Norðanfari - 13.03.1866, Page 1

Norðanfari - 13.03.1866, Page 1
MRIAWAII. 5. AH. AKUREYRl 13. MAIIZ 1866. 7.-8. ltBJEF Al» SL’USÍAllf. (Nifeurlag). En þab sje fjacrri mjer, at 1;enna embættismnmuiniim einum um allt þab, sem ásliortir oa; atlaga fer lijá oss. ,!eg er sannfæríur um, ab margir þeirra liafa liinn bezta vilja, og hvetja af allurga til alls þess, sem þeir hyggja, ab betur megi l'ara, Jeg veit, ab | eir cru elifi allláir mebal landa vorra, bæíi hjer út ð íslandi og lília erlendis ( Kaupmannahöín, sem hafa heitan áhuga á því, ab vinna þjðb sinni gagn, og ver'a engn fegnari cn því, ef þeir verba áskynja nin framfarir hennar í einhverju góbu og nytsömu. Mefal slílcra manna vil jeg nefna ágætismann'nn Jdn Sigurtsson, sem nm hríb hefir verib oss traustur forvfgismat ur til þjób- hcilla. Mjer er þab og einnig knnnugt, ab sum- ir duglegir og velviljafeir embættismenn og menntamenn vorir, taka sjer áhuealeysi þijfife— ar vorrar svo riærri, ab þeir sæta tækifæri til þess, ab komast hicfean, og 'ilja eigi srekja um stöfeu hjer; en sifWt er einhver hinn mesti skafei þjófeaiinnar, ef afe þeim anda kvæfei tii nmna. Alþýfean má í sannleika sjá afe s j e r'; luín á líka helgmn skyldi.m afe gegna; bóndinn á sömu tettjörfe sem enibæitismafenr- inn, og á fyrir sömu þjófe afe vinna sem liann, bóndinn tulir líka starfa A hendi, þótt verka- hringur lians sje niinni og á annan liáit; baiin á konu og börn til afe annast, naufe- stadda til afe styfeja, jörfeu til afe rækta og end- urbæta, bæ til afe bvggja, sveit til afe prýfea og efla í öllum framíörum; hasm hefir fengið maigt ágætt ráfe, og marga ðgæta hvöt, afe fornu og nýju. bæfei í ræfeu og riti af fræfei- tnönuum og yfirinönuum símim, og helir cin- att fært sjer þafe allt of Iítife í nyt, og er þetta ti! þccs, ni iA»o mörgu er áhóta- Vant hjá oss þann dag í dag. Vjer sjánm landife — þafe sýnir sig; iijer sjást mjög óvíta vegsummerki þess, afe verulegar umbætur hafi gjörfear verife. Snmu þúfnakollana, sem land= námsmenn, forfefeur vorir, hjRkkiifii fyrir riær- fellt 1000 árum, þá lijökkum vjer enn ( dag mefe svfittan skallannl mýraflóarnir, sem þeir ætliife,u aö sökkva ofan í fyrir kviksyndi í fornöld, þeir eru enn engiar vorar, og ( þeim crum vjer enn, afe rnbba upp mýra- tinnungs- rudda á siimri hverju, vife liina mcslu vosbúfe og heilsuspilli; ár og lækir renna, sem allra haganlegast fram hjá liarfebalagrundum ósbegum fyrir þurrlc og sneggju, og liala aldrei nokk- urntíma frá iipphafi vega sinna þurft, afe ómaka sig upp á bakkann af manna völduin; várla sjest grjótgari'nr, og þafan af sífeur nokkurt steinhiís, óvíba tiinbiii hils, svo allt fiínar og hrynur jafnófuin. í.andife cr nálega allsþlirli, og afe kalla öldungis óræktafe ; oss er allt ept- irskilife, og allt er ógjört. Mun eklci þetta mefefram koma til af því, afe þjófein hefir leg- ife á lifei sínu, og bændiirnir hafa eigi varib ollurn kröptum sfnum til þess, afe gæta skyldu sinnav vife jarbir sínar, og ættjörfeu sína ylir böfufe Jeg játa þafe afe vísu mefe glefei, afe marg- ur .einn býr sómasamlega biíi sfnu, og endur- bætir jörb sína eptir megni; og hinsvegar játa jeg þab mefe hiyggfe, afe landife er freniur kalt og hart. En hiit er þ<5 víst, afe) stór mikife má eridmbæta marga jörfe, einkiim snnnanlands vífea, og svo í ýmsnrn sveittirn liinna fjörfenng- anna. Og víst er um þafe, afe jeg er ekki samrar skofennar, sem Hrasilítifararnir nyrfera. Jeg lít svo á, sem vinriukrnptur sje oss mjög svo árífeandi, og oss hife mesta tjón, afe missa hanu, og þoli skki ein sveit tleira fóllc en hún ber, þá hafa aptur afrar sveitir mikinn hag af nreiri yinnuafla, ef menn hjer eptir fara afe leggja meiri stund á endurbætur, en liingafe til htííir verife, Fyrir þá sök þyki mjcr fyrirtæki, Hrasilíufara alls ekki vel stofnab fyiir landife sjáll’t, auk þess, sem mjer getur ekki beiur skilizt, en ab þab sje hinn nresti neybarkosiur fyrir mennina sjálfa. Væru menn hræddir um, ab mikið yrfei úr fyrirtæki þessu, bæri tiin mesta naufsyn til, afe brýna fyrir mönnuin ást á ættjörfeu sinni, ásamt örfeug- leika og áhættu fararinnar. En þafe er von vor, afe ekki muni verfea nrikife úr þessu í- skyggilega fyririæki. Jeg er þá kominn lcngra, vinrir minn! f þessa átlina, en gófeu hófi gegnir fyrir þann, sein vel ætlar afe halda sjer vife efnife, og vík jeg mjer þá aptur afe hinu, sem jeg hvarf frá, afe því, sem jeg hygg vera hina sönmi afeal undirstöfeu framfara vorra, sem þjófar, nefnilega afe dyggfinni. Dyggfein e r d j ú p o g v í fe á 11 u nr i k i 1 h u g m y n d, liún lýsir sjer í margbrey.lihgum myndum; mjer fyrír mitt leyti, þykir f.öfenrlandsástin vera fögur og yndisleg grein hennar. Mefean heim- urinn er eigi allur orfinn afe einu ríki, og allar þjóf.ir orfenar ab einni þjób — sem jeg ætla, afe eptirláta þjófefræfingununi afe reikna út, hve- nær ab muni bera! - - þá lifir mannkynib f smærri (ijóbljelögum, sem eiga ab keppa til hinnar sönru fullkomnunar bæfei í ytri og innri efnum; og rnjer viríisí, sem þab hljóti ab svíba sárt hverju þjóbfjelagi, ab verfea ntjög langt á eptir öfrum í þessu [íýfeingarmikla vefehlaupi, afe takmarki fullkommmarinnai'. {vjófefjelögin eru nokkurskonar stór heimili, og þafe er í rauninni, eins heimiiisiaanns, sem annars er —• svo er afe minnsta kosti þar, sem gófeur er heiniilissbragur. Vife slíkar hugleifeingar lifnar og dafnar föfeiirtandsáaiín a& sama skapi, scm dyggfein er hjartgróin, og fjelags hugmyndin er skír fyrir liugsun manna ; þ' gar slíkar tll- íinningar fara alinennt afe vakna, hjá hver'i þjófe scm er, er heilladagur hennar fyrir dyr- um,> og lieíir slikt einkum komife (ram á ó'rife- ariímum þjófeanna, þá ef þær hafa ijósast fur.dif, afe þær voru fjcliig út af fyrir sig, og á öferum báginda öldum þeirra, þegar þær hafa hlotife afe leggja fram alla krapta sína í sameiningu, þessu roáli finnst mjer einnritt vera ab gegna hjá *u-s* IslendTtigum. Gss dugir eigi, ncma afe allir vinni samhuga verk skyldu sinitar, allt í frá æístu yfirvöldum og a 1 þ i n g i s m ö n n u in vorum í heffearsæli [eirra, þar sem þjúfein öll starir á þá mefe von og