Norðanfari - 31.05.1867, Síða 2

Fluftlr 90,000 rd.
nppbdt o» eptirlaun, m. fl.
(samanb. alþt. 1865). . . . 45.000 -
Samtala 135,000 *
Kollektusjóbinn ætli a& liafa til skyndi=
Kána og hjálpar í ballærum, og mjölbótapen-
ingana til hins sama, Allar tekjur spítalanna
ætti a& hafa til spítala f Norbur- Su&ur og
Vesturamtinu.
Eptir áliti ddmsmálastjárnarinnar í brjefi
dagsettu 18. janúar 1865, er tollnr sá er
vjer getum iagt á munabarvöru 16,328 rd. 35
sk. afgangs kostnafei, ineb því ab leggja 4 sk.
toll á brcnnivínspottinn, 2 sk. á pundib af
kaffinu og l^ ek. á sykurpundib. En vjer
skulum gefa eptir ab hugsanlegt sje, aS kostn-
afmrinn vib tollatekjnna geti orbib rninni en
flámsmálastjúrnin gjörir ráb fyrir, svo af> 25
þús. rd. geti orfib hreinar tekjur af munabar-
vöru tollinum, og 42,000 rd. tillag hefi'r danska
stjárnin bofcib Islendingum, þetta er til sam-
nns 67,000 rd., sem fsland hefir þá til út-
gjaldanna, en vantar þá 68,000 rd. eptir því
sem af> ol'an er tilfært.
Vjer geíurn eigi sjefc a& þessi ofannefnda
135,000 rd. upphæb sje of hátt sett, efnr meb
því gjörbar sjer of háar hugsanir, en til þess
ab sýnajafi vjer metum mikils ab fá fjárfor-
ráfin og til þess af> mibla málum, svo frem-
ur gangi saman tneb Islendingum og hinni
dönsku stjárn, þá viljum vjer ab nokkub sje
slegib af þeim 68,000 rd. er ísland vantar
eptir þessum rcikningi, svo árleg renta af því
fje er Island ætti hjá Dönum yrbi í hib minnsta
70,000 rd. til 80,00 rd. En þó mcb þvf máti
bætlist þá vifc gjöld þau er nú eru talin Is-
laiidi frá 55 til 65 þúsnnd rd. árlegt gjald og
er þetta eigi svo lítifc unnib til fjáihagsráb-
anna.
Ilvort þab er heldur þingmabur ebur eigi,
sem hcfir þá skofun ab oss nægi eigi minna
fja árlega en 135,000 rd. til þess nokkurnveg-
tnn ab fullnægja þeirri hugsan, er menn gjöra
sjer um framför þá cr landib ætti ab geta
tekib, eptir þab hefir fengib fjárhagsrábin, og
lítur á þab ab nú er í bobi eigi meira en í
hæsta lagi 50,000 rd. árlega frá Dönum, svo
þá vanta meira en 80,000 rd., honurn mun
ekki mjög sárt um þab, þó eigi gangi saman
meb Islendingum og DÖiium ab svo komnu,
og eigi reri hann ab því ölltim árum, ab ab-
skilnaburinn komist á ineb eigi betri kjöruin
en sljórnin hefir en þá bobib. Einkum þar
sevu hún hefir tekib þánn kostinn ab hyggja
á áslandi því sem nú er, þá ættu Islending-
ar, sjer í lagi þingmenn, ab nota sjer þab og
sýna henni fram á, hve aumlegt ástandib er
hjer (og sumt af því henni ab kenna) og hve
mikib fje þarf til þess ab bæta úr því, svo ab
nokkur von verti um einhvérja verulega framför.
Vjer viljum rábgjöra ab þeir, scm eru
mest nægjusainir vib Dani um blfc árlega gjald
frá þeim, vilji færa nibur framanskrifabann
reikning, og liækka tekjurnar einkum toilinn
á munabarvöruna, einnig ab þeir vilji telja frá
ýmislegt af ábur nefndum gjöldum, og ætla
þeim stofnunum sjerstakar tekjur, en þab er
liægt ab sjá, ab á sama stendur hvert menn
greiba liin sjerstöku gjöld meb þeim gjöldum
er ganga í landssjób, ebur þau ganga í abra
stabi. I>ab stendur á sama hvert bændur
grciba laun til hreppsljára í landssjáb, ef ur
launin verba tekin af jal’nabarsjábum og sveit-
arsjábum. Og þá ab kostnaburinn til búnab-
arskálanna veibi tekin af fasteign landsins, cb-
ur lækna-ástandib bætt meb hærri tckjnm í
spítaiahlutum, ebur tekjurnar auknar meb nýrri
skattalöggjöf og tolli á munabarvöru; þá er
þetta alit saman ný gjöld sem falla á landib
og bændur, ftam yfir þab scra nú er, cn eins
og libur er sagt álítum vjer ab tiivinnandi sje
ab bæta á sig talsverfum gjöldum til þess ab
fá fjár■forræbib, ef þab er eigi ofdýrt keypt.
