Norðanfari - 06.09.1870, Blaðsíða 1

M 34.-35
9- ÁR.
AKUREYRI 6. SEPTEMBER 1870.

Herra Ritstjóri,
Ejóbólfi líst ekki svo á þessa grein, ab
l'atm geti tekib hana; ræb jeg því af ah láta
bana fara norbur yfir dalinn til ab vita hvers
frama henni verbur aubib norbur þar Viljib
bjer ekki gjöra svo vel ab lofa henni ab
vera? E. Magmísson
Herra Ritstjóri,
Jeg sje ab þjer hafib opnab blab ybar
fyiir ritgjörbum um biblíumál vort, og leyfi
jcg mjer ab senda ybur þessa í vibbót vib
hinar er þegar eru komnar; og vona jeg ab
lnín fái því heldur góbar vibtökur hjá ybur
sem hún leibir hjá sjer aliann persónulegan
þjóst og gýfuskap, sem svo mjög virbist vera
ritvenja sumra er þessu máli hafa hreift.
Jeg leibi og hjá mjer, ab þessu sinni, ab
geta abalatriba sögu þessa máls frá því ab
berra G. Vigfússon fyrst hreifbi því f Ox-
f ° r b. Sú saga er öll svo vaxin ab jeg álít
þab ab öllu leyti æskilegt, ab hún mættiliggja
t ævarandi þagnargildi, einkum herra Gubb.
Vigfússonar vegna, og þeirra sumra er slegist
hafa á hand meb honum.
Eptir því sem fram hefir komib í þjób-
ólfi er svo ab sjá, sem sumir vilji telja Is-
lendingum trú um, ab biblíuþýbingin 1826
hafi verib afieibing almennrar trúarveilu manna
á þessari öld öndverbri. þessu til sönnunar
fiuna menn þab til, ab sálmum vorum var
hreytt er grailarinn lagbist nibur og nýja
sálmabókin v;.r leidd í lög. þessi sönnun er
fiu svo skáhöll, ab henni er ekki ansandi; þab
er eins og menn vildu sanna, ab af því ab
sálmi er breytt sem illt er ab syngja sökum
rí'nlíta, þá fari þar meb öll afbökun Gubs
orbs. þess, sem sanna ætti beint ab rnál
þetta aitti sjer nokkurn stab, er látib ógetib.
En sú sönnun fæst ab eins meb því móti, ab
eýnt verbi, 1, ab þeir, er untiu ab þýbingu
biblíunnaT 1826, hafi verib nicnn sannlega
veilir í trú sinni, og — 2., ab þýbing þeirra
beri meb sjer trúarveilu þeirra, og lægi þá
fólgin í þeirri sönnun önnur miklu alvarlegri:
ab þeir hcffu gjörzt gubníbingar er mátu Gub
sinn ab vcttugi, 0g settu honum ofar hjegóma-
skap mannlegs hyggjuvits. Ef hib síbara at-
vibi sannast, þá er hib fyrra þar meb og
sannab; en hib síbara atribi er hægt ab sanna,
ef sönnunin liggur fyrir á opnum blöbum
h'blíunnar. Vjer þekkjum nú allir þá mcnn,
er tóku þátt í þýbingu þessari. Ilitt munu
f*rri af oss þckkja, ab þcir hafi verib trúar-
veb'r, 8vo ab orb ltafi verib á gjörandi, og
'arntir mig ab fæstir vor nuindu vilja taka ab
®Jer ab leiba sönnur ab því, ab þeir hafi ver-
^ veilli f trú sinni en þeir, cr nú leggja þeim
áinæiib á bak f gröfinni. Og furbu má þab
saita, ab þe;r) er ieggja þeim lastmælib á háls,
u i^ ikkí t,era fyrjr gy0 aimenningur
sannfærist, þser
sannanir, sem eflaust liljóta
ab liggja á hrabberei , .....
KI tyrir þeim á blobum
biblíuþybingarinnar. þctta er enn cf
því sökin ósönnub, en sakfellcndununl kunn-
ugast hvort hún muni sannanleg vera; en sje
bún ósannanlcg, er hún þar meb orfcin a&
rógi.