epiirvæntingu, til fátæka ungmenn- isins í kofa sínum, þar sem enginn gefur gaum afe honutn. Ilinir fyrtöldu mega sann- arlega finna ti! ábyrgfear sinnar og starfans, sem hvilir á herfeum þeirra, einmitt nú á yfir- standanda tíma; þeir mega mtina skeytingar- Iey-i íslenzkra yfirvalda einatt á fyrri öldum sjer til vifevörunar, og Itins vegar brennandi þjófearást einstákra manna sjer til upphvatn- ingar; þeir mega muira Jón Eirfksson, sem liffei og l.jczt fyrir land siit; þeir mega muna Olaf stiptaintmann og Magnús kon- f c r c n z r á & Stephansen, Skúla M a g n ú s- s o n, M a g n ú s K e t i I s s o n , sjeraBjörn II a I i d ó r s s o n , S t e f á n a m t m a n n T h o r- arensen og fleit i sem unnu sjcr til sóma, og símim til gagns, mefean ætin vannst; þeir inega muna Eggert Olafsson. sem andar svo öflg- nm og lieitum anda til a tljarfear sinnar í kvæfe- um símim, afe hann idýtnr afe þröngvast gogn- um merg og bein, á sönnum fslendingi; þeir mpga miina þá Baldvin Einarsson, sjera T ó m a s S æ m u n d s s o n, sjera Gísla Hrynj- 6 1 f s s 0 n , HrynjólfPjetursson, Lárus Sigurfesson, Skapta Stefánsson og marga fieiri, sem gífu beztn vorrir, en burt- köllufeust frá oss, suioir nýleknir og sumir vart * teknir ti! starfa, oss til hins mesta saknafear og hjartasorgar; þeir mega nmna þá, Hjarna og Jónas skáldin gnfeu, seni lásu þrótt og fegurfe, ást og yndi út úr fjalldölum og fjalia- tindum, fosstim og fiífeum grnndum fóstur- jarfarinnar, og íluttu henni svo aptur dýrar drápur af vifekvæmu hjarta; og þessir menn voru alhr'af sama bergi b otnir, sem vjer; þeir voru jafnt synir ættjarfearinnar, sem vjer. Látuin þvf sama blófe renna f æfenm vorum, sem þeirra, svo afe vjer veifeum ekki ættlerar, heldur gegnum þörfum tímans, sem verfea æ meiri og meiri; legcjum dyggilega fram krapt- ana, spörum hyggilega fjármunina; látum á móti oss; vinnum fyrir fjelagife; lítum á þjófe- arþörfina; bætum úr henni eptir megni hver um sig. Landife er fátækt, þörfin brýn, skyld- an lieilög þökk sje þeim sem viija vel og starfa dyggilega; þeir skulu, fá vifeurkenn- ingu fyr efeur sífear, ef ekki fyrri þá í þakk- látri endurminiiingu ókomit.na ulda. Veraldar- sagan geymir sfna menn, og hampar sínuni hcijum á höuduni sjer um aldur ogæfi; saga einstakra þjófea varfeveitir iiJnningu sinna á- gætismanna, og bindur blómhring um enni þeirra; saga sinæni hjerafea og sveita heldúr undra lengi á lopti minningu sinna velgjöffea- manoa, og virfeing og blessun Inílir yiir tiafnl þeirra. En hvafe er þ.í öll virfeing og vifeur- kei ning annara manna, hjá þeirri sæln, sem er í dyggfeinni sjálfii, og þeirri nautn, scm felst í starfseminni? Og víst veife jcg afe álíta þafe hamingjusamlegt hlutskipii, afe hafa hlotife þá stöfen, þar sem mcnn geta stráfe blómutn út n'ebal þjófearinnar, og varib kröptum sín- um í hennar þarfir; þvf — vifurkenni þjófein þab, sem henni er gott gjört, þá er vel; og vifeurkenni þjófein þab eigi, þá er líka v.el, því sönn d)ggb og sönn mannást hafa enn þann dag í dag engan svikib — ekki éinn einasta. En