Norðanfari - 13.03.1866, Page 1

MRIAWAII.
5. AH.
AKUREYRl 13. MAIIZ 1866.
7.-8.
ltBJEF Al» SL’USÍAllf.
(Nifeurlag). En þab sje fjacrri mjer, at
1;enna embættismnmuiniim einum um allt þab,
sem ásliortir oa; atlaga fer lijá oss. ,!eg er
sannfæríur um, ab margir þeirra liafa liinn
bezta vilja, og hvetja af allurga til alls þess,
sem þeir hyggja, ab betur megi l'ara,
Jeg veit, ab | eir cru elifi allláir mebal
landa vorra, bæíi hjer út ð íslandi og lília
erlendis ( Kaupmannahöín, sem hafa heitan
áhuga á því, ab vinna þjðb sinni gagn, og
ver'a engn fegnari cn því, ef þeir verba
áskynja nin framfarir hennar í einhverju góbu
og nytsömu. Mefal slílcra manna vil jeg nefna
ágætismann'nn Jdn Sigurtsson, sem nm hríb
hefir verib oss traustur forvfgismat ur til þjób-
hcilla.
Mjer er þab og einnig knnnugt, ab sum-
ir duglegir og velviljafeir embættismenn og
menntamenn vorir, taka sjer áhuealeysi þijfife—
ar vorrar svo riærri, ab þeir sæta tækifæri til
þess, ab komast hicfean, og 'ilja eigi srekja
um stöfeu hjer; en sifWt er einhver hinn mesti
skafei þjófeaiinnar, ef afe þeim anda kvæfei tii
nmna. Alþýfean má í sannleika sjá afe
s j e r'; luín á líka helgmn skyldi.m afe gegna;
bóndinn á sömu tettjörfe sem enibæitismafenr-
inn, og á fyrir sömu þjófe afe vinna sem liann,
bóndinn tulir líka starfa A hendi, þótt verka-
hringur lians sje niinni og á annan liáit;
baiin á konu og börn til afe annast, naufe-
stadda til afe styfeja, jörfeu til afe rækta og end-
urbæta, bæ til afe bvggja, sveit til afe prýfea
og efla í öllum framíörum; hasm hefir fengið
maigt ágætt ráfe, og marga ðgæta hvöt, afe
fornu og nýju. bæfei í ræfeu og riti af fræfei-
tnönuum og yfirinönuum símim, og helir cin-
att fært sjer þafe allt of Iítife í nyt, og er þetta
ti! þccs, ni iA»o mörgu er áhóta-
Vant hjá oss þann dag í dag. Vjer sjánm
landife — þafe sýnir sig; iijer sjást mjög óvíta
vegsummerki þess, afe verulegar umbætur hafi
gjörfear verife. Snmu þúfnakollana, sem land=
námsmenn, forfefeur vorir, hjRkkiifii fyrir riær-
fellt 1000 árum, þá lijökkum vjer enn ( dag
mefe svfittan skallannl mýraflóarnir, sem þeir
ætliife,u aö sökkva ofan í fyrir kviksyndi í
fornöld, þeir eru enn engiar vorar, og ( þeim
crum vjer enn, afe rnbba upp mýra- tinnungs-
rudda á siimri hverju, vife liina mcslu vosbúfe
og heilsuspilli; ár og lækir renna, sem allra
haganlegast fram hjá liarfebalagrundum ósbegum
fyrir þurrlc og sneggju, og liala aldrei nokk-
urntíma frá iipphafi vega sinna þurft, afe ómaka
sig upp á bakkann af manna völduin; várla
sjest grjótgari'nr, og þafan af sífeur nokkurt
steinhiís, óvíba tiinbiii hils, svo allt fiínar og
hrynur jafnófuin. í.andife cr nálega allsþlirli,
og afe kalla öldungis óræktafe ; oss er allt ept-
irskilife, og allt er ógjört. Mun eklci þetta
mefefram koma til af því, afe þjófein hefir leg-
ife á lifei sínu, og bændiirnir hafa eigi varib
ollurn kröptum sfnum til þess, afe gæta skyldu
sinnav vife jarbir sínar, og ættjörfeu sína ylir
böfufe
Jeg játa þafe afe vísu mefe glefei, afe marg-
ur .einn býr sómasamlega biíi sfnu, og endur-
bætir jörb sína eptir megni; og hinsvegar játa
jeg þab mefe hiyggfe, afe landife er freniur kalt
og hart. En hiit er þ<5 víst, afe) stór mikife
má eridmbæta marga jörfe, einkiim snnnanlands
vífea, og svo í ýmsnrn sveittirn liinna fjörfenng-
anna. Og víst er um þafe, afe jeg er ekki
samrar skofennar, sem Hrasilítifararnir nyrfera.