þ>ab er eígi til annars gjört en villa sjánir
fyrir öbrum, ab segja ab engum muni um
ab gieiba to'.l af munabarvöru; þab kemur
nokkurnveginn í sama staf, hvort mabur ltaup-
ir 24 jid, kaffi fyrir 8 rd 48 sk. meb tollinum,
ebur 24 pd. kaffi fyiir 8 rd toillaust, en svar-
ar aptur í opinber gjöld 48 sk, þegar jafn
mikib er keypt éptir sem ábur en tollurinn
var álagbur; þab er ab segja þegar tollinuni
er hæit vib önnur gjöid, en væri tolliuum
varib til þess ab Ijetta gjöldum á þeiin slofni,
sem líf manna framfærist á, þá er sá tckjus.
máli viblelldnari og eblilegii ab leggja gjald
á þá vöruna sem niabur getnr án verib, en
minnka sem mest afgjaldib af þeim stofni, sein
ámissandi er til lífsviburhalds.
Annab mál væri þab, hvab mennvneydd-
ust til ab leggja hánn toll á sig, þegar full-
rábib er um hve mikib fje vjer fáum lijá Ðön-
um, en þab væri áþolandi cf Isleudingar
fyrir þann tíma færu ab geía kost á ab hærri
tollnr sje lagbur á muiiabarvörima, en sijárnin
sjálf hcfir ráígjört, þrf þá væri búib ab taka
fyrir hinar helaiu tekju-æbar hjer, sem luigs-
anlegar eru.
Landar gábir! vökum nú! þetta næsta
þing getur orbib hættulegt og afgjörandi fyr-
ir ákonuia tímann, skorum á þingmenn ab
ræba ekki fjárhagsmáiib og stjárnarskipunar-
málíb á alþingi Líbum þeim þab ekki, og
bibjum cn þá um þjábfund.
júngeyingur.
„FLEST STRÁ STINGA NÚ NORÐMENN*.
Máltæki.
f>ab er cinn af hinum Ijásustu votlum um
trúræknisskort vorra tíina og um virbingar-
leysi íslendinga fyrir kennilýb sínum og há-
yfirvöldum, hve almennt þab er orfcifc, ab presta-
stjettinni lijcr á landi sje valin óviburkvæmi-
leg orb og lagbir á hana þungir dámar í ræb-
um og ritum. Sá sem ritar línur þessar hefir
sjer til megnar áánægju, lesib bæbi í „Nort-
anfara“ og „þ>íá&ólfi“ ýmsar greinir, sem bein-
línis stefna í þá átt, a& rýra álit hinnar and-
legn stjettar í augum almermings, ogþessi ab-
ferb er í alla stabi bæ&i au&virbileg og var-
mennsku full, eba mun ekki alþýban vera nágu
skarpskyggn, ab sjá flísina í auga yfirmanna
sinna þó blabamenn vorir launubu ekki prest-
um landsins útsölu-fyrirhöfu þeirra meb því
ab selja þeim tilhæfulausa ásannata eta rang-
snúna dáma eba dylgjufull svigumiæli uin
sjálfa þá eba stjettarbræ&ur þeirra og kirkju-
l'jelag? jiab er eitt af þjábmeinum vorum á
þessari svo nefndu framfara öld, a& hinir á-
menntubu misskilja svo hugmynd'ma um sann-
arlegt frelsi, ab þeir leiba sjer þab í hug og
vilja innræta þá hjegilju þorra manna: a&
beinasti vegurinn til ab ná sjálfsforræbi og
ýmsum hugsmíbubum framförum sje sá, a&
lítilsvirba embættismennina, torlryggja verk
þeirra og tína saman galla þeirra svo mann-
orb þeirra og álit geti fengib aubvirbilegan
blæ hjá „öndvegishöldum“ hændastjettarinnar,
hinum svo nefndu þjá&ernisvinum, er sumir
þykjast hafa „þekkingu sem ckki er í mol-
um“ og jafnvel álíta, a& þeir hafi vit á lög-
um og landsrjetti miklu frcmnr en ágætustu
lögfræ&ingar er notib liafa fjölhæfustn mennt-
unar og gæddir eru djúpsærum og liprum
gáfum. Jeg ímynda mjer a& Erasmus heit-
inn frá Rotterdam — væri Iiann risinn upp
af gröf sinni —, lieffci nægilcgt efni f nýja
bák um „landem stultitiæ8 (heimskn hrábur),
ef hann þckkti allar „fre!sisofsjánir“ sumra
alþýfcuspekinganna á vorum dögtim; og n.jer
er spurn : hva& er hlæilegra og fávíslegra en
þa&, a& dæma um þá hluti sem menti bera
ekkert skyn á, e&a inun þa& ekki vera „a&
reisa sjer htir&arás um öxl“ fyrir ámennta&an
alþý&umann a& setja alla embættismenn áknje
sjer og kemia þeim „mores“ (segja þeim tií
si&anna); mnn þa& ekki ofætlnn — segi jeg
— fyrir þann búanda a& rá&a lögum og lof-
um“ í heilu þjó&fjelagi, sem ckki hcfir vit á
a& stjórna sínu litla heiinili svo í lagi fari?
