslu í Bandafylkjunum. þess er cn fremur vert afc geta, afc hlutafceigendur utanferlanna frá Nor- egi, er mest gipt húsfólk, en fátt af bændum og enn íærra af ógiptu vinnufólki. Árib 1864, komu frá Norfcurálfunni tii Nýjtt jórvíkur 89,766 Irur, 23,871 Englend- irignr, 57,472. þjófcverjar, efca alls 182 916 manns, sem allir ætlufcu afc setjast afc í Vest- urheimi. Af framanskrifufcu geta þjótflntningarnir gjört oss skiljaníegt, hvernig hir.n rnikli straum- ur, er sagan segir oss frá, afc jafnan hafi runn- ib frá austri til vcsturs. þafc er setn ný Norburálfa sje afc myndast fyrir vestan At- landshaf, og afc Ausínrálfan sje afc flytja sig til Noi'fcurálfunnar. Ilinir ntiklu þjófcflutning- ar áttu sjer þar mest stafc, er kúgunarstjórn- in og borgarastrífcin afmáfcu öll eignar rjctt- indi manna, og gjörcyddu afc kalla bin róm- versku hjerub, setn eigi átti sjer fá dæmi- þetía er mannkynsins almenni vegur kring- um hnöttinn, sem allt af heldur vibstöfculausí áfram. LEIDEJETTING vib sögubrot í Norbanfara þ. á. 43. bls. 3. dátki. Sumt í þessu sögubroti er satt, sumt ó- satt. þab sem ósatt er og rnjer vel kunnugt, vil jeg leifcrjetta. Jeg get sagt satt tim þab og vil segja satt. Gipti roafcurinn var ckki vifc, þ« barnifc var skírt, gat því ckki afsaiafc sjer fafcerninu. Prcsturinn lilíífcist vifc afc spyrja stúlkuna á undan skírninni um fafcerni barnsiit3, því stúllc- an var þá mjög aúm. llann vildi eigi ýfa gefcshræringar liemiar meb neinum spurning- um þab sínn. þab ætla jeg prestur gjöri rjett þegar svo stendur á. En þresturinh spmfci foreldra stúlkunnar á eptir hvcrt þau vissi hverr fabir væri batnsins. þau sögfcu sonur hins gipta manns mttndi eiga þafc. Hann var í annari sókn. Vifc þetta fór prestur heim og íór aldrci afc íinna þenna lýsta föbur, heldur skl'ifafci þegar sóknarpresti hans og bab hann um fafceniib. Ábnr en sá prestur fyndi mann- inn efcá svarafci notkrci, keniur ungur mabur, sem var, og haífci verifc fyrra árib, vinnu- mabur hjá fölur stúlkunnar, sem barnifc átti, til sóknarpresls síns og l'ærir honmn skriflega játningu sína afc hann sjc sannur fabir barns- ins eins og mófcirinn sje sönn mófcir þess. Hvab átti nú presturinn ab gjöra annab en fara eptir þessu? Hann skrifabi þegar hin- um prestinum, ab harm þ'yrfti ekki ab spyrja sóknarmann sinn tmi barnsfafcernib, því ann- ar mafcur lteffci nú játufc þafc. Eptir þessari skriflegu játningu fór nú presturinn í skýrslu sinni lil mín. Jeg liefi sjálfur lesib þessa sluiflegu játningu vinnumannsins, svo jeg veit jeg segi satt. EUki er þafc heldur satt ub gipti mafcurinn færi til sýslumanns til afc tala vifc hann um skilnafc vib konu sína og ab fá afc eiga afcra, fyrr en löngu eptir afc vinnumafcur- inn haffci játafc á sig fafceriii barnsins, som um er talaö. þab sem (leira er ósatt í sögubrotinu — því íleira er þab — vil jeg ei nefna; þab er mjer ekki jafnvel kunnugt. *X* X- X þó presturinn, sem sögubrotifc talar um, hefbi nú heyrt kvisafc, í sveita skrafi, afc gipti ntafcurinn tntmdi eiga barnifc, ætla jeg hon- tim prestinum sæmdi ckki ab hlanpa eptir því, fara ab grafasí eptir hvafc sannast vséri í þesstt, eba Ijósta upp slúfcri fyrir yfirmönntiin sínum, heldur virtist mjer hann gjöra þab eitt í þessu máli, sern honum súmdi og skylda hatis var. En hitt sæmir ekki blabamanni, afc lála blab sitt hlaúpa nieb sveitaslafcur og nota þab til afc gjöra nifcrun einstökum tnönnuth efca stjcttum. Prófastur. 