Jeg lít svo á, sem vinriukrnptur sje oss mjög
svo árífeandi, og oss hife mesta tjón, afe missa
hanu, og þoli skki ein sveit tleira fóllc en hún
ber, þá hafa aptur afrar sveitir mikinn hag
af nreiri yinnuafla, ef menn hjer eptir fara afe
leggja meiri stund á endurbætur, en liingafe
til htííir verife, Fyrir þá sök þyki mjcr
fyrirtæki, Hrasilíufara alls ekki vel stofnab
fyiir landife sjáll’t, auk þess, sem mjer getur
ekki beiur skilizt, en ab þab sje hinn nresti
neybarkosiur fyrir mennina sjálfa. Væru menn
hræddir um, ab mikið yrfei úr fyrirtæki þessu,
bæri tiin mesta naufsyn til, afe brýna fyrir
mönnuin ást á ættjörfeu sinni, ásamt örfeug-
leika og áhættu fararinnar. En þafe er von
vor, afe ekki muni verfea nrikife úr þessu í-
skyggilega fyririæki.
Jeg er þá kominn lcngra, vinrir minn! f
þessa átlina, en gófeu hófi gegnir fyrir þann,
sein vel ætlar afe halda sjer vife efnife,
og vík jeg mjer þá aptur afe hinu, sem jeg
hvarf frá, afe því, sem jeg hygg vera hina
sönmi afeal undirstöfeu framfara vorra, sem
þjófar, nefnilega afe dyggfinni. Dyggfein
e r d j ú p o g v í fe á 11 u nr i k i 1 h u g m y n d, liún
lýsir sjer í margbrey.lihgum myndum; mjer
fyrír mitt leyti, þykir f.öfenrlandsástin vera
fögur og yndisleg grein hennar. Mefean heim-
urinn er eigi allur orfinn afe einu ríki, og allar
þjóf.ir orfenar ab einni þjób — sem jeg ætla,
afe eptirláta þjófefræfingununi afe reikna út, hve-
nær ab muni bera! - - þá lifir mannkynib f
smærri (ijóbljelögum, sem eiga ab keppa til
hinnar sönru fullkomnunar bæfei í ytri og innri
efnum; og rnjer viríisí, sem þab hljóti ab svíba
sárt hverju þjóbfjelagi, ab verfea ntjög langt á
eptir öfrum í þessu [íýfeingarmikla vefehlaupi,
afe takmarki fullkommmarinnai'. {vjófefjelögin
eru nokkurskonar stór heimili, og þafe er í
rauninni, eins heimiiisiaanns, sem annars er —•
svo er afe minnsta kosti þar, sem gófeur er
heiniilissbragur. Vife slíkar hugleifeingar lifnar
og dafnar föfeiirtandsáaiín a& sama skapi, scm
dyggfein er hjartgróin, og fjelags hugmyndin
er skír fyrir liugsun manna ; þ' gar slíkar tll-
íinningar fara alinennt afe vakna, hjá hver'i
þjófe scm er, er heilladagur hennar fyrir dyr-
um,> og lieíir slikt einkum komife (ram á ó'rife-
ariímum þjófeanna, þá ef þær hafa ijósast
fur.dif, afe þær voru fjcliig út af fyrir sig,
og á öferum báginda öldum þeirra, þegar þær
hafa hlotife afe leggja fram alla krapta sína í
sameiningu, þessu roáli finnst mjer einnritt
vera ab gegna hjá *u-s* IslendTtigum. Gss
dugir eigi, ncma afe allir vinni samhuga verk
skyldu sinitar, allt í frá æístu yfirvöldum
og a 1 þ i n g i s m ö n n u in vorum í heffearsæli
[eirra, þar sem þjúfein öll starir á þá mefe
von og epiirvæntingu, til fátæka ungmenn-
isins í kofa sínum, þar sem enginn gefur
gaum afe honutn. Ilinir fyrtöldu mega sann-
arlega finna ti! ábyrgfear sinnar og starfans,
