Norðanfari - 12.04.1867, Side 2

ari feröfu, er gjörfe hefir verlí) — auSsjáanlega
af hreinuin velvilja til vor — , þá má óttast,
aS hún fáist ekki uppfyllt, og þakka megi fyr-
ir ab fá hinar afrar kröfur uppfylltar, scm
mjög bregbur til beggja vona eptir því, sem
er a& rá&a af ástæ&unum fyrir á&urnefndu
frumva'pi.
Vjer viljura því a& svo komnu raáli álíta
a& þegar þessi vegurinn er farlnn, þá muni
þegar bezt gengur fást frá Ðanmörku 60,000
rd, til 70,000 rd. fast tillag
þó á þessum vegi, sem nú hefir veri&
sko&a&ur, gæti margt fleira komi& til álita, þá
er eigi rútn til þess, og kemur þá til yfirlits
ástandskröfu vegurinn. Oss vir&ist,
a& þegar þessi Iei& er farin, þá ver&i eptir
strangasta skilningi a& sleppa öllum bein-
línis rjettarkröfum, en einungis hafa þær til lili&=
sjónar, og ver&ur þá eingöngu a& byggja á
því, sem þarf, svo land og stjórn og þjó&,
geti teki& framförum, en ekki sta&i& í sta&
e&ur fari& hnignandi En þa& er vítt svæ&i á
miiium þess, sem álítast má a& þurfi mest og
minn8t tii þessa augnami&s, og því er hætt vi&
a& uppástungurnar um upphæ& tillagsins frá
Danmörku, geti or&i& ótal margar eptir því
sem menn gjöra sjer óbkar hugmyndlr um hi&
nýja stjórnarfyrirkomulag á Islandi Eigi því
nokkru sinni a& fást nokkur sanih!jó&an í þessu
tilliti, þá vir&ist svo, sem menn fyrst þurfi a&
ná fastri ni&urstö&u og samkomulagi um þa&,
hvernig hin nýja stjórn Iandsins hijóti a& vera
til þess a& sarasvara sem allra bezt þörfunum.
þa& undrar oss eigi þó meiri hluti nefnd-
arinnar í Kaupmh. og stjómin sjálf gjör&i eigi
hærra bo& í fyrsta sinni, en bife aiira minnsta,
er henni fannst a& bún gæti veri& þekkt fyrir
a& bjó&a, og tii þess a& stjórnin tæki eigi apt-
t
ur þau gjöid er Island snerta, og sem kon-
ungur vor var me& lögum búinn a& ákve&a;
Og þa& gat hún heldur eigi gjört, þó hún
reyndar haii gjört þa&, því nefndin taldi eigi
sumt og tók svo me&altal af næstli&num 10
árum, þar sem þó au&rá&i& er, a& dtgjöldin
muni brá&nm vaxa fram yfir hina mestu upp-
hæ&, sem var um þessi næstli&nu 10 ár.
En þa& fur&ar oss me& öiiu, a& nefndin á
alþingi 8em fnlitrúar þjó&arinnar sátu í, þeir
er örnggt áttu a& fyigja liennar málum, skyidu
vilja hafa iii& núverandi eymdar ástand Iands-
ins fyrir mæiikvar&a, til a& mi&a vi& þariir
þess, og þeir skyidu stinga upp á lægsta tillagi
og lægra en vjer komumst af nie& einungis til
þess a& standa í sta& Hygginn skuldanautiir
bý&ur jafnan, ?em minnst iiann þorir afskuld-
inni í fyrsta brag&i, svo sem Ðanir liafa gjört
en hygginn skiildalieimfuma&ur gengur eptir
sem mestu af skuldinni. þó vjer tökum þetta
dæmi er reyndar fjærri því a& vjer scgjum a&
nefndin hafi veri& óbyggin, beldur er hitt: a&
vjer skiljum eigi á hverju hún gat byggt álit
sitt. þa& er ef til vill eigi rjett a& álíta a&
hún liafi gjöit sjer a& reglu a& hyggja sem
ekemmst aptur og fram í tímann en rni&a ein-
göngu vi& þaj se in nú er.
Or&i& ástandskrafa bendir undireins
ljóslega á, a& þa& er hin mesta nau&syn og
óhjásnei&anlegt fyrir oss Islendinga, a& hyggja
langt aptur og frarn í tímann. Tii þess a&
gjöra ástandskröfu þarf a& vita hvers á a&
krefja, en til þess a& vita hvers á a& krefja
þarf a& vita hve mikiu vjer ver&um a& koma
{ verk á ókomna tímanum, til þess a& geta
eflt framfarir vorar; og live miki& fje vjer
þurfum til þcssa, og hve miki& afþvífjevjer
sjálfir getuin iagt til af eigin rammleik. Svo
þegar vjer sjáum, a& vjer getum ekki af eigin
efnum komi& á fót þeim stofnunum, sem nau&-
synlegar eru til framfara, þá erum vjer knú&=
til a& fara a& Iiugsa aptur í tímann og gæta
a& hver orsökin er til þess a& ástand vort er
þannig or&i&, og þá munum vjer brá&um sjá
a& þó bariindi af tí&arfari, jar&oidam og fl.
