Norðanfari - 22.02.1867, Blaðsíða 1

O. ÍR
AKUHEYHI 22. FEBRÚAH 1867.
M 7-8,
NOKKRAR GREINIR UM FJÁRHAGSMÁLIÐ
eptir
A r n 1 j ó1 0 1 a f s s o n.
Audnrinn er ufl þeirra lduta
sein (jjöra skal.
(Framliald). En, þrátt fyrir alla Itosti
fritntvarpsins og umbætur nefndarinnar, og
þrátt fyrir þá iífsnaufesyn landsins a?) fá for-
ræbi fjár síns og þaþ sem allra fyrst, þá var
þá málib feílt nieb tveini uppástunguin, cr á
atltvæbasltránni voru eignaíar Eirílti Kiíld; en
liann átti þó eigi nema meiri hluta fyrri uppá-
Sltingunuar, en forseíi sjálfur enda hennar og
alla hina síbari. Uppástnngurnar eiu þannig (E.
K ii I d); Bl. Ab alþingi rábi lians hálign Iton-
unginum fiá afc gjöra 'frtinnaip þetta ab lög-
nm“ (f o r s e t a): „í því fórini sem þab nú
er. 2. Ab aiþingi lýsi því yíir í álitsskjali
sínu til konnngs a& þab ineb þaltklálsemi til
lians liátignar taki á móti þrí tilbobi um al-
gjört fjárforræbi fyrir alþirig osfrv., sem lýsir
sjcr í grundvallarregltmiim í frumvarpsins 1—4.
grein* (sjá alþ. 18G5 I. 823., 1. uppást., sbr.
II. 475 , 1. og 2. oppást.), þessi uppástunga
E. Kúlds, er lijer stendur og er hann á meb
rjettu, er í rauninni engin uppástunga, meb
því ab hdn fer eigi öbru fram en rába þing-
inu til ab gefa atitvæbi á móti fruirivarpinu,
og til þess þurfii sannariega enga uppástungu.
Ilún hefbi því aldrei átt ab koma á atkvæba-
skrána. þetta heíir forseti líklega fundib, og
því leyft sjer „ab setja á iiana ne(ib“, „í þvf
formi scm þab ntí er“; enda sver þetta „nef“
sig grcinilcga í ætt vib þessi orb fovseta:
„Jcg sje þess vegna ekki hvernig alþingi get-
ur forsvarab ab fallast á frtimvarpib þannig
1 a g a b s e m n ú e r“ (alþ. I. 834 ). þessi orb :
„í því formi scnr þab nú er“ og „þannig iagab
tcm nú et “ crti alveg söniu þýbingar; en aptur á
mótmunu engin orb finnast í undirhúriingsræbum
E. Kúlds, er þessum sje lík. En látum nú nefib
vera svo sem þab er, þvf „sameign bræbra er bczt
ab sjá“ ; en skobum hitt, hvort forseti sjehöf-
undur ab síbari uppástungunni. þó menn leiti
meb loganda Ijúsi, jiá cr svo langt fráabþeir
fái nokkurstabar fundib í allri hinni löngu und-
búniugsunnæbu málsins, ab E. Iíúld ebtir nokk-
urr annarr þingmabur Itafi meb einu orbi ráb-
gcrt slíka nppástungu, Iivab þá beldtir komib
meb hana, ab eigi verba fundin nein þau orb
er geti bent lil þess ab homim liafi komib slík
uppásturga lil bugar. En hins vegar eru orb
forseta Ijús vottur þess ab hann sje einmitt
Löfundurinn, þau eru þessi: „þó þingib taki
ekki 2—4 (á líklega ab vera 1 — 4) grciri, svo
þab vilji rá<a (il þær konti út sem greinir í
lagabotij þ á v i b u r k e n n i r þ a b s a m t
t i I b o b i b s e m í þ e i m e r f ó 1 g i b, o g
þ a k k a r f y r i r þ a b, og þá er allt gjört
sem þarf“ (alþ. I. 902.) Ritböfundi nokkrum í
Nýjutn Fjelagsritum (VII 191.), er almæli lcikur
á ab verib liafi forseti í eigin persónu, þótti
fyrrum næsta lítil heimild til þcss, cr Brandur
Geirs byskups skrcib til fóla þeirra IJrólfs og
Narfa Sigurbar Pjeturssonar, þótt þeir Geir og
Sigutbnr liefbi vcrib aldavinir; en forseta hefir
nú einbvern veginn þótt betri og meiri heim-
ild til þess ab uppástunga sín skyldi fá ab
stinga inn „nefinu“ bjá vini sínum E. Kuld.
