Norðanfari - 07.04.1870, Blaðsíða 3

■—29 —
I
%
J
köldu vatni, nema ef vera skyldi fyrstu vilc-
urnar, a6 þaí> væri ögn veigt. f>essum þvotii
skal fram halda, þangab til barnib er orbib
missiris til árs gamalt, þá má gjöra þa& sjaldn-
ar. þetta þykist jeg vita ab liver móbir vilji
gjöra, til ab geta forbast þá leibinlegu út-
sláttarsýki, sem hjer hefir lengi verib almenn
á landi okkar; því þessi svokallaba kreffa,
kemur optast af þvottaleysi, sem glögglega
gjest af því, ab hjá heldra fólki fá börn hana
aldrei. þegar barnib er orbib nokkurnvegin
vel talandi, kennir þú því ab þekkja Skapara
sinn og elska hann. Síban farib þib foreldr-
arnir ab hjálpast ab meb, ab kenna því ab
Icsa, bcra sig vib verk og draga til stafs.
þannig verbur barnib sæmilega lesandi 8 ára,
dálítib faiib ab skrifa og vinna þegar þab
er orbib 9 ára, Iætur þú þab læra barnalær^
dóminn, sem eigi virbist vera nema 1 vetrar
verk, fyrir í mebal lagi gáfab barn, þar ekki
þarf ab leggja fyrir þab fullt blab á dag. þab-
an frá er vibhaldib á lærdómnum ekki mikib
verk, svo barnib verbur upp frá þv(, talsvert
notab til vinnu, sem einkar naubsynlegt er ab
venja þab vib, jafnhliba bókmenntunum. Jeg
hefi meb vilja verib nokkub fjr.lörb um þetta
atribi, þvf mjer sýnast rnargir forcldrar vera
lítib farnir ab hugsa um spakmælib: „aldrei
blómgabist þab ríki lengi, hvar barnauppeldib
var vanrækt“, enda er jeg mjög hrædd um,
ab margt þab blcm, sem sproitib hefir á þess-
um góbu árum, íölni fljótt ef eitthvab harbn-
abi ab.
Jeg lrefi rábib þjer til ab láta ekki leib-
ast meb straumnum, en jeg veit líka, ab slíkt
er mikib vandaverk. Nú sýnast flestir hugsa
mest um ab eiga góba daga, þ. e. ab lifa í sem
mestum makindum vib yfirgnæfanlegan mat
og drykk. þetta álít jeg, ab fólk hafi byrjab
heidur snemma; búnaburinn bcfbi átt ab vera
ábur konrin f gott horf, svo menn hefbu þol-
ab ab gæba sjer í lengur en 1 eba 2 ár, án
þess ab verba sveitarbyrbi. Hvab vibvfkur
matarskamtinum, þá get jag sagt þjer hvernig
hann var fyrri partinn af minni búskapartíb, og
álitin nógur, eins og jeg held hann líka sje.
Mátamaturinn var 4 merkur af skyri, graut
og mjólk handa karlmanni oe } minna handa
kvennmanni. Mibdagsmaturinn var sanri mæl-
ir íf valnssúpu meb kjöti nibrí pd. handa
karlmanni en 1 pd. handa kvennmanni Ef
gefin var mjólkurmatur, var kjötib haft ^
minna þegar brúkabur var lrarbur fiskur,
fjekk karlmaburinn 1 mörk af honum, og 6
lób af smjöri, en kvennmaburinn 10 lób af
fiski, og 4 af smjöri. Vib þessi kjör undu
hjúin 8vo vel, ab þau voru einatt hjá sömu
húsbændum í 10—20 ár, og áttu opt inni
hjá þeim kaup sitt, þangab til þau vildu sjáif
fara ab búa, og galt bóndinn þab þá í skepn-
rnn og búshlutum. f>au unnu meö áhuga og
kappi vetur og sumar, t, a. m. á veturna
spann vinnukonan 1 pd. af miblungs hespu-
garni sem kallab var — 4 og 5 í pundi —
á dag, eba prjónabi af sölubandi hæbarsokka eba
peisuboi á sania tíma; um þab get jeg borib
vitni. Skamturinn mun nú vera líkur og áb-
ur, nema hvab árbita er nú vibbætt, sem mun
vera handa karlmanni 10 lób af fiski og braubi,
Og 4 ló af smjöri, en handa kvennmanni 7
lób af fisk'* °S braubi, og 3 af smjöri; þar á
ofan kaffi 1 —2 á dag. þelta er nú orbin
venja hjá betri bændum, og jafnvel hinum
líka, þann tíman sem þeir geta, einkum kaffi-
drykkjan’ Jeg gjöri þess vegna ráb fyrir, ab
þú megir til ab fytgja meb tímanum, einkum
meb árbitann, sem jeg állt ab nrargt mæli
heldur meb; en þó get jeg ekki sjeb, ab þessi
mikli spónamatur kvöld og morgna, sje orbin
naubsynlegur; ab minnsta kosti minnkabi jeg
hann uin fullan | þegar jeg tók upp þenna
nýja sib, og hefir þó ekki verib ura kvartab,
eba fólk hlaupib frá mjer síban, eins og þjer
er kunnugt. Kaffi hefi jeg tii þessa forbast
ab gjöra ab skylduskatti, og alls ekki brúkab
þab nema um túnaslátt, og þegar fólk mitt hefir
verib vib meslu ervibis- eba slydduverk, þegar
jeg undantek hátíbleg iækifæri, Mjer hefir
sýnst þetta hafa verib bæbi vel virt og lika
þakkab; en á skylduskattsbæjunum cr því al-
veg hætt, og þrjóii þar kaffi á veturna, sjest
megnasti ólundarsvipur á hverju andliti. Ðag-
leg kaffibrúkun, eins og í kaupstöburn, eba
hjá þurrabúbarfólki virbist mjer annars óþörf
á sveitabæjum, en ab haía þab til, ab glebja
meb því gcsti, cr þab sjerlega handbægt tfl.
