Norðanfari - 06.09.1870, Blaðsíða 2

ólukku latínan á einn báginn, og danskan á
binn; varb því allopt ofan á ab hin íslenzka
hugsun nábi sjer ekki, meb því margir þeirra, er
rituíiu höfbu ekki numife ritháttsinn af þjóblegum
fræíum, heidur erlendum. þessu sem nú hefi
jeg sagt virfiist mjer mcgi meb engu móti
giejrma er dæma skal um hina endursko&ufu
útgáfu Nýja Test. frá 1826. þa& er öldung-
is víst ab þah var meBvitundin um þa& hvaí)
íslenzkan hefBi vetiB á gullöld bókmennta
vorra, og á öskuöld nifeurlægingar sinnar í
sambandi vib þessa hálf-ósjálffæru ritstefnu er
kom þeim svip á Nýja Test, sem þa& fjekk
þá, eins og þaB er öldungis víst a& þab var
ekki trúarringl endurskobendanna, Mönn-
unum gekk gott eitt til. þeir vildu hafa þýb-
inguna íslenzkulegri en hún var á Guhbr. bibl-
íu, og þeir gjöríu hana óneitanlega íslenzku-
legri þó ab blærinn yrBi of óveglegur og mál-
færiB hversdagslegt; einmitt þab sem þýb-
endurnir þá álitu fegurst. þeim gekk hvorki
fyrirlitning á GuBs orbi til þessa, nje nokkur
annar siíferBislegur sljóieiki, þeir gjörBu þab
eptir beztu sannfæringu; en smekk og skyn-
bragb skorti þá og mebfram nægan knnnug-
leik á biblíuþýbingar reglum, til þess ab leysa
verkib 8vo af hendi ab menn gætu unab vib
þab til langframa. En undan þessu er þó
skilin opinberunarbókin sem er meistaraverk,
eins og vib mátti búast, er Dr, S. Egilsson
hafbi hana meb böndum til þýbingar.
(Framh. síbar).
LITIÐ EITT UM SPITALAGJALDIÐ.
I þjóbólfsblöbunum 25. nóv, og 9. des
f. á. og 26. jan. þ. á. er heil mikib mál um
spítalahlutina og tilskipunina 10. ág. 1868.
Abyrgbarmaburinn fyllir þar flokk þeirra, er
andæpa löggjöfinni og kalla hana óhafandi, og
hræpa þá, sem verib hafa frumkvöblar og
mebmælendur hennar. — þó ab mjer líki eigi
alls kostar þessi nýja löggjöf, þá er jeg þó
einn af þeim sem ætla ab grundvöliur hennar
ab leggja á aflaupphæbina en ekki bátafjöld-
ann sje hinn eini eblilegi og rjetti grundvöll-
ur, því ab þab getur aldrei orbib eblilegt nje
sanngjarut ab hinn fátækari gjaldi jafnthinum
efnabri, enda er þab í rauninni viburkennt af
öllum, og eptir því hvab hlutarupphæb hvers
eins er, eptir því ætti hann eptir almennu lög-
máli ab vera aflagsfærari, til almenningsgjalda,
og þó ab einhverjir, sem mikib afla. sjeu í
skuldum og kröggum sökum munabar eba ein-
hverrar annarar óhöndulegrar roebferbar fjár
síns, og eigi því bágt meb ab gjalda til muna
til almennings þarfa, þá verbur þab ab koma
sjálfum þeim í koli, en landib má eigi bíba
tekjumissi fyrir óhönduleik eba eybsiusemi
þeirra. Aflaupphæbin virbiat því hinn eblileg-
asti gjaldstofn fyrir öllum álögum á sjávarút-
veginn, hvers konar sem þær væri. þab virb-
ist þýbingarlítil mótbára móti tilskipuninni 10.