Jeg þykist sannfærbnr um ab önnur rök
l'ggi ab því, ab nýja testamentib varb á svíp_
inn eins og þab varb 1826, licldur en trúar-
rugl þýbendanna. þegar hin fyrsta bihlía
vor kom út, lá mál vort nibri, svo ab segja,
í ládeybu libins tíina. IIin fornu rit, mcist-
araverkin liinna miklu manna, láu gleymd og
ólesin liingab og þangab í kiikna kistlum og
kiaustra rofum, og voru reitt í sundur utan-
um kirkjnleg kverfrá Breibabólstab, Nópufelli
og Ilólum. Mjer er ekki kunnugt ab nokkur
mabur hafi verib eiginlega þjóblega fróbur
mabur á Islandi um þær mundir nema Arn-
grfmur lærbi og mátti hann þó varla víblesin
sagnamabur heita. Ritmálib er raunalega ó-
íslenzkulegt, og bib jeg mcnn ab lesa rit þeirra
Gubbr. byskups og Arngríms lærba til ab
ganga sjálfir úr skugga um þab livort jeg
segi hjer satt frá eba ekki, hvort jeg skilji
hjer rjett mál mitt eba ekki. Jeg vii nefna
til ab eins Luthers Cathekisinus, Eintal sálar-
innar og Medítationes Sanitonum Patrum Á
þessari ómáls öld er nú biblíuþýbing vor til
orbin Hún er furbanlega vel gjör eptir því
sein á stób og liefir Gubbr. bysktip stubzt
bæbi vib Luthers þýzku og Tyndales ensku
þýbingti, ab því er mjer virbist.
En, eins og vib var ab búast, er hún
dönsku - íkotin, þýzku-skotin,
latínu-skotin spjalda á milli, og marg
víba ónákvæm. — Hinn erleruli blær á mál-
inu kann nú sumum ab þykja kostur og
dreg jeg líkur til þess af því, ab sumir er
ritab hafa lueina íslenzku hingab til, bafa svip-
Icga tekib upp dönskuskotib mál, varpab fyrir
borb hintim fagra greini vortim og tekib upp
dönsku eptirstælinguna s á í stabinn — En
þó nú mál Gubbr, biblíu sje þannig, ber hún
ntcb sjer ab hún er ab orbfæri hin (slenzkasta
bók er út kom á 16 öld, og ab byskupinn
hefir lagt ntikinn hug á ab hafa hana sem
bezt úr garbi gjörba. þessi bibiíutexti hjelzt,
meb talsverbum breytingum er hann fjekk 1644,
til ársins 1826; en hann varb aldrei almenn-
ings texti, því bókin var vib fárra hæfi sökum
dýrleika, og biblíur þeirra þorláks og Steins
byskups bættu langt frá nægilega úr þeim
skorti. þab sem menn þekktu og liafa alla
tíb almennt þekkt af Gubbr. biblíu eru gub-
spjöllin f handbók presta, og lítib annab; því
útgáfurnar af nýja testamenntinu nábu aldrei
heirn til ab verba eiginlega almennings bók á
íslandi, sökum fæbar. Gubspjöllin lærbu menn
eptir húslestrar bókunum og frá altari og stól
í kirkjunum; lærbu inenn þau þannig utan ab
og tóku því ástlóstri vib þau sem menn eru
vanir ab taka vib allt cr í æsku er numib.
(Sú tryggb er jafnoptast hugsunarlaust inni-
leg fastheldni, er ýfist vib hverju er koma á
í stab þess er í æskunni var numib. og rnætti
margt þar um segja ef þab efni lægi hjer (yrir.
Jeg skal einungis geta þess ab menn voru
í pápisku eins fastheldnir og tryggbbundnir
vib hinar sárvesölu Maríubænir, eins og þó
þær hefbi verib hib fegursta Gubspjall. Jeg
get þessa til þess ab menn láti ekki um of
leibast í skobunum sínum til ab draga efni af
tryggb manna vib æskunumin fræbi til sönn-
unar fyrir ágæti þeirra).
