Norðanfari - 22.02.1867, Blaðsíða 2

ráb yfir fjárhag vorum; vjer höllum þvf, ehur
enda aíneitum, rjetli ianddins, ef vjer gefum
atkvæ&i voit fyrir því a& ríkisþingi& afsali sjer
a& lögum valdi því yfir fjáiliag vorum, er þa&
hefir aldrei haft ab lögurn og aldrei átt. Fyrsta
villa foiseta er þá sú, aö hann álítur ab vjer
tökum vi5 fjárforræbi voru, og því í rauninni
ejálfu frumvarpinu, af ríkisdeginum, En á
hverju stybur hann þetta álit sitt? Kom frum-
varpiö frá ríkisdeginum ? Nei, þa& kom írá
konungi og stjórn hans, og þa& mun ætíð
ver&a kallab konunglegt en eigi iíkisdagslegt
frumvarp. Ilaf&i þá konungur fengi& þaö í
umboö frá ríkisþinginu, e'ur gekk liann þess
erindis er liann lagði frumvarpi& fyrir? Nei,
þa& hefir euginn leyft sjer a& segja. En frum-
varpið á að leggjast sícan fram á ríUisþinginu,
segir forseti. Rjelt er það; en til hvers? til
að ákve&a tillagib til Islands. Er þab eigi
leyfdegt? Jú, „eigi er jeg svona tinskoti nef-
niadtur11, sag&i Jón heilinn holgóma, og eigi
er nafni lrans, forseti, svo rangmæltur a& hann
vilji synja ríkisdeginum þessa rjettar. En rík-
Í8dagurinn á líka a& afsala sjer því ályktar-
valdi er hann hingab til hcfir haft um fjár-
liagsmál íslands, ogþab er rangt, segir
forseti. Hví er þa& rangt? „Ríkisdagtuinn
hefir e n g a n r j e t t til a& afsala sjor því er
liann liefir aldrei átt“, segir forseti. Jú, því
eigi þa&? En bíddn svo líti&: í hendur liverj-
um afsalar ríki«dagurinn ályktarvaldi sínu?
AIþingi, segir forseti. Nei, „nó slær aptnr út
í fyrir þjer“. Ríkisþingib hlytur a& afsala sjer
þessu valdi þeim einnm f hendur, er ljenti
því þetta vald, er e i n n átti þetta vald á&ur,
þa& er konungi voruin. Eður livar stendur
þa& skrifab, a& ríkisdagurinn afsali sjer valdi
sínu í liendur alþingi? Ilvergi I 1. giein
frumvarpsins stendur a& eins, a& „l o k i & s k u 1 i
starfa þeim, er ríkisþingib hefir haft á hendi
me& tilliti til fjárlaga Islands og annara lög-
gjafarmálefna er snerta fjárhag þess“. En í
1. gr. alþingistilsk. stondur líka: „I sta&inn
fyrir þa& a& þau voru landi Islandi vi&víkj-
andi málefni hingab til liafa veii& me&höndl-
u& af umdæmastönduiiuin fyrir Sjálands og
fleiri stipti, skal nefnt land hafa sína eigin
rá&gefandi samkomu, er á a& nefnast alþing.
þ> a & s t a r f, er nefnd stiind liafa á hendi í
tilliti tii þeirra voru landi Islandi einungis vi&-
víkjandi laga og ráðstafana, á þ a n n i g a&
felast þessari nýju samkomu á
h e n d u r“, En engum lifandi mauni hefir
þó enn komi& til liugar a& segja, a& vjer höf-
um fengib alþingistilskipunina hjá fulltrúa-
þingunum í Danmörku, heldur sem gjöf úr
bcndi konungs vors, Kristjáns áítunda. En
jeg skal enn fremur taka dæmi þessu máli til
skýringar Árni hefir heimtab skuld sína a&
Birni, og nú bovgar Björn lionum sknUlina, en
fjekk nokkub af peninguntim hjá Kristjáni;
hefir nú Árni eigi tekib vi& sluild sinni af
Birni, en eigi af Kristjáni? þa& mun þó
hvcrt mannsbarn játa. En sama er um þettu:
Alþingi heíir jafnan a& undanförnu heimtab
fjárhagsráb sín af komingi; nú bý&ur konung-
ur því fram fjárhagsráðin, cn ætlar a& fá þau
lijá ríkisdeginum a& því leyti er liann þarf, og
ver&ur a& gjöra eptir stjúrnarskrá Danavíkis.
