Norðanfari - 12.04.1867, Blaðsíða 1

«. An
FJÁRHAGSMÁUÐ.
Hverjum þeiin Islentlingi, er noUknfc hugs-
ar um gagn sitt og þjó&arinnar, lilýtnr ah vera
nijög annt um þaf, ah Ijárforráfe vor og fj rliags-
ahskilnahurinn milli Islands og Ðaiimerkur lái
þau mólalok ab liagur vor og eptirkomcnd-
anna verM betri eptir en áiur
Eu hverjnm sem gjörir sjer annt urn þetta,
má vera þab tilliiinanlegt, liveruig skofanir
inanna eru og hafa veriö tvískiptar í þessu
Veiferbarináli. Vter Islendingar, sem liöi'um
mikítt minria afl en andstæiingar vorir, Danir,
eruin þó ab eyba Iiiiium liilu kröptum, er vjer
höfuni, meb því ab skipta þeiui ( t vennt, þrennt
eiur, eí til vill, íleiri stabi, þar sctn oss svo
mjiig liggnr á ab halda þeim sainan meb fjör-
uguin áltuga, og eindragni j>ub helir opt
vibborib, ab fátuennur flokkur liefir sigrast á
miklum mannfjölda, þegar liinir fau hafa allir
haft eindreginn vilja og átiuga, en mjög sjald-
an hetir liinnni fáu oifib sigurs auíib, þegar
þeir liafa gjöit sig afivana nfeb sundurlyndi
sín á milU. Vjer eigum undir liiigg ab sækja
vib Dani sem eru rniklu fjölmennari en vjer,
og tiafa eindregin vilja, ab greiba oss hib
minnsta tillag, er þeirgeta; og eins vib stjórn-
ina, sem liefir rífc og fje vort í höndnin sjer.
Hverjnni sem áliíur ab sundrnng þessi á vor-
um veiku kröptum sje skaMeg, honum hlýtur
ab venna til rifja hvernig talab er og ritab um
þetta mál af sumum. þeir hafa nálega sár-
yrbi vib liina, sem riferuvísi líta á málife, þótt
sitk abferfe rigi sje til annat^ «n attka tví-
drægni, j'afe getur þó aldrei verife setlun
þeirra ab efla flokkadrætti, enda a>ttu þeir
iifddur afe slybja afe því, ab endir málsins yrfci
þjófcinni senr heilladrjúgastur, er verfcur mefc
því eina móti, afe sameina luaptana en Slindra
þeim eigi.
FrS fyrsta upphafi hafa menn gengifc í
fvær sveitir um þafe, á hverjum grundvelli
bygg|a skyldi, fjárhagsafeskilnabinn. Annar
flokktirinn vtll bvggja á þeirri reiknings-
k r ö f ii ebur r j e t t a r k r ri f u , ab ísland
eigi stó mikib fje hjá Dalunrirku, svo vieri
0«s eigi synjab þess fjár, þá mundi oss þab
eiuhlvtt, til þess ab vjer gætum borib byibi vora
sjállir.
Aplur byggir hinn flokktirinn skofcnn sína
á því, ab vjer eigum líiib fje inni hjá Dön-
um, ebur oss a'vcg óróg, og verbi því ab
hafa á s t a n d i fc s e m n ú e r fyrir giund-
vri 11, þab ev afc skUja, afc Danir greifci oss
frarnvegis fast ákvefcifc tillag á ári hverju í
stabinn fyrir hir.n óákvefcna fjestyrk, er þeir
nú þykjast veita oss, og ab þetta væntanlega
árstillag \erfci hjer utn hil svo mikib, ab vjer
gctnin annast oss sjálfir, og haldib öllum þjnb-
stofnunutn vorum í svipubu Itorfi, eins og þær
eru nú. þetta tillag, sem vjer þá fáutn, er af
eiuum saman g ó b v i I j a D.ma, og af n a u fc -
s v n vorri, en ekki af rjctti til nokkurra eigtia
inni hjá Ðönum
Vjer viljtun mi eigi álíta oss færa til a&
dætna hvort rjettara sje, þar sem svo miklti
skarpskyggnari ntenn, gveinir á um þenna
,jett; en hitt þorum vjer afc fullyrba, ab sú
skofcun mun flestum íslendingum þykja afc-
gengilegri, ab þeir eig'i fje inni hjá Dönutn,
og hafi rjelt til afc krefja sknliW l»já ;
heldur en sú skofcun, scm ástandskraf-
AKUKEYRJ 12. APIi'L 1807.
a n hyggist á. t>afc er afc segja ab vjer sje-
um svo látækir ab Danir neyfcist til afc gefa
oss svo og svo mikib fje til þess ab vjer get-
um annast um hag vorn sjáifir, og svo þeir
geti veiib lausir vifc þenira naufcunarsama ó-
maea sinn, sem allt af bifur árlega um nýjan
og nýjan styrk til ab geta orbib ina'ur meb
ínönmun.