ág. 1868, ab kalla gjaldib eptir henni ,skatt“,
en gjaldib eptir tilskipuninni 27. maí 1746
„viburkenningargjald" eba eitthvab annab, því
ab „skattur*, er engu ab síbur sanngjarnleg-
ur og rjettiátur, þegar hans þarf meb, og get-
ur verib byggbur á miklu eblilegra og rjettara
grundvelli, enn einhver greibari abferb, sem
nefnd er öbru nafni. Ef bráblega þurfti ab
auka tekjur læknasjóbsins, sem varla getur
verib vafa undirorpib, þá var eigi annab ráb
til, enn á einhvern hátt ab auka áiögur lands-
manna sjálfra, meb því ab stjórnin alls eigi
vill leggja fje til. þá lá og beinast vib, ab
leggja þau gjöld, er naubsynleg voru til þess
ab koma læknaskipun í vibunaniegra horf, á
þann atvinnuveg, sem hingab til hefir borib
sams konar gjöld, einkum þar sem litlar sem
engar abrar álögur til almennings þarfa hvíla
á honum, en þær hvíla nær því allar á Iand-
búnabinunr. því verbur ab vísu eigi neitab,
ab sjávarútvegurinn er opt mjög stopull, en
hann er líka opt mjög arbsamur, eigi síbur enn
landbúnaburinn, sem einnig er næsta stopull,
eins og sýnt hefir sig hin næstu ár, og þó ab
margir sjávarbændur og þurrabúbarmenn vib
sjó sjeu örsnaubir, þá eru þó eigi allfáir meb-
al þeirra, er lifa af sjávarútveg, ve! ab efnnm
engu ab síbur enn til sveita, þar sem einnig
úir af fátæklingum. þab getur því varla ver-
ib rjettvíslegt, ab sjávarbændur sleppi hjá mest
allri gjaldabyríi, en hún hvíli mest megnis á
sveitabændum, og þab getur því engin óhæfa
verib, þó ab einhver gjaldauki sjc iagbur á
útvcg sjávarbænda. þab er reyndar nokkub
í því, sem þjóbólfur segir, ab þab er eitthvab
óeblilegt, ab vera ab „bolla!eggja“ sem hann
kallar, sjerstakan skatt til hverrar einstakrar
þurfbar vorrar út af fyrir sig, en vjer höfum
eigi völ á annari abferb til þess ab bæta úr
almennum þörfum vorum, meban vjer ekki
höfum fjárráb, en stjórniu í nafni ríkisdags-
ins neitar ab leggja til þurfta vorra af almenn-
um sjóbi Vjer megum heldur eigi láta þab
bíba fjárhags abskilnabar milli íslands og Dan-
merkur, sem enn getur átt langt í land, ab
bæta úr hinum bráíustu þörfum vorum. Vjer
verbum ab hafa einhver ráb sjálíir, og ein-
hvern veginn ab reyna ab bjargast sjálfir af
efnum vorum.
þab er aubsætt, ab óánægjan meb tilsk.
10. ág. 1868 er mikil og almenn mebal sjáv-
arbænda, því ab annars hefbi varla getab kom-
ib til alþingis í fyrra sumar 14 bænarskrár úr
9 kjöidæmum meb 630 undirskriptum um ab
nema hana úr lögum. þab leibir nú ab miklu
leyti af sjálfu sjer, ab óánægja rís upp mebal
margra gjaldþegna af Ölluin nýjum eba aukn-
um álögum, því svo margir láta sjer meira
um hugab um sinn eiginn hag í svipinn, en
um almennings hag, og þá ávöxtu sem þeir
kynni ab uppskera af þeirri endurbót, er ynn-
ist fyrir áiöguna, ef þeim entist aldur svo og
svo lengi; eba þá nibjar þeirra, þannig er
alkunnugt, ab óánægja ríkir hjá mörgum út
af flest öllum gjöldum til almennra þarfa, og
einkum út af hinum nýustu, svo sem alþing-
istollinum og vegabótagjaldinu. þab er svo
ab sjá, sem óánægjan út af þessu nýja spít-
ala- eba læknasjóbsgjaldi sje enu almennari og
megnari enn út af hinum fyrrnefndu álögum.
En þó er eigi sagt ab óánægjan sje svo ai-
menn sem hún sýnist. Ilún mun hafa haft
og hafa öfluga forvígismenn, og þab engan
veginn mebal hinna fátækari, er bágast ættu
meb ab gjalda, heldur einmitt hib gagnstæba,
og fyrir fortöiur þeirra munu mjög margir,
sem skort hefir greind eba menntun á vib þá,
eba verib þeim á einhvern hátt hátir, ljeb
nöfn sín undir alltjend sumar af þessum 14
bænarskrám, án þes3 at hugsa hib minnsta
um, hver grnndvöllur væri rjettastur, og án
þess ab gjöra sjer nokkra ljósa grein fyrir,
hvert gjald þeirra yrbi í raun og veru nokk-
ut þyngra enn ábur eptir tilsk. 10. ág. 1868.
því likt á sjer meira eba minna stab í öllum
nriálum, og því frernur sem upplýsing þeirra,
er taka þátt í málunum, er nrinni, og í þessu
máli verba mcnn ab ætla ab þetta hafi átt sjer
stab fremur enn í mörgum öbrum málum, því
ab upplýsing mun vera öllu óalmennari og
minni í mörgum sjóplázum hjer á landi, enn
almennt gjörist til sveita. þab munu því
einkum vera hinir efnatri sjávarbændur, er
amast vib löggjöf þessari, eba allur þorri þeirra,
en eigi allur þorri þeirra er málib tekur til,
og þab munu vera þeir, sem hræddastir eru
um, ab þessi nýja löggjöf verti til nibur-
d r e p s fyrir sitt góba sibferbi og sitt
rábvendnislega hugarfar. Sjávar-
bændur mættu annars blygtast sín fyrir ab
hera þab fram, ab sjer sje eigi eins trúandi
fyrir ab telja fram afla sinn eins og sveita-
bændum er trúab fyrir ab telja fram fje sitt.