Jeg er nú búin ab sýna þjer fram á, ab sum-
ir af þessum nýju sibum sje aiveg óþarfir, og
ef til vill skablegir, því mjer hefir sýnst ab
þar sem allra bezt hefir verib gjört vib hjúin,
vilja þau líka hafa mest sjálfræbi og minnst
abhaid. En nú vil jeg abgæta, hvab margir
muni nú geta þolab, ab brúka efni sín, eins
og farib er ab líbkast, og tek jeg til dæmis
sveitabónda í betra metal lagi. Hann býr á
20 hndr, jörb, og hefir 12 manns í heimili,
þar af 2 vinnumenn og 2 vinnukonur, 5 börn
og nibursetukerling. Hann á þrjár kýr, 60
ær, 30 saubi og optast 40 gemlinga. þetta er
stofninn sem ekki má rýra, nema ef af hon-
uin rnætti taka árlega gjöid til prests og kirkju,
og vibbót vib vetrarvinnuna, tii kaupgjalds
handa hjúunum. Af þessu fje getur irann
slátrab til búsins 40 kindum f mesta lagi,
hvar af J eru lömb, og sýnist þab varla mega
minna vera. Innlegg hans er vanalega rúmir
100 rd. sem liann þarf áriega ab taka af 40 rd
til ab gjalda eptir jörbina og hjer um bil 7 rd,
til sýslumanns. þá eru eptir libugir 50 rd.
til ab kaupa fyrir, mat, salt, járn, koi, timb-
ur, litarefni, Ijerept, tvinna og margt fleira
8mávegis sem ekki má án vera; verbur þá
lítill afgangur, tii ab kaupa fyrir munabarvöru.
Hvernig á nú þessi bóndi ab geta brúkab efni
sín ríkmannlegar, en gjört var á fyrri árum,
án þess ab falla í skuldir? Gefi hann t. a m_
fullorbna fólkinu kaffi einu sinni á dag, kost-
þab hann 79 rd. 81 sk. um árib, þó bollin sje
ekki reiknabur nema 3 sk. og veit jeg cngan
hafa reiknab hann svo lágt hingab til; en því
tel jeg ekki börnin, ab jeg æt|a engri móbur
ab gefa þeim kaffi til muna fyrri en þau eru
12 ára.
Brjef þetta. sem nú er orbib helzt til
langt, bib jeg þig ab láta engan sjá, ab nrinnsta
kosti eigi fyrr en jeg er komin undir græna
torfu. Jeg óska þú finndir eitthvab þabfþvf,
sem þjer gæti orbib til leibbeiningar, og tel
jeg þá þessu litla ómaki vel varib.
þín einlæg vinkona1*.
A . • .
þó tímarnir hafi nokkub brcyzt síban
brjef þetta var skrifab, álít jeg þó sumt í þvf
eigi jafnvel vib alla tíma, og ab þab þess
vegna gæti komib einhverri ungri og lítt ráb-
inni systir minni ab notum, eins og mjer. þar
fyrir vil jeg bibja hinn heibraöa útgcfara
Norbanfara ab ljá því rúm í blabi sfnu, þar
nú er svo komib, ab mjer er orbib leyfiiegtab
láta þab koma fyrir annara augu.
Sveitakona.
Cr brjefi úr Eyjafirbi dags 31.marzl870.
þjer munub ritstjóri góbur, hafa frjett, ab Ás-
mundur bóndi Benidiktsson á Stóruvöllum rak
eigi allfátt fje suíur í Hrcppa til fóburs á
næstl. hausti, og ab hann hafi áformab ab flytja
sig búferlum nneb þab, sera hann £ eptirheima
af saubfje á næstkomandi vori ab „Haga f Ár-
nessýslu“, segja menn, en eigi hefi jeg heyrt
tilgrcint hvert þab er ab Haga í Eystrihrepp,
eba ab Haga í Grímsneshrepp, þjer hafib raá-
ske frjett þab greinilega ?