\ jer vitum heldur eþki nerna Ðömnn vari
ánaigjulegra ab greiba tillagib, ef þeir gætu
samifærV.t um, ab vjcr ættum skuld íijá þeim
og þeir einungis borgubu oss leigu af því, er
vjer ætfnin hjá þeim, lie'dur en þegar þeir
skofea tiilag þab er vjer feiígjuni, eins og ó-
maga framfæri.
Bii cptir jiví sent vjer höfum ábur sagt,
ab naubsynlegt vseri ab sameina krapta vora,
þá er þab sltobtin \ or, afc liver (lokkurinn
fyrir sig, megi eigi einhlína á þá skotun er
lionum er gebfelldust, ebur á þann vcg er hon-
um sýnist ráblegast ab l'ara, lieklur verbi ab
líta á hver vegurinn er greifcari framgöngu, og
hver munur vercur á því, sem vjcr áviiii.um
á þessaii ebur hinni leifcinni, Vjer veibuni
þá fyrst afc sko'ca þab, sem komib heíir fram
í þessu máli.
Nefud sú í Kauprminnahöfn, er korning-
nr vor setti meb brjeíi dagsettu 20. sept 1861,
til afc ræfca um fjárhagsai'skilnabinn, skipti^t í
þrjár deildir. Ein deildin fór frarn á ijeltai-
kröfu til Ijártillags, og áieit ab vjer ættum til
skuldar ab telja hja Dönuin, eba eptir svo
miklti fje, ab leigan af í mttndi árlega nema
119,724 rd. 92 sk., og þetta fje tm.ndi verba
næKÍlegt, ef vjer fengjum þafc, til þess ab vjer
gæluni verib sjálfbjarga og tekib framför.iin.
I þessari dcild var Jón Sigurbsson einn, hann
sem jafnan er vor mesli og bezti forgöngu-
mafcur og oddviti í sjerhveiju því ináli, er
sneitir gagn þjófcarinnar. Ilann heíir í ýms-
um rnáltun gjört þab gagn, er vjer álítutn ab
ekki verfei metib; og þafe wljmn vjer l'uliytfea,
afe iianu á langtum frenuir þökk skilib fyrir
þab, ab hann licfir jafnan varib Ifíi sínu til ab
efla gagn vort, en þá vauþökk, er ýtnsir hafa
á stuiidiiin launab lionum meb starl' lians.
I hiiium tveiintir deildunum voiu þiir
menn danskir og einn íslenzkur. þessar tvær
deildir byggfcu á ástandinu, en skiptust
aptur í þeirri grein, hve hátt tillagib ti! fs-
Iands ætti ab vera. Önuur þeirra áleit afc Is-
landi ætii ab leagja fast tillag 29.500 rd , og
brafcabyrgfcar tillag 1 2,500 rd. árlega scm skyldi
fara minnkandi eplir 10 ár. En hin deildin
áleit afc Island skyldi tiafa fast tillag frá Dan-
mörku 12 000 rd árlega, og 30,000 rd brába-
byrgfcar tiliag, sem færi minnkandi eptir 6 ár.
I frumvarpi því er kom frá sfjóiiiinni til
alþingis 1865, er hvggt áástandlnu, og
þar ákvefcifc, afe tillagib til Islands eigi ab vera
42,000 rd. um 12 ára tíma, en afc þeim tíina
libntim skuli mefc lögum ákvefca hve hátt til-
lagifc skuli vera.