Nú libu tímar fram og tyrmdi yfir ís-
lenzkuna æ meira. Sextánda öldin leib út og
seytjánda öldin gekk f garb og leib fram, og
síbnignabi móburmáli voru. Átjánda öldin
gekk í garb fagnabarlaust, og leib fram til
mibs svo ab virbast mátti ab aldurtíli hins
— G7 —
göfuga máls stæbi nú fyrir dyrum; og
má nægja ab draga þar dæmi til af Sveini
Sölvasyni lögmanni, og Magnúsi sýsltimanni
Ketilssyni; hinn fyrri prjedikandi ab vjer ætt-
um ( máii sem öbru. ab „depcndera af þcim
dönsku“, hinn síbari fiikrandi ást sinni og
landa sinna tii Dana f dönskum mánabarblöb-
um á íslandi. þab er einkennilegt ab hvergi
er þess vott ab sjá í bókmenntum vorum frá
þessum öldum ab hinn „ágæti veglegi biblíu-
texti“ Gubbrandar hyskups hafi haft nein á-
hrif til ab bæta ritmái vort; og er þab Öfugt
vib þab sem orbib hefir ab reynd í því efni
erlendis, einkum á Englandi og þýzkalandi.
Til þess stób málib á Gubbr. biblíu á allt of
óþjóblegri rót.
En þegar nú neybin stób hæsf varhjálp-
in næst. Frá því um mibja seytjándu öld
höfbu menn erlendis farib ab leiba athygli
s(na ab hinum fornu bókmenntum vorum, í
Danmörku einkum og Svíaríki. Og er tímar
libu fram hurfu menn ab þeim bókibnum meb
meiri og meiri alvöru; því norburlanda þjób-
irnar fundu ab þar í lágu fólgnar rætur þjób-
ernis sins og alls libins þjóblífs, er þær vissu
ekkert um nema þab ssm sögur þeirra Is-
lendinganna sögbu. Mefcal íslendinga sjálfra
reis upp hver lærdómsmburinn á fætur öbrum
f þessa stefnu, og cr óþarfi hjer ab fara lengra
inn í þab mál. Og nú undir iok átjánduald-
ar, þegar Magnús Ketilsson var ab setja lönd-
um sínum fyrirmyndina uin mefcferb móbur-
máls síns.-risu loks stúdentar upp f Höfn til
samtaka um þafc ab geyma og varbveita nor-
ræna tungu sem eitt fagurt abahnál er langa
æfi hefir talafc verib á Norburlöndum“. f>ab
verfcur ekki úr skugga gengib um þafc ab öll
rök til þessa liggja f hinu hrörlega ástandi er
ritmálifc var í heima á fróni, og í unabi þeim
er stúdentum var í afc lesa sagnamálib í sög-
um þeim er smátt og smátt höfbu komib út
og hægt var afc fá til lestrar í Höfn, en ófá-
anlegar voru á Islandi. Nú var þá lærdóms-
lista fjelagib stofnafc og fram af því, er þab
leifc undir lok meb Jóni Eiríkssyni, landsupp-
fræbingar fjelagib, og var tilgangur beggja fje-
laga vibreist málsins og þjóblegrar menntunar,
og leiddi þar af ab Iandsmenn fengu mebvit-
und um ab þeir ætti mál er stabib gæti á sjálfs
fótum án þess afc „dependera af þeirn dönsku“;
þetta sýndi og mebal annara, eba rjettara öll-
um fremur Hannes byskup Finson er hann
reit „kvöldvökur" sínar fyrir landsuppfræbing-
ar fjelagib, hina heztu almúgabók er Island
hafbi sjeb sífcan Snorra leib Sturluson. þessi
hin nýja stefna ruddi sjer til rúms hægförum
eins og vib var ab búast, og þegar hún varb
almennari átti hún sömu örlögum áb sæta
cin8 og hver önnur ný andieg hreifing; hún
fór slögult í fyrstu (— já þab má rcyndar
segja afc hún fari þab enn •—); því meban
menn eru ekld komnir á fasta rás vill slá úr
og í fyrir þeim; þeim verba mislagbar hend-
ur, skynbragb þeirra á því er vifc á er valt í
rásinni og hvikult í stefnu; en vcgurinn sleip-
ur og fóturinn skrikull. Svo fór og hjer;
menn vildtt rita gott mál og taka þab eins og
þab lil'fci á vörum þjóbarinnar; svo ab eins
þótti íslenzknnni borgib. En þessu varb ekki
ávallt komib vib og þegar frá skyldi víkja
hinu lifaiidi máli lágu ýmsir steinar í götu