Mun sá Iiásfa&ir geta tai ifc djarft úr flokki án
þess a& robna, um liirbuleysi presta í barna-
fræbslu, sem sjálfur vanrækir ab míklu leyti
sáluiijálparefíii og uppeldi sinna eigin barna,
eba hafa ómenntabir almúgamenn fullkomib
skynbragb á ab dæma rjett um harnafræbslu
preala og gefa ábrig&ular reglur fvrir herini?
Jeg býst vi& a& þeir þykist vera færir uin
þab 8iimir hverjir þá þeir liafi ekki gengib á
háskólan eba prestaskálan. 0 saneta siinpli-
citas! miklir menn eru slíkt sem eru „nllt í
ö!Iu“ lögfræbingar gubfræbingar stjárnspeking-
ar (Diplomatar) máll'ræbingar ritdámendur
(critici) hagfræbingar læknar og bændnr! ham-
ingjan gæfi a& enginn þeirra væri „vefaiinn
me& tállkongaviíib“, en mjer finnst „Draum-
spekingurinn“ úr Skagafir&l sem „færíst í ás-
megin“ f 37 — 40 blafci Norbanfara fyrir oktá-
ber 1863 eiga eitthvab skylt vib þess háttar
„poIi!iska“ íjölfræbinga!!! þab er ekkert á-
líklegt ab flraumsjánirnar hafi flutt þenna
blessa&a norMenzka „Reformator" (sibbótar-
prjedikara) upp á svimháar hæbir svo liug-
mynda kerfib hafi orbib ab eins konar skáld-
fíflalit eba hvab getur hugsast smekklausara
en a& Iáta Ján Arason liinn rammasta páfa-
trúarmann koma frain epiir daubann eins og
ákafasta forvígismann lúthersku trúarinnar?
var þá ekki sjálfu sjer samkvæmara, ab láta
einhvern „framlibinn“ lútherskan byskup upp-
rísa, sem „Draumvitringur“ hef&i getab „leit-
a& frjetta hjá“ (sbr. 5. Más. 18, 10—12. v,).
og koma fram „sem hrápandans rödd“ lieldur
cn a& eigna garnla Jáni Arasyni þá anda
stefnu, sem honum var livab fjarstæbust í lif-
anda lífi og sannast hjer liib fornkvebna:
„þegar fara á bétur en vel þá fer opt verr
en i!la“. Vjer viljam rá&a „Draunispekingi*
þessum þab iieilræbi, ab kynna sjer betur sögn
iandsins ábur en liann „skáldar“ eba gnliin-
karnbar næsta draum, svo hann geti sneitt lijá
þvf ab særa fegurbartilfinningu og fornaidar-
vir&ingu allra mennta&ra manna mc& slíkum
samsetningi. Einna drjúgmæltastir hafa „þjáb-
málavefararnir“ verib uin drykkjuskap hinnar
íslenzku prestastjettar og væri áskandi, ab
vandlæting þessi hef&i ávalt verib sprottin af
þeim kristilega kærieika og þeirri lotningu
fyrir sönnu kristnihaldi, sem ritgjör&ir sumra
manna tala svo fagurt um en ekki af ö&rum
lakari hvötum. Me& þessu viljum vjer engan-
veginn þræta þess „a& þeir prcstar sje til er
hafa hneigst til ofnautnar áfengra drykkja en
þafc væri æskilegt ef iiifc nána samband þeirra
vi& alþýbuna ætti engan þátt í a& spilla sifc—
fer&i þeirra.
Jiegar vjer lftum hlutdrægnis'aust á dáma
þá er blöbin liafa flutt oss urn firestastjett
vora og galla henuar, getur þá nokkur sam-
vizkusamur og hygginn mabur dulist þess a&
hinum breysku hali einatt verib hallmælt uin
of, en kostum hinna glcymt, cr prýddu kenn-
inguna meb vöndu&u líferni? og þó er svo
Gubi fyrir þakkandi, ab iand vort á marga
ágæta klerka af þeim síbartalda flokki scm
bæbi unna þjób sinni og eru sámi gtjetlar