En nú segir forseti: „Ríkisþing Dana hefir
aldrei liaft skattgjafarvald e&ur fjárhagsráb yfir
íslandi“- Veit jeg þa& a& Dana þing hefir
ekki skattgjal'arvald hjer á landi, enda hefir
enginn sagt þab nema forseti, en hann á ept-
ir a& sanna, og getur aldrei samia&, a& Dana
þing hafi nokknrii tiina lagt skatt á nss. Jeg
veit a& forseti hleypur í verzlunarlögin 15.
apríl 1854; en auk þess er jeg hefi á&ur sagt
um þau, þá ba& alþingi 1853 þess í einu
hljó&i, a& konungur vildi sem fyrst gjöra frum-
varp þab til frjálsrar verzlunar á Islandi a&
lögum, er hann hafði látið bera uudir ríkis-
þing Dana (alþt. 1853, 1060. bls.) En nú
eru verzlunarlögin eigi frábrugðin frumvarpi
þessu að áiögunum til, neina livað konungi
er áskilinn rjettur til a& ákve&a hvort borga
skuli aukugjald af slcipum sumra þjóða eður
eigi (sjá verzlunarl. 15. apríl 1854 7. gr. sbr.
Ný Fjelagsr.XIV. 21-25. og þjóðf. 419. bls.). þ>a&
er og hvergi sagt í fjárhagsfrumvarpinu nje í á-
stæðuin þess, a& ríkisþingið hafi ab lögum
hait fjárhagsrab yfir Islandi, liva& þá heldur
skattgjafarvald. Forseti þurfti því eigi a& bera
á móti því, e&ur siá þenna sinn varnagla, me&
því a& það var sannarlega að slá hann út í
loptið og giíma við skuggasinn. lín láluin nú svo
vera sem forseti segir — þó það enganveginn
heldursje svo—a& ríkisþingi& iialió lög lega
haft vald yfir fjárhag voruin. En hva& svo?
Látum oss lieyra hvab forseti scgir. íiann
segir og ályktar þannig: Al' því a& ríkis-
þingib hefir óiögiega haft yiirráö yfir fjáriiag
vorum, þá erþaö að halla, að sker&a,
já, a& afneita rjettindum vorum,
a& gefa atkvæ&i vorttil þessab
þa& afsali sjer þessu ólöglega
valdi me & lagaboði. þetta er þó maka-
laus ályktun! Eptir henni erþab a& af-
n e i t a r j e 11 i n d u m v o r u m, a& stuðla til
þess a& ríkisþingib h æ 11 i a& hafa ólöglegt
vald yfir fjármálum vorutn, a & þa & afsali
sjer um aldur og æfi, a& lögfuliu og
o 3 s einmitt í hag, fjárforræ&i því
ervjereigum a&hafameb rjettu,
en þa&hefirhaft Iiingab til meb
r ö n g u. En liitt ver&ur þá aptur hins veg-
ar að láta sjer vera annt um rjettindi lands-
ins og ab vernda þau, a& gjöra sitt sáraatatil
— svo sem forseti hefir greipilega gjört á sí&-
asta þingi — a& ríkisþingið haldi áfram a&
hafa þetta ólöglega vald yfir fjárhag vorum,
svo vjer eigi getum fengib hann. En þa& er
þó satt, mun forseti enn segja, a& faliist al-
þingi á frumvarpið, þa& er a& skilja þá grein
í því _a& ríkisþingib hætti a& starfa a& fjár-
hagsmálum vorum, er þa& hefir ólöglega gjört
hingab til, þá vi&urkennir alþingi a& rík-
isþingið haft hafi rá& yfir fjárhag iandsins, og
þa& cr þó ab afneita rjetti vorum (alþt. I. 834.
bls.). Nei, þetta er öldungis ósatt mál, herra
forseti, og rammskokk ályktun. því eptir
þcssari ályktun afncita&i liverr sá eigandi rjetti
síniun, ef liaun viidi fá þann liiut sinn, cr
aiinarr wia&ur væri ólöglega ortinn handliafi a&,
og vi&urkenndi rjett þessa iiianns til lilutar-
ins ine& því einmitt að \ilja náhlutnuui aptur
á iöglegan hátt og að löglullu. E&ur ine& ö&r-
um or&um: cptir þcssu skyldi enginn lifandi
ma&ur vera svo vitlauss a& reyna til ab ná
eign sinni frá þeim er iijeldi henni ólöglega
fyrir honum, því að hann arneitu&i me& því
rjettindiim sínum eður eignarrjetti, en vi&ur-
kenndi eignarrjett hins. þa& yrbi sannariega
fróðlegt verk, ef forseti vildi eptir þessum
hugsunarreglum gefa út ritgjörb um landa
þrætur og annara eigna, e&ur í einu or&i, um
eignarrjett annars vegar en ejgnarhald e&ur
handhefb hins vegar, og svo um eignai helgun.
I þessari hugsunarfiækju vaf&i forseti þing-
menn og olli því a& þingræ&umar snjerust frá
aðalefninu a& þessum fánýtu smámunum; í
þessari hugsunargarnaflækju fjötr-
aði hann sjálfan sig og sfna menn, svo hann og
þeir ur&u ólæknandi, og þa& er miklu var vcrra,
fjárforræði landsins og frelsi tók vi& sóttnæm-
inu, gjör&ist bai:vænt og dó í höndum þeirra.