sem hvilir á herfeum þeirra, einmitt nú á yfir-
standanda tíma; þeir mega mtina skeytingar-
Iey-i íslenzkra yfirvalda einatt á fyrri öldum
sjer til vifevörunar, og Itins vegar brennandi
þjófearást einstákra manna sjer til upphvatn-
ingar; þeir mega muira Jón Eirfksson, sem
liffei og l.jczt fyrir land siit; þeir mega muna
Olaf stiptaintmann og Magnús kon-
f c r c n z r á & Stephansen, Skúla M a g n ú s-
s o n, M a g n ú s K e t i I s s o n , sjeraBjörn
II a I i d ó r s s o n , S t e f á n a m t m a n n T h o r-
arensen og fleit i sem unnu sjcr til sóma, og
símim til gagns, mefean ætin vannst; þeir inega
muna Eggert Olafsson. sem andar svo öflg-
nm og lieitum anda til a tljarfear sinnar í kvæfe-
um símim, afe hann idýtnr afe þröngvast gogn-
um merg og bein, á sönnum fslendingi; þeir
mpga miina þá Baldvin Einarsson, sjera
T ó m a s S æ m u n d s s o n, sjera Gísla Hrynj-
6 1 f s s 0 n , HrynjólfPjetursson, Lárus
Sigurfesson, Skapta Stefánsson og
marga fieiri, sem gífu beztn vorrir, en burt-
köllufeust frá oss, suioir nýleknir og sumir vart *
teknir ti! starfa, oss til hins mesta saknafear
og hjartasorgar; þeir mega nmna þá, Hjarna
og Jónas skáldin gnfeu, seni lásu þrótt og
fegurfe, ást og yndi út úr fjalldölum og fjalia-
tindum, fosstim og fiífeum grnndum fóstur-
jarfarinnar, og íluttu henni svo aptur dýrar
drápur af vifekvæmu hjarta; og þessir menn
voru alhr'af sama bergi b otnir, sem vjer;
þeir voru jafnt synir ættjarfearinnar, sem vjer.
Látuin þvf sama blófe renna f æfenm vorum,
sem þeirra, svo afe vjer veifeum ekki ættlerar,
heldur gegnum þörfum tímans, sem verfea æ
meiri og meiri; legcjum dyggilega fram krapt-
ana, spörum hyggilega fjármunina; látum á
móti oss; vinnum fyrir fjelagife; lítum á þjófe-
arþörfina; bætum úr henni eptir megni hver
um sig. Landife er fátækt, þörfin brýn, skyld-
an lieilög þökk sje þeim sem viija vel og
starfa dyggilega; þeir skulu, fá vifeurkenn-
ingu fyr efeur sífear, ef ekki fyrri þá í þakk-
látri endurminiiingu ókomit.na ulda. Veraldar-
sagan geymir sfna menn, og hampar sínuni
hcijum á höuduni sjer um aldur ogæfi; saga
einstakra þjófea varfeveitir iiJnningu sinna á-
gætismanna, og bindur blómhring um enni
þeirra; saga sinæni hjerafea og sveita heldúr
undra lengi á lopti minningu sinna velgjöffea-
manoa, og virfeing og blessun Inílir yiir tiafnl
þeirra. En hvafe er þ.í öll virfeing og vifeur-
kei ning annara manna, hjá þeirri sæln, sem
er í dyggfeinni sjálfii, og þeirri nautn, scm
felst í starfseminni? Og víst veife jcg afe álíta
þafe hamingjusamlegt hlutskipii, afe hafa hlotife
þá stöfen, þar sem mcnn geta stráfe blómutn
út n'ebal þjófearinnar, og varib kröptum sín-
um í hennar þarfir; þvf — vifurkenni þjófein
þab, sem henni er gott gjört, þá er vel; og
vifeurkenni þjófein þab eigi, þá er líka v.el,
því sönn d)ggb og sönn mannást hafa enn
þann dag í dag engan svikib — ekki éinn
einasta.
