Norðanfari - 28.01.1871, Blaðsíða 2

f>a?) eru helber rangindi, ef Danir einir taka
sjer vald til aS setja iög ura sameiginlegt mái
þeirra og vor, án þcss vjer tökum fullkorainn
þátt mefe þeim í setningu laganna.
En þá a& Ðanir berji þab fram biá kait
annab veifið, ab Island sje inniimabur og sam-
gráinn partur Danmerkur, þá neita þeir þessu
bina stundina, enda hafa þeir nú sýnt þab í
verkinn samfleitt 23 ár, ab þeir kannast ekki
vib ab ísiand sje iandshluti mel jöfnum rjett-
jndum vi& abra hiuti lands síns. þeir hafa
íekib upp á því ab kalia Island „Biiand“, og
Færeyjar og Grænland hafa einnig fengib hjá
þeim Irina sömu nafnbót. Or&sparturinn Bb i“
er illa dönsk fyrirsetning, sem þýbir hjá;
nafnift „B i i a n d“ ætti eptir því ab vera á
íslenzku hjáland, og er þaí> ab sínu leyti
myndaS eins og or?iíi hjákona; þab á ab gefa
til kynna, a& Ðanir einir sjeu skilgetin börn
ríkisins, en íbúar hjálandanna óskilgetin börn,
er engan erf&arjett hafi. Samkvæmt þessu á-
líta Ðanir, a& þegar landsfa&irinn Fri&rik kon-
ungur hinn sjöundi eptirljet þegnum sínum
mikinn hluta hins ótakmarka&a valds, er for-
fe&ur hans höf&u haft sí&an seinni bluta seytj-
ándu aldar, þá sjeu þeir (Danir) einir bornir
til a& taka undir sig þenna 'arf, en a& vjer
eignm ekkert iögmætt tilkail til neins af hon-
um, nema því a& eins, a& þeir af eintómu e&-
allyndi mi&li oss því. Og vjer höfum því
mi&ur sje& þess merki á alþingi voru, a&
nokkrir menn vor á me&al eru svo lítilþægir
a& sætta sig vi& þetta álit Dana, svo fyrirlit-
Iegt sem þa& er í augum allra skilgetinna ni&ja
hins forna íslenzka lý&stjórnarríkis.
(Framh. síöar).
Lesendum bla&s vors er víst enn f fersku
minni, a& vjer næstli&i& ár Ijetum þá sjá grein-
ir nokkrar, þýddar úr útlendum blö&um, eptir
þá höfunda, sem svo eru vinhollir oss íslend-
ingum og leggja svo gott til vorra mála, sem
væru þeir bræ&ur vorir samlendir, fóstra&ir
upp vi& hjarta og hugsun hinnar íslenzku þjó&-
ar. Hverjum ósviknum Islendingi, er lætur
sig nokkru skipta hvernig farið er me& frelsi
og rjettindi ættjar&ar sinnar, hlýtur án efa a&
vera þa& ljóst, a& slíkir menn eru mikils ver&-
ir og a& öllum kosti þess maklegir, a& vjer
kunnum þcim þakkir fyrir gó&vild þeirra og
drengileg li&syr&i. Oss er því hin mesta á-
nægja, a& geta nú aptur birt í bla&i voru
þakkarávörp, sem fyrir skömmu hafa veriö
samin hjer nyr&raog ver&a send þessum mönn-
um me& hinni fyrstu gufuskipsferB frá Iandinu
þetta ár. Ávörp þessi eru þrjú, tvö í lausu
máli, anna& til Konrá&s Maurers, hitt tii C.
Rosenbergs, og mun, a& því er vjer höfum
spurt, undir hvoru þeirra fyrir sig vera fjöldi
nafna; hi& þri&ja, til Björnstjerne Björnssonar,
er í Ijó&um. Vjer látum þá ávörpin hjer
koma eptir þeirri rö&, sem nú nefndum vjer
mcnnina.
I.
Hæstvirti
herra prófessor, Ðr. Konráö Maurer 1
Oss hefir veriö þa& sönn gle&i, a& sjá af
greinum þeim, er þjer hafi& rita& í „Allge-
meine Zeitung“ í marz-og aprílmánu&i næstl.
ár, og þýddar bafa verib í Nýuin Fjelagsritum
og í bla&inu Nor&anfara, hve rjett þjer Iíti& á
stjórnarstö&u vors fjarlæga og afskekkta lands,
hve sönn og nákvæm saga y&ar er af me&-
fer& Dana á vorum málum, og hve gó&gjarn-
lega þjer vi&urkerini& rjettindi og gó&an mál-
sta& hinnar fámennu og snau&u þjó&ar vorrar.