En ef ab er gáb, þá er sá Ijóti hængur á beim-
jld þessari, ab forseli befir engan rjett til ab
gjiira uppástungur, breytingaratkvæbi cbur vib-
auka vib þingmál, svo sem aubsætt er af 59.
og 69. gr. í alþingisíilskipuninni, því ab þar
er e i n g ö n g u þ i n g m ö n n u m („meblim-
unum“) gefinn sá rjettur, en hvergi er hann
vcittur forseta. þessu hafa og abrir forsetar
alþingis fylgt stabfastlega ab undanförnu, og
einn þeirra befir vib tækiíæri játab berlega ab
hann hefbi eigi þenr.a rjett (alþ, 1849, 435.);
þab var Hannes sálugi Stephensen, er forseta
þeim er síbást var liefir þó sæma þótt ab hnýta í
hann dauban fyrir regluleysi í forsetastörfum
(Ný fjel. XVIII. 13. bls). Eigi vcibur þab
varib, ab foiseti liefir meb þessari uppástungu
sirini og vibaukanum vib hina fyrri gjört sig
sekan í þingsafglöpun, er getur meb rjettu,
svo scm hjer á stób, valdib því ab stjórnin
reki málib heim aptur til alþingis t i 1 1 ö g-
1 e g r a r m e b f e r b a r. Eigi bætir þab úr
skák fyrir forseta, þótt þingínenn tæki eigi eptir
þessu, er eflaust liefir komib af því ab enginn
í minna hluta þingsins gat eptir sínu hugar-
fari ætlab forseta slíkt gjörræbi og ódrengskap.
þab má og cnn teija því tii sonnunar ab bábar
þessar uppáslungur sje eigi eptir sama mann,
ab þær eru alveg tvísaga og sundutþykkar
innbyrbis, meb þvf ab liiri fyrri uppástimgan
vill meb engu inóti hafa þab er hin sí'ari
tekur mcb þökkum; þó verb jeg ab geta þess
fyrir þá er cigi þekitja E Kúld, ab þessi eig-
inleiki uppástungnanna er í rauninni cigi úsvip-
abur honum, ab minnsta kosfi á þingi. En
slepptim nú þessu, þab er nú komib undir
Stjórninni ab meta þessa nieinbugi; en hitt geta
menn þó sagf, ab forsefa befbi verib nær ab
varba betur sitt hib litla skarbib ab þab hefbi
vcrib f rjettu fornii, en gjöra minni fortngiennu
á frumvarpinu, ebur meb öbrum orbum, ab
gæta þess ab verk sín hefbi verib meb rjettu
lagi, en rífast minna um skapnab frumvarpsins.
En gætum nú ab hverjar ástæfur meiri hiuti
þingsins bar fram til ab fciia málib svo gjör-
samlega. Iljer getur eigi sú ástæba komib til
greina, ab sumum þólti tillagib of lítib, þvf
eigi þurfti nema ab gjöra breytingaratkvæbi
vib frumvarpib tii ab hækka þab, enda var þab
og gjört dyggilega. 'Hjer sleppi jeg og ab sinni
ab tala um ástæftt þá, er sumum þótti aiþingi
eigi þcss umkomib ab ræba málib, meb þvf
ab þab ætti þjóbfundur ab gjöra. Jeg sný
mjer því ab uppástunguiunn sjálfnm. þ>akk-
lætisuppástungan mnn nú þykja of meinleys-
isleg til þess ab hún hafi getab velt svo þungu
hlassi; en fyrri uppástungan hefir bein í „nefi“.
„Opt verbtir mikib bál af iitlum neista“, nefib
varb þá bengingarólin. þjúbóifur, er fæiir allt
á betra veg fyrir forseta, lætur sem bænd-
ur haíi ntisskiiib ieiftoga sinn, og fellt málib
af cintómum misskilningi. í þessu get jeg
þó eigi verib þjóbólfi samdóma. Jeg er reynd-
ar á því ab cigi muni allir fyigendur forseta
hafa haft sem ljósasta hugmynd um þetta
„f o r rn“, er bann var jafnan ab kiifast á, og
ab cnda sumir þcirra liafi liaft nokkurs konar
leyndardómsfullan átrúnab á jiví og einblínt á þab
sem einhvern makalausan k e r t a f o r m u p p-
iýsingarinnar í h á * p e k i s t j ó r n-
vizbunnar. — En í fullri alvöru sagt,
þá miir.u flcstir þeirra liafa fylgt forscta
öllu fremur í einfeldni hjarta sfns, og í þvf
trausti ab bann miindi þó sjá máiinu befur
— 13 —
borgib en allir þeir til samans er í móti mæitu,
beldur en af nákvæmri skobun og þekkingu á
röksemdum hans og hinna. þ>etta er náttúr—
legt og enda sjálfsagt, því eigi er vib því ab
búast ab aliir geti verib sjálffærir ab finna
hvab rjettast er í slíku vandanaáli, og þá
verba þeir — jég skal hafa einiægni til ab
segja bæbi þab og annab, itvort setn abrir bafa
einlægni til ab játa þab ebur cigi — í mciri
ebur minni blindni ab fyigja þeim er þeir
treysta bezt. En þess ber og ab gæta, ab
því meiii sibferbislcg ábyrgb iiggur á þeim
tnanni, því nieira mannfylgi er hann lsefir.