Jcg veit a& mönnum mun þykja saga
þessi ótrúleg, og er þa& til vonar, og hef&i jeg
eigi heyrt hana sjálftir og Iesib sí&an optlega,
hef&i jeg láti& segja mjer hana þrisvar ebur
optar; en sönn er þó sagan, og skora jeg á
hvern mann a& lesa ræöur forseta í þingtíb-
indunum, ab hann sjái undur þessi rne& eigin
augum, og veit jeg me& vissu, ab hverr sá er
kann a& lesa og skilja rjett, hann lilýtur a&
bera a& sama brunni sem mig. Jeg veit fyrir
samvizku minni ab jeg hefi engan annan til-
gang liaft en a& leiða sannleikann f Ijós; en
því heti jeg beint þessum athugasemdum mín-
um eingöngu a& forseta, a& á honum liggur
öll hin si&ferðislega ábyrgb af málalyktuin
þessum, svo sem jeg hefi á&ur sagt, og a&
þessar ástæ&nr hans, eður rjettara sact ástre&u-
leysi, gegn frnmvarpinu, er nú hefi jeg nefnt,
ur&u til þess a& fella málib.
þau ur&u nú málalok a& þæf tvær uppá-
stungur forseta og E Kúlds, er fyrr er getib,
voru samþykktar, hin fyrri me& 14 atkvæ&um
gegn 10 en hin sí&ari me& 15 aikvæfum
gegn 10. þessir voru í m e i r a h I u t a n u m
E. Kuld, H. Friðriksson, Asseir Einarsson,
Björn Pjetursson, Helgi 6 Thordersen, Hjálmur
Pjetursson Jón Bjarnasori, Jón Pálmason, Magn-
ús Jónsson, Olafur Sigur&sson, Sighvatur Ánia-
son, Stefán Eiríksson, Stefán Jónsson, Stefán
Thordereen; en í m i n n a h 1 u t a n u m : Arn-
Ijótur OlaDson, Benidikt Sveinsson, Bergur
Thorberg, Jón Gu&inundsson, Jón Pjetursson,
Jón Sigm&sson (frá Gautlöndum), Pjetur Gu&-
jónsson, Pjetur Pjetursson, Sveinn Níelsson,
Sveinn SKúlason, en Ilalldór Jónsson gaf at-
kvæ&i ine& minna hlutanuin uin fyrri ujipá-
stunguna, en me& mcira hlutanuin um hina
síðari. þetta kann mönntim a& þykja kynlegt
af sjera Haddóri og svna sterka mótsögn hjá
honuin. En þa& er þó eigi í rauninni, lieldur
felst mótsögnin í U])pástungiiniim sjálfum og
sambandi þeirra innbyr&is, Vjer skulum nú
sko&a nokkru gjörr uppástnngurnar, hvora þeirra
fyrir sig og sín í milli. En áður ver& jeg a&
sv-ara einni móibáru er hjer á skylt vi&, og
hnn er þessi: Af því a& frumvarpib var frum-
vavp til laga og átti a& berast sí&an upp á
ríkisdeginum, þá hcl&i alþingi gjört sig a&
undirlægju ríkisdagsins, heffci þa& fallist á fritm-
varpib svona lagafc. Jeg skal nú elgi fara
út í a& sýna hvern fjáihagsrjett alþingi hetir
eptir 1. gr. alþingistilsk. og 4 gr. ftilsk 28. maf
1831, og hins vegar hvern rjett ríkisdagurinn
liefir me& konungi vorum yfir fjármálum vor-
um, þess gjörist cngin þöif mc& því lögin eru
Ijós, heldnr vil jet> einungis bera a&ferfc þessa
þings í þessu máli saman vi& a&fer& hiima
fyrri þinga í samkynja málum. Jeg vil segja,
a& hefði alþingi aldrei sent frá sjer þess kon-
ar mál er þa& vissi fyrir a& lilaut a& ver&a
borifc á sífcan undir rikisdaginn, þá gæti svo
virzt sem mótbára þessi hefði vi& nokkufc a&
sty&jast; etr nú fer þvf fjarri a& svo sje. Jeg
ska! nú ab eins til nefna fjármál þau er komib
hafa frá þingunr þeim er Jón Sigiu&son hefir
verib á sí&an grundvallarlög Dana voru gef-
in; en þa& er þjó&funduvinn 1851 og alþingi
1853, 1857 og 1859. Látum oss nú skoða.
Fyrst verðitr þá fyrir oss verzlunarmáli& á
þjó&fitndinum. Konungur Ijet leggja fram
á fundinum frumvarp til laga í þvf
máli, og allif fundarmenn vissu a& málifc skylei
á sí&an borib undir ríkisdaginn. Jón Sigurðs-
son var sjálfur framsögumaður f málinu og
margir af form-köppum hans sátu áþingi; en
þó mótmælti hvorlu hann nje þeir, scm og rjett
var, „þessari málsrneðfer&“. En annaðhvort
ver&ur nú a& vera, a& Jón Sigur&sson hefir þá
eigi „látib sig var&a um rjettindi landsins“, til
þess a& hafa hans eigin or&, er hann skyldi
eigi „rnótmæla þessari málsme&fer&“ kasta