10. f m. kom hingafc á Akureyri sænsk- ur fræfcimafcttr sem á hcima í Uppsölutn í Svíaríki, hann fór bjefcan þann 13. s. m., cg afhenti oss þá brjcf titafc á dönsku, sem á j íslenzku er svona látandi: Til ritstjóra Norfcanfara! Mefc því nokkrir af hinum heifcrttfcu kunn- ingjum mínum og vinum á Sufcurlandí í íslandi hafa mælzt til þess, afc jeg í blafci yfcar skýrfci þeim frá áframhaldi ferfcar minnar hjer í landi, leyfi jeg ntjer, afc beifcast rúms í því fyrir frjettir þessar: þegar jeg á 14 dögum haffci lokib fcrb minni frá Reykjavík austur á Djúpavog, dvaldi jeg þar hálfan mánub, eba hjerutnbil tii mifcs júlímánafcar, þafcan ferfcabist jeg um nokkra af austfjörbum, nefnilega: Reibarfjörb, Seybisfjörb og Borgarfjörb, fór svo þafcan um Ejaltastafci yfir Hellisheibi og í Vopnafjörb, og þaban fram hjá Mývatni til lJúsavíkur á norfcurlandi. Snjeri svo þatan upp afc Reykjablífc vifc Mývaln, hvafcan jeg eptir afc hafa dvalib þar uokkura daga, kom hingafc á Akureyri hinn 10. ágúst, og held nii ferb minni hjefcan beinlínis og sufcur til Reykjavíknr. Jafnframt og jeg í mesta máta, hefi fyllsíu orsök til afc dázt afc því, hvab mikib jeg í vís- indaiegu tilliti ltefi áunnib um leib og jeg rneb hrærbri tilfinning minnist alls þess, mjer hefir mætt, efca komib fram vib mig á leifc þessari neínilega: hinnar tniklu vinsemdar og gesttisni, sem jeg svo víba lijer á landi hefi öfclast margar sannanir. fyrir og í fyllsta mæli afc- notib. þab er þessvegna ab jeg meb miklum söknubi yfirgef byggb þessa, bæbi hvab áhrærir raannúb og ást iandsmanna, sem og hina slór- kostlcgu náttóru, er hefir ltrifib mig mjög. þessi sökr.ubur, sem abeins umbunast af von- inni um ab komast farsæliega heim til tuinna kæru fæbingar átthaga. Ab minning íslands rneb hinni miklu og fogru nátlúru og hinum ilgófcu hjörtum fylgir mjer jafuan lifandi, þarf jeg ckki ab bæía bjer vifc. Akureyri 12 ágúst 1865. Phil, Dr. C. W. Paykull. ALþíNG 1865. Eins og mörgum er þegar kunnugt af þjófc- ólfi, var alþingi siiíifc 26. f. m. Til þingsins ltöffcu nú komib 13 frumvörp og 2 álitsmál frá stjórninni, og frá ýmsum landsmönnnm ltjer yfir 80 bænarskrár og nppástungur.. 28 þing- nefndir höffcu verifc scttar. Af frutnvörpum stjórnarinnar höfbu verifc felld, málin: um fjárhagssambandifc, brennivínsverzlunar málifc, leslagjaldstnálifc og um afc ferma og afferma gufuskip á sunnudögum. Af þjófcólfi virfc- ist enn fremur mega rófca, afc 56 af bænar- skránum og uppástungunum, sem afc ofan er getifc, bafi komifc til umræfcu á þinginu, en hinum þá líklega kastafc I ruslakistu þingsins, efca reknar svo búnar heim aptur, En þá er sagt afc halda eigi áfratn fjár- klábalækningunum. I prentsmifcjumál Norbur- og Austurum- dæmisins var sett nefnd, og þab tvfrætt; en þó ab lokutn allar uppástungur nefndarinnar felldar, og engin bænarskrá um þab ritub til konunga. Utn úrslit fleiri mála er rædd voru á alþingi, verfcur getib í næsta b’.afci. F1IJETT8R SlIlSrSLEIlöAK, Ab svo miklu vjer höfum frjett, varfc grasvöxturinn r.ú í suntar vel í mcfcal Iagi og sumsíabar betur. Töburnar fcirtust vel hjá öllum, sem náfcu þeim fyrir ogumbyrjun ágústm. síban hefir nú heyskapurinn gengib erfifcar, því optar hafa verib úrkomur meb norfcanátt og stundum stórrigningar, og 3- þ. m. alsnjóafci fram til dala og á stimum útsveitum. Nú hefir verib þerrir nokkra daga, og flestir búnir afc ná inn heyjum sínum, en þó sumt af þein» mefc misjafnri verkun.

x

Norðanfari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.