Nefnd sd er á alþingi var kosin til afc
rafca þcita mál, koni sjer einnig san.an nm afc
byggja á á s t a n d i þ v í s e m n ú c r, en
skobun nefndarinnar skiptist aptur, jiegar lil
áiita kom, iive liátt til'agib frá Danmörkn þyrfti
og gæti vcrib. Meiri hluti uefndar'mnar álcit
afc tillagífc mætii eigi minna vera en 60 000
rd, þar af fast árgjald 50,000 rd. en 10,000
— 29 —
M S5.—1®.
rd brábahyrgfcar tillag. Minni hlutin áleit
aptur afc Danuiörku gæti eigi borifc ab grei.'a
meira til I.-lands en 37,500 rd. íust tillag, og
12,500 rd, bnif abyigbar titlag.
j?egar málifc kom til umræbu á alþingi,
skiptu.-t skofcau.r þÍMgn.aiina mn þab, á hvern
giundvöliinn væri ijettara afe hyggja, og apt-
ur um þafc, live hátt i/iiagib fiá Danmöiku
ætti og þyrfti ab vera.
Af iiessir stutta ágripi sem (ijcr er til
fært, má sjá, ab mei.n hetir jafnun grcint á
um tnálib. Ög svo aptur þab, ab stjörnin,
meiii h'uti neli.dctii.nar í Kaupmannahöfn, öll
nefndin á alþingi, eg nokkur hluti þ ngmanna,
liafa vcrifc á þ\í máli, afc lillagifc, sem Í.-Iand
yifci ab fá, J.iyti afc byggjast á því ástandi
s e m n ú e r.
þessi skofcun, sctn jafnan hcfir komifc fram
í málinu, bendir til, ab þessi verfcur greií-
færai i, og málinu á honura i c'.dur framkotnu
aufcib, heldur en j.egar byggja skal á rjettar-
kröfunni til Dana.
Vjer getum eigi stillt oss um afc rcnna
auga yfir b'ífca þessa vegi
Svo framarlega, sem vjcr Dlendingar vilj-
um fá fjc vort í Iiendur og eiga ráb á ab vcrja
þvf sem Iiaganiegast eptir þörfum vorum, þá
cr ckki áhorfsmál ab fara þann veginn scm
aufcveldari er til afc koma málinu fram, þó
mönnum kunni afc. finnast hann afc sumu leyti
ögefcfeldari, þafc er afe segja svo framarlega
sem vjer ávinntim líkt livcr vegurinn sem far-
inn væri En fátjm vjer ekki, hverja leifcina
sem vjer förum, þau málalok, er oss eru vife-
unanleg, þá er hddur ekki áliorfsmál, afe vjer
ve.fciun ab bífea betri byrjar og þola bifeina.
Eins og áfcur er sýnt, er fjárkröfuvegnr-
inn torsóttur og ef til viil ómögulegt afc kom-
ast hann alla leifc, svo endirinn verfci oss vifc-
iinanlegur.
Jón Sigurfesson, scm stakk uppá næstum
1 20,000 rd árlegu tillagi fiá Danmörku, byggfci
kröfn sína á því, afe andvirf i liintia seldtt kon-
ungsjai'fca og stólsjarfea, rcntumissir og nokkrir
sjófeir m. m,, er byskupsstólarnir áttu, sje
svo mikib fje, ab afgjaldifc af því mundi
neina 68,924rd. 92 sk. En fyrir verzlunar-
einokunina, sent lijer var um langan tiina^
gjörir liann 50,800 rd. árlegt gjald.
þ.ó afc in er óhhifdrægnr mafcnr verfei aö
j ita ab vjer þyrftum og ættum ab fá eitthvert
endurgjald efcur uppbót fyrir þab eignaljón, er
vjer bibum af verzlunar áþjáninni, þá viljum
vjer santt ekki áiíta oss færa um ab dæma
hvort vjer getttm haldib til þrautar afc krefj-
ast þessa gjaids beinlínis, nema vjer gætum
haft þafc til þoss afe krefjast þess óbehilfnis,
j.cgar um abrar fjárkrnfur er ab ræfea. Vjer
getum ekki dæmt um þab, hve sanngjarnt þafc
er, ab fyrir þann 200 ára tíma er Danir höffcu
hinn mikla iiag af verzlaninni hjer á landi,
skuli þeir vera skyldir til afc bera 50,800 rd.
árlegt gjald ftamvegis. Vjer erum hræddir
nm, ab eigi geti látib sig gjöra, ab heimta nd
beinlínis bætur fyrir álögur sem lagfcur voru á
lönd og landshluta á dögum cinveldisstjórnar-
innar, enda ætlum vjer, afc þá mundi gcta
komib fram þungar kröfur tír ýmsutn áttum,
því mörguni landshluta mttn þá hafa verifc
misbofcifc á einn efcur annan hátt.
En hversu mikil sanngimi sem er í þess-