Jeg álit mjer þvf skyit ab aihuga fyrst og
fremst gaumgæfilega ástæbur forseta, af því
ab hann var böfubsmabur meira hiuta þiitgs-
ins; því ab þútt E Kúld og Halldór Fribriks-
son lölubu fullt svo mikib ab vöxtunum, þá voru
þeir þú eigi annab en besefar forseía, erhann
s!ó út eptir vild sinui, ebur ef þetta skyidi
þykja heldur dvirbuiegt nafn lianda siíkum
mönnum, þá peb hans innan þings, en post-
ular utan, ásamt mcb hinum fóthvata Ásgeiri,
Nú er þá ab skoba ástæbur forseta. í ræbum
sínum um málib sagbi forseti: „Ríkisþing Dana
befir aidiei ab löguro haft skattgjafarvald eb-
ur fjárliagsráb yflr Islandi, og liefir því e n g-
an rjctt(?I) tii ab afsala sjer þab sem þab
bcfir aldrci átt“; „þ ó greinir f r u tn -
varpsinssje góbar ab efninu, og
v j e r h ö f u m e k k e r t m ó t i þ v í (o :
frumvarpinu), þá er eptir ab vita iivort form
frumvarpsins leyfir oss ab faliast á þab, og úr
því gjöri jeg ir.ikib; jeg segi fyrir mig, ab jeg
gæti ekki gcfib atkvæbi fyrir frumvarpinu
e i n m i t t þ e s s (o : formsins) v e g n a“; þab
væri „ab gefa sjálfur atkvæbi til ab halla
r j e 11 i s { n u m“ (alþ. 848. bls.). „þeíta
frumvarp ætlast til þe?s ab ákveba, ab ríkis-
þingíb í Ðanmörku hætti ab fara meb fjár-
i hagsmál vor og ab alþingi taki vib þeim, cba
meb öbriim orbum, ab ríkisþingib í
Ð a n m ö r k a f h e n S i a 1 þ i n g i f j á r -
iiagsrábirt hjcr á landi osfrv“. „AI-
þingi tæki vib valdi sínu af ríkisþinginu í Dan-
mörku, sem ekki hefir freíuur t jett til ab rába yfir
oss, en vjer yfir því“; „ineb því aö fallast á frum-
varpib þannig lagab, samþykkir alþingi
ab forminu tii, ab ríkisþingib í Danmörku iiafi
haft skattveitingarvald yfir þcssu landi“ (?!) (alþt.
833.-34. bls ). „Allir, þeir sem nokkru 1 á t a
sig varba um rjettindi Iandsins,
niunu nrótmæla þessari málsmebferb“ (868. bls).
„Ef menn fallast á frumvarpib, þá taka menn
móti kostum þess semgjöf frá ríkis-
þ i n g i n u í DanmÖrku". „Vjer sjáum enga
naubsyn tii ab ríkisþingib f Danmörku s k u i i
afsala sjcr í lagaformi þab sem
þab aldrei liefir haft meb lögum“
(901.—902 ). þessu samhljóba kallabi forseti
þab ab skerba rjettindi aiþingis og landsins og
ab afneita rjettindum vornm, ef frumvarpib
væri samþykkt svona lagab (1006. og 1007. hls).
Af þessum orbum forseta er Ijóst, ab liann
hafÖi eiginlega ekki á móti efni frumvarpsins
Iieldur allt í móti „formi" þess, er hann svo
kallabi. En ástæbnr hans, er hann tók upp (
hverri ræbu sinni, eru stuttlega þessar: Ef
vjer föllumst á frumvarpib, þá töktim vjer á
móti fjárforræbi voru sem gjöf af ríkisþing-
inu; cn ríkisþingib hefir aldrei haft Iögleg yfir-