jeg trúi jeg sjc þá bninn afe gleyma injer, þar sem jeg nr aferitayfeur, vinurminnl Jeg var kominn í liifa, og þótti, scm jeg væri a& tala við þjótina sjálfa. En jeg vona, afe þjer fyrirgefife mjer, þótt jcg hlaupi svona dá- lilla spretti, og mjer liggi vife afe hitna um hjartaræturnar, þegar um heill vor allra er afe ræfea. I því trausti ætla jeg afe rcnna annafe skeifeife til, því jeg má eigi unðanfella, afe minn- ast líiife eitt á ungmennin í kotunum, sem jeg nefndi vife yfeur áfean. Mjer þykir svo innilega vænt um æskulýfeinn ; þafean vænti jeg fjörsins og áhugans; ný kynslófe rennur upp úr skauii voru, (ajf á upplýsing- ar- og lffshreifingar-öld; idm á fyrir hendi, afe taka vife stjórnarvelinum; þegar fefeur þeina þrýtur, og eiga afe bera hita og þunga seinnl tíma. En ,þafe skal vel vanda sem lengi á afe standa“; æskumennii nir þurfa vib leifebein- ingar cldri manna; þafe þarf a& gefa þei.u stefn- una, bi)fna fyrir þeim dyggfeina og skylduna vife náunga þeirra og föfeurlandife, en gjöra ósóm- an vibbjófes'egan í atigum þeirra, og nefni jeg hclzt til þess Ijettúfeina og óhófsemina, sem jeg hygg gjöra oss hvafe mesta vanblesa- un á þessnm árum. þafe er efeli ljettúfear- innar, afe skofea aldrei nema yfi.borfe hiut- anna, feykjast fyrir hverjum kenningarþyt, trúa öllu og rngu, vilja al!t og ekkert, en leita eigi hins eina verulega, sem er óbrigfeúll grundvöllur heilla og hamingju — en þab er gufesótti og dyggfe. Menn mega þó hafa tekife eptir því, afe iivort seni þeir skofea líf einstakra nianna, siít eigife, og þeirra, sem þeir þekkja, pfea þeir skofea hag heilla þjófea fyr efea sífear á öldum, þá sjá þeir, meir efeur minnaskírlega, afe gæfa þeirra allra lief- ir stafeife og fallib mefe trú ogsifegæfe- u m þeirra. Hvafe sem liver segir, þá er þab óbrygfeull sannleikur, afe blessunin hvflir yfir góta manninum og gófeu þjófinni, cn van- blessunin e'tir Ijettúfeina og andvaraleysife, þræl- mennskuna og samvizkuleysife. Mjererspurn: Hvf misstum vjer (lesta mennins, sero jeg nefndi áfean, á unga aldri, beztu bræfeurna vora á mcfc in þeir báru enn í brjósti sínn svo marga fagra hugsun, svo maret dreng- lyndislegt álörm, svo margt heillavænlegt fyrir® tæki? IIví heltast nú lifandi ágætismenn úr leik, fyrir vanheilsu og annafe sl'kt, svo slysa- lega? Vera má, afe íieimska sje um slíkt a?> spyrja, og ekki unnt úr afe leysa; en hefir yfeur aldrei komife til hiigar vanblessnnin, sem hvílir yfir Ijettúfeinni og andvara'eysinu; allir hlutir standa f e i n s hendi, og h a n n hetirýmsa vegi til ab leifea menn og þjófeir til fullkomn- uiiar, og henda þeiin á sannleikann. En sú hugsun hlýtur oss afe svífea, ef vjer þykkjumst geta lesife refsidóm Diottins í sögu þjófeanna, hvafea þjófe sem er, og þó eigi sízt, þegar f hlut á vor eigin fósturjörfe, sem hefir þessi orfe mörkufe á cnni sínu: Eldgamla Isafold, ástkæra fósturmold, fjallkonan fríM Hib annafe afeal mein vort sífeustn árin, Tirfeist mjer vera óhófsemin. þó Tanþekk- — 13

x

Norðanfari

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.