Eta skyldu þeir í rauninni þykjast vera hei-
lagri enn sveitahændur, sem sjálfsagt draga
of margir meira eta minna undan af fje í
framtali sínu, og vera hræddir uni at missa
heilagleika sinni, ef þeirþurfi ab fara ab telja
fram afla sinn? Eba skyklu þeir af þeim,
sem einnig tíunda, og draga meira eba minna
undan af tíundarhöfubstól sínum, ætla ab þeir
verbi enn þá syndugri, ef þeir einnig þegbi
um nokkub af afla sínum? Nei, — vib skul-
nm hvorki ætla þeim slíkan heilagleika nje
slíka heimsku. Rótin mun vera allt önnur,
þó þessu ásamt öbru sjc barib vib meb. Efn-
ubum sjávarbændum mætti annars þykja
minnkun ab, ef þeir væri sannarlega veglynd-
ir, ab gjalda minna til almennra fjelagsþarfa
enn fátækir sveitabændur; og þab er autsætt,
ab því meir blessun sem feilur þeim í skaut
og því meira sem þeir afla, þvf Ijúfari ættu
þeir ab vera til ab greita og því færari ættu
þeir ab vera um þab, svo þegar á allt er lit-
it, vertur mótþrói þeirra gegn löggjöfinni þeim
víst til lítils sóma eta frægbar hvorki fyrr nje
síbar.
þab sem Jrjótólfur virbist einkum færa
sem röksemdir gegn tilsk., og undirbúningi
hennar á alþingi 1867 ogsvo niburstöbu þeirri,
er þingib komzt nú ab met 13 atkv. gegn (11
ab grundvellinum væri ekki breytt, er þat:
1, ab gjaldib sje næsta óbilgjarnt og þungbært,
2, ab innheimtan sje ókljúfandi, og 3, at aldrei
hafi verib um þab bebit af þjóbinni at grund-
velli hinnar gömlu spítala löggjafar yrbi breytt.
Fyrsta atritib hefir eflaust talsvert vib ab stybj-
ast, eptir því sem spítalagjaldslöggjöfin nú
liggtir fyrir. En úr þvf mætti hæta, þó grund-
velli hennar væri eigi hreytt, annabhvort meb
því ab færa nibur gjaidit, ef svo sýndist, eta
á annan hátt. Mjer fyrir mitt leyti virbist
hib ákvebna gjald, hálf al. af hverju tólfræbu
hndr og ein al. af hverri lýsistunnu eigi of
hátt, þegar vel aflast og arburiun af útgerb-
inni verbur talsverbur, því þá hljóta menn ab
verba færari fyrir taisverbu gjaldi, en litiu
gjaldi, þegar lítib aflast En þegar allur aflinn
er eigi meir enn svo, at hann tæplega eba
ekki borgar hinn venjulega kostnab vib útgerb-
ina, þá virbist gjald þetta ósanngjarnt og bljóta
ab verba þungbært, og þætti mjer því sennilegt,
annabhvort ab undanskilja frá gjaldinu hin fyrstu
hnndrub fiskjarins og hina fyrstu tugi tunna af
lýsinu frá gjaldinu, svo mörg hndr. og svo marga
tugi tunna, sem menn ætlubu ab svarabi venju-
Iegum ko8tnabi, eba þá ab svara af hinni á
kvetnu tölu, ef eigi aflabist meira, minna
gjaidi t. a. m. helmingi, eba þá ab sameina
bábar atfertir þessar. Jeg er eigi svo kunn-
ugur kostnabi vib sjávar útgjörb, aö jeg geti
gjört rnokkra uppástnngu þessu vibvíkjandi.
En jeg vil taka til dænris, ab, ef eigi aflabist
meira en 60 fiskar á bátum, þá skyidu þeir
vera alvcg undanþegnir spítalagjaldi, en ef
aflatisj 240 fiskar og ekki meira, þá skyldi
svara \ álnar í spítalagjald, af hverju hundr-
abi tólfrætu, en ef meira aflatist skyldi gjalda
2 al. af hverju tólfræbu hndr. af öllum aflan-
um. Ef til vill mætti koma meiri jöfnuti á,
ef gjörtur vævi tnumir á stærri og minni bát-
um. En af lýsinu skyldu t. a. m. hinar fyrstu
40 tunnur vera undanþegnar spflalagjaldi, ef
eigi aflabist raeira, og ef eigi aflabist meixa