En jeg trúi jeg sjc þá bninn afe gleyma
injer, þar sem jeg nr aferitayfeur, vinurminnl
Jeg var kominn í liifa, og þótti, scm jeg væri
a& tala við þjótina sjálfa. En jeg vona, afe
þjer fyrirgefife mjer, þótt jcg hlaupi svona dá-
lilla spretti, og mjer liggi vife afe hitna um
hjartaræturnar, þegar um heill vor allra er afe
ræfea. I því trausti ætla jeg afe rcnna annafe
skeifeife til, því jeg má eigi unðanfella, afe minn-
ast líiife eitt á ungmennin í kotunum,
sem jeg nefndi vife yfeur áfean. Mjer þykir
svo innilega vænt um æskulýfeinn ; þafean vænti
jeg fjörsins og áhugans; ný kynslófe
rennur upp úr skauii voru, (ajf á upplýsing-
ar- og lffshreifingar-öld; idm á fyrir hendi,
afe taka vife stjórnarvelinum; þegar fefeur þeina
þrýtur, og eiga afe bera hita og þunga seinnl
tíma. En ,þafe skal vel vanda sem lengi á
afe standa“; æskumennii nir þurfa vib leifebein-
ingar cldri manna; þafe þarf a& gefa þei.u stefn-
una, bi)fna fyrir þeim dyggfeina og skylduna
vife náunga þeirra og föfeurlandife, en gjöra ósóm-
an vibbjófes'egan í atigum þeirra, og nefni jeg
hclzt til þess Ijettúfeina og óhófsemina,
sem jeg hygg gjöra oss hvafe mesta vanblesa-
un á þessnm árum. þafe er efeli ljettúfear-
innar, afe skofea aldrei nema yfi.borfe hiut-
anna, feykjast fyrir hverjum kenningarþyt,
trúa öllu og rngu, vilja al!t og ekkert, en leita
eigi hins eina verulega, sem er óbrigfeúll
grundvöllur heilla og hamingju — en þab er
gufesótti og dyggfe. Menn mega þó hafa
tekife eptir því, afe iivort seni þeir skofea líf
einstakra nianna, siít eigife, og þeirra, sem þeir
þekkja, pfea þeir skofea hag heilla þjófea fyr
efea sífear á öldum, þá sjá þeir, meir efeur
minnaskírlega, afe gæfa þeirra allra lief-
ir stafeife og fallib mefe trú ogsifegæfe-
u m þeirra. Hvafe sem liver segir, þá er
þab óbrygfeull sannleikur, afe blessunin hvflir
yfir góta manninum og gófeu þjófinni, cn van-
blessunin e'tir Ijettúfeina og andvaraleysife, þræl-
mennskuna og samvizkuleysife. Mjererspurn:
Hvf misstum vjer (lesta mennins, sero jeg
nefndi áfean, á unga aldri, beztu bræfeurna
vora á mcfc in þeir báru enn í brjósti sínn
svo marga fagra hugsun, svo maret dreng-
lyndislegt álörm, svo margt heillavænlegt fyrir®
tæki? IIví heltast nú lifandi ágætismenn úr
leik, fyrir vanheilsu og annafe sl'kt, svo slysa-
lega? Vera má, afe íieimska sje um slíkt a?>
spyrja, og ekki unnt úr afe leysa; en hefir
yfeur aldrei komife til hiigar vanblessnnin, sem
hvílir yfir Ijettúfeinni og andvara'eysinu; allir
hlutir standa f e i n s hendi, og h a n n hetirýmsa
vegi til ab leifea menn og þjófeir til fullkomn-
uiiar, og henda þeiin á sannleikann. En sú
hugsun hlýtur oss afe svífea, ef vjer þykkjumst
geta lesife refsidóm Diottins í sögu þjófeanna,
hvafea þjófe sem er, og þó eigi sízt, þegar f
hlut á vor eigin fósturjörfe, sem hefir þessi
orfe mörkufe á cnni sínu: Eldgamla Isafold,
ástkæra fósturmold, fjallkonan fríM
Hib annafe afeal mein vort sífeustn árin,
Tirfeist mjer vera óhófsemin. þó Tanþekk-
— 13