Hvab sem er um þab, þab mur.ar ekki
svo miklu.
Jeg minnist á þetta einungis fyrir þab,
ab þegar vib bændnrnir hjerna í firbinum lás-
um „þjóbólf" 26. jan. þ. á. og sáum ab nd'cp"
klábin“ sunnlenzki væri rab smá koma í Ijós
á æ flciri bæum ínebfram öllum fjallgarbinum
í J01vesinu allt norban fiá Reykjakoti og Grafn-
ingsfjöllunum og subur ab Selvogsheibi“ ; samt
ab hann væri kominn subur á Vatnsleysustriind,
þá fór okkur ekki ab standa á sama subur-
rekstur Ásmundar bónda í haust er leib og
búflutningur lians f vor, þarna inn f klába-
svætib. Vjer höfum spurt hver annan hvab
nú væri til rábs, til ab geta verib óhultur fyr-
ir klábanum, fyrir því ab fje Asmtindar stryki
norbur í áttliaga sína ab sumri og færbi okk-
ur og þingeyingum óheilla gest þenna, og vjer
viljutn spyrja ybur og btab ybar hins sama.
Eigi er þab einhlýtt, þótt Asmundur inn-
ist til ab flytja ekki bú sitt, þó nokkru yrbi
skárra vib þab. Fjeb, sem hann rak í haust
býr oss hættu eigi ab síbur.
Asmundur er sagbur fjelagslyndur mabur,
svo menn treysta því, ab hann rnuni fara mik-
ib ab tillögum sveitunga sinna. En nú skyldi
hann halda beint áfram fyrirætlan sinni, þá
spyrja menn, — og jafnvel hvort sem er: —
getum vjer Norblendingar þá ekki, beint cptir
tilskip um fjárklába osfrv. 5. jan 1866, krafist
þess, í gegnum amtmann vorn, ab amtmabur-
inn í Suburamtinu skipi stranga heima-
gæzlu á öllu fje Asmundar, ef hann fly t-
ar súbur, og ef eigi, þá samt á þvf, er hann
rak í haust ? þetta er ab vísu alls ekki nægi-
leg trygging, en þó sjálfsagt mesta bót
Mál þetta er svo mikils varbandi allt Norb-
urland, ab þab ætti, og hlýtur ab sæta athygli
allra Norblendinga. Vjer skorum því fyrst og
fremst, á ybur, sem blabstjóra, ab þjer gefib
því góban gaum og leytist vib meb hollum ráb-
um ab beina því f happasæla stefnu. Vjer
skorum á þingeyinga, sem mest virbist hætt-
an búin fyrst, ab þeir sinni máli þessu í
tæka tíö og reyni ab semja vib Asmund svo
sem bábum gegni bezt, honum og Norblend-
ingum. Vjer vonum og, ab amtmabur vor,
sem ætfb hefir reynst svo ótraubur í klába-
málinu sleppi eigi hendi sinni af því, nd þeg-
ar hættan vofir yfir, ef til vill hvab mest.
Og loksins vonum vjer, ab vjer Eyfirb-
ingar og þjer Skagfirbingar, sem, næst þing-
eyingum, erum næstir hættunni, látum ekki
vort eptirliggja, ab stybja ab þvf, aö sporna
vib hættunni, sem nú vofir yfir oss og öllu
Norburlandi.
f þessa árs Norbanf. bls. 3. stendur áskor-
an til sveitarstjóra, ab þeir semji og sendi
btabinu nákvæmar skýrslur um ástand hrepp-
anna, fjártjónib næstl. haust m. fl. þetta finnst
oss einkar vel til fallib, en tjebar skýrsiur
þyrftu ab vera yfirgripsmeiri en skýrslan frá
Svalbarbsstrandarhreppi, til þess f þeim sje fólg-
inn verulegur fróbleikur; þær ættu ab hafa
yfirlit yfir ástand hreppanna um næstl. 5 til
10 ár, svo af þeim yrbi sjeb hvab bústofninn
hefir rýrnab á því tfmabili, en sveitarþyngsli
og opinber útgjöld aukist, m ra. Vjer mund-
um líka hafa orbib fyrstir manna til ab gefa
þessleibis skýrslu, en oss er ekki hægt um vik
semstendur, því amiib hefir tekib frá oss sveit-
arbókina — af hverjum ástæbum vitum vjer
ekki — og heldur henni, hver veit hvab Jengi?
Maske amtib taki ómakib af oss meb ab gefa
skýrsluna. I þetta sinn getum vjer því ab