hafi iniklu valdi& um fátækt vora, þá er þa&
þessu eigi lítifc til stu&nings , a& verzlanin var
um langaij tíma einoku&, og mikife fje úr svo
fátæku landi hefir gengife fyrir seldar jar&ir
inn í ríkissjófe, og stjórnin liefir hal't rá& á fje
voru, en jafnan neitafe oss um fje til afe koma
á fót ýmsum stofnunum til framfara. Eri fyrir
þab sem oss hefir vantafe undirstöfcnna í ýms-
um greinum ti! afc byggja ofan á framfarirnar,
þá er framförin mjög lítil í flestu tiiliti.
þegar mafcur gáir a& stefnu þeirra, sem
eingöngu líta á yfirstandandi tímann, og vilja
einskor&a tillagife vi& útgjöld þau, sem nú eru
talin Islandi, þá virfeist, eins og þeir Iáti stjórn-
ina n j ó t a þess, a& hún hefir um undanfarn-
ar aldir og allt til þessa dags hept framfarir
ísiands og skamtafe því fiest úr hnefa, en þetta
ætti í hifc minnsta ekki a& vera sambo?i& ís-
lenzkri sko&un. því ver&ur ekki neitafc, a&
þa& er sanngjörn krafa, a& læknaástandife væri
befra hjer á iandi en þa& er, og meiru fje
varife til ao bæta þa&; einnig til a&bætapóst-
göngur og koma á guhiskipsferfcum kringum
landifc, enn fremur a& vjer fengjum tvær til
þrjár sináskútur til a& verja oss fyrir ránum
og yfirgangi útlendra manna, og eigi minna
en 5000 til 10.000 rd. árlega til a& bæta bún-
afcinn, enn fremur, a& vjer fengjum lagaskóla og
margt fl. Alþingi iiefir optsinnis befcifc konung
um fje lii þessa, og er vonandi a& þingmenn
falli ekki frá þeiiri sko&un a& þeíta sje enn
þá nau&synlegt, einmitt þá þegar mest liggur
á a& halda fram kröfunum um fje til a& koma
þessu fram. Fjártillag til þessa er nú var
upptalib, gæti árlega munib 50,000 til 60,000i d
scm sjálfsagt heffci á^f a& ver&a ævarandi ár-
gjaid fyrir Danmörku hef&i þetta, eins og
þörfin kraf&i, verib á komifc á undan fjáihags-
a&skilna&inum, eptir þeirri stefnu a& mi&a vi&
ástandifc á þeim tíma þegar skiptin ver&a, og
sjáum vjer því eigi betur en þa& sje Iireinn
liagur fyrir stjórnina, e&ur bún eins og njóti
þess, a& bún heíir synjab oss um þessar naufc-
synjar. Aptur er Ðanmörku tii árlegra út-
gjalda hje&an í frá, þa& sem stjórnin hefir á
seinni árum bætt vi& ölmusur skólans, og vi&
laun og cptirlaun embættismanna sem oss virfc-
ist eigi bafi veri& brýnni þörf á heldur en a&
ba:ta búna&arástandifc ásamt ö&ru sem vjer áfc-
ur töldum. þetta allt sýnir hve óvi&feldifc og
liættulegt þa& er a& lfta einungis á nuverandi
tíina og útgjöld þau er Islandi eru nú talin og
kenrar þetta þó enn betur í Ijós þegar liti& er
lengra fram í tfman.
Vjer þurfutn nákvæmiega a& reikna og
álíta, liverra umbóta eigi niá án vera til þess
afc oss geti or'ib venilegra framfara aufcifc, live
mikifc þær umbætur kosta, og hve mikifc vjer
sjálfir getum lagt tii; þá fyrst getum vjer sagt,
hve mikils vjer þurfum a& bei&ast e&ur krefj-
aBt eplir efcli ástandskröfunnar. E&ur
megum vjer eigi ieyfa oss afc spyrja hina bátt-
virtu aiþingianefnd: Hve mikifc kosta allar þær
uinbætur er vjer þurfum a& gjöra1 ? Hve mik-
i& kostar oss liin nýjastjórn? Flve mikifc gufu-
skipgfer&irnar millum Islands og Danmerkur?
Hve miki& þurfum vjer þegar framlífca stundir,
a& leggja á konungsborfc e&ur lil alríkisþarfa2?
Og hve miki& getum vjer sjálfir iagt ti! af
1) Póstskipsferfc kringnm landifc, pústfer&ir um land-
i&, betri læknEEkipau, iagaskúli, bána&arbætur og fl.
2) Sjá má af áliil nefndarinnar f Kanpmannah., a&
Danir ætla oss a& bera þossi gjöid, þegar fram í síekir.
þessu gjaidi? þetta hiýtur hin háftviría nefnd
a& vita allt út í hörgul, fyrst hún gat sagt
uppá dal og skilding, a& þa& væri 37,500 rd.
— og 50,000 rd. — sem íslarid þarfna&ist og
því bæri me& rjettu.
þa& var sko&an nefndarinnar í Kaupmh.
a& 17,000 væri a& me&altali um næstli&in 10
ár þafe sem árlega vanta&i til a& tekjur íslands
gætu hiokkifc til útgjalda þeirra er landinu
væru talin, þar vi& bætti hún 12,500 rd, til
eptirlauna og launahækkunar embættismanna.
Minni hluti nefndarinnar á alþingi áleit a&
launavi&bót og eptirlaun m. fl. mættu teljast
7,670 rd. e&urSOOOrd meiri en netndin í Kpmh.
haffci ákve&ifc. Og meiri hlutinn nefndarinnar
reikna&i svo, a& hjer ætti enn vi& a& bæta
7,500 rd. og öOOOrd. ti! a&gjör&a og bygginga
á þeiin húsum sem er opinber eign. Eptir
þessu cr þá 50 000 rd. sem vjer þörfnumst
fram yfir tekjur þær er landifc nú gefurafsjer
einungis til þess að geta launafc þeim embættis-
mönnum og vi&baldi& þeim stufnunum sein nú
eru. þegar frá þessari upphæ& er dregifc
37 500 rd tillag þafc, er minni hluti nefndar-
innar á alþingi áleit a& Danmörku bæri a&
greifca íslandi, þá verfcur 12,500 rd. sem vant-
ar tíl þess afe geta launafc embættismönnum
vormn eptir áliti meiri hiutans, þar fyrir utan
er aliur sá kostna&ur, er ieifcir af hinni nýju
stjórn, og öllum þeim umbótuin, sem vjer
megum me& engu móti án vera.
En nú ver&ur a& sko&a hve mikifc vjer
sjálfir geimn Iagt tii, ári þess a& leggja svo
mikifc gjald á atvinnuvegina, a& þa& ver&i fram-
förinni til hindrunar. þa& mun vera aknennt
álit, a& eklti ver&i lagt meira á iausafjeb en búifc
er afe gjöra, og næstum hi& sama má segja tim
fa?teignina Sjávarútvegurinn er stopull, og eigi
gjörlegt a& leggja mjög þungt gjald á hann.
Á æ&arvörp og selvei&i má a& sönnu dálítib
leggja, en ekfe^ svo þa& nemi niikiu fje þa&
er þá verzlanin ein efcur mumafcarvaran , sem
vjer megum a& ósekju ieggja toll á. Eplir
áliti dómsmálastjórnarinnar í brjefi dagsettu 18.
jan. 1865, getum vjer vænzt eptir a& tollur sá
er vjer gælum lagt á muna&arvöruna yr&i
16,328 rd 35 sk. afgangs kostnafci; þegar af
þessu eru teknir þeir 12,500 rd. er áfcur rant-
afci, eru eptir 3,828 rd. 35 sk. en þetta ver&-
um vjer afe álíta æri& lítifc til allra þarfa vorra
þegar þetta er allt vandlega yfirvegafc,
og margt fleira, sem hjer verfcur eigi tilgreint
söluim rúmleysis, þá getum vjer haldifc lengra
áfram. líi a& spara oss raeiri orfca ienging
viljura vjer byggja á þafc, a& 50,000 rd. fast tii-
lag, sje ekki ofhátt sett, til þess vjer afe eins
getum sta&ifc í stafc. En svo viljnm vjer
benda á þa&, sem á&ur er drepifc á, hvert eigi
megi me& sanngirni bæta vi& og krefjast a&
auki 20,000 rd. í fösíu árlegu tiliagi frá Dan-
möÉku, hvert hcldur litifc er á li&na tímann og
me&fer&ina, setn þá var hö(& á íslandi og fje
þess, eliegar á komandi tímann, og þarfir vor-
ar þá, e&ur á yfirstandandi tímann, hi& bága
ástand vort, og hinn mikla kostnafc, sem þarf
a& leggja fram til þess a& lei&rjetta ailt þa&,
er svo lengi licfir verifc vanrækt. Hjer er líka
a& líta á þann liag, sem Ðanir heffcu af því
a& sleppa oss úr sambandinu, jafnvei me&
70,000 rd föstu tiliagi þegar vjer hngleifeum
a& vjer skyldum vera í fjárhagssambandi vi&
þá í 40 til 50 ár enn þá, og þeir á þeira tíma
skyldu sæmiiega uppfylla binar brá&ustu þarfir
vorar, sein á&ur eru taldar, og sem stjúrnin á
bágt mc& a& neyta oss um, þegar til lengdar
ieikur, ef hún vill láta sjer jafn annt um a&
efla hag vorn, sem annara þegna konnngs.
Vjer erum þá komnir a& þeirri nifcur-
stö&u, a& hvort heidur vjer förum reikn-