Sökum þess vjer erum svo fjarlægir og
vanbur&a til a& reka rjettar vors, hljótum vjer
a& fagna hverri vinsamlegri rödd, sem vjer
Heyrum i vorn gar&, en alira heízt má oss þó
þykja þa& gle&ilegt og þakkarvert, er jafná-
gætur ma&nr, sem þjer, leitast vi& a& sty&ja
vort mái og iei&a skýrt og skorinort f Ijós fyr-
ir öllum hinum mennta&a heimi á einni af
megintnngum beimsálfu vorrar, hve miklu betri
má!sta& vjer höfum enn Danir í ágreiningi
þeim, sem veri& hefir nú um hrí& millum vor
og þeirra um rjettindi lands vors og stjórn-
arhagi.
Vjer vitum fullkomlega a&> meta, hversu
þjer, eigi a& eins nú me& binni áminnstu rit-
gjör& y&ar, heldur og jafnan ummörgárund-
anfarin, fremur fiestum e&ur öllum útlendum
mönnum, hafi& leitast vi& a& hakla á lopti
rjetti og sóma ættjar&ar vorrar, og fyrir þá
sök erum vjer þess fullvissir, a& vjer birtum
þann hug, sem hreifir sjer í brjósti hvers skil-
getins sonar Islands, þar sem vjer nú kunn*
um y&ur hinar ynnilegustu og beztu þakkir
vorar fyrir alla þá gó&vild og liðveizlu er
þjer hafi& látið þjóð vorri í tje.
Me&an land vort er byggt og íslenzk tunga
töluð, mun nafn y&ar lifa me& þakklátri minn-
ingu í brjóstum nibja vorra.
STÓÐHROSSAREKSTURINN.
„Allt er vant,
e/ þú viít 'þerjir,
þá þylckir þú mcd hleydi iorinn
edr sönnu saydr^.
„þvi at ósvidr madr
lœtr opt kvc.din
verri ord eu viti“.
Sigurdrífumál.
í 43 —44. bia&i Nor&anf. f. á. stendur
grein sem köllub cr ,Stó&hrossadráp-
i&“. er Jóh nokkur Pjetursson á Bjarnastöð-
um í Blönduhiíb segist hafa saman sett, af
því a& honum „þótti æskilegt a& landsmönn-
um bærist sem sannastar fregnir" 1! um
þann atbur& sem hann lýsir.
þa& er, því mi&ur, of títt, a& munnlegar
fregnir, er berast mann frá manni, sveit úr
sveit, eru mjög svo ýktar og tilhæfuiitlar.
þ>að er og, því mi&ur, opt mikil ósannindi í
því sem rita& er; en hitt hlýt jeg a& játa. a&
jeg hefi hvergi sje& á prenti, sem og betur
fer, eins gífurlegar gersakir, eins hryllilegt ill-
mæli og eins illkvittnislegan áburð, eins og
felst undir skinhelgiskápu greinar þessa Jóns,
og skín me& vandlætingarfullum spekingssvip
út úr hverju gati hennar. Hver sem les grein
þessa og festir trúnab á henni, hlýtur a& fá þá
sannfæring, a& stó&hross Skagfir&inga hafi til-
efnislaust verib rekin upp á eyðifjöll og hrund-
i& svo fyrir björg ofan f djúpa hraunhvos, þa&-
an er engu lirossi sje fært a& komast ánokk-
urn veg, einmitt í þeim tilgangi a& „sprengja
þau af kastinu“ ofau, en svelta hin í hel, er
komast kynnu lifandi ni&ur fyrir hamrana, í
þessari bjarglausu sjálfheldu. En þetta er ein-
mitt hin illgirnislega tilgáta höfundarins.
Jeg veit a& vísu, a& hver sem þekkir rjett
Magnús bónda á Gili í Dxnadal, getur eigi
ætlað honum slíkt illvirki; en af því a& fæst-
ir af lesendum Nor&anf. munu þekkja hann,
og af því a& enginn hefir enn or&i& til a&
bera þenna ósanna óhróður af honum og því
um lei& óbeinlínis af Dxndælingura, þá fir>n
jeg mjer skylt, þó jeg játi a& jeg sje ófær-
ari til þess en margur annar, a& taka svari
sveitunga minna og segja hi& sannasta frá
bæ&i um tilefni rekstursins og umrek3t-
u r i n n sjálfan.
Tilefni rekstursins erhinn sífeldi og bótalausi
ágangur af stó&hrossum Skagfir&inga, hvert sum-
ar oghaust, á úthaga, engi og tún jar&anna Gils
og Bakkasels í Öxnadal. og hversu þau spilla
opt stórum heyjum þeirra, er úti cru, einkum
ef hret gjörir. Afrjettarlönd Eyfir&inga og
Skagfir&inga ná saman á Öxnadalshei&i 0g
Hörgárdalshei&i; en á þeim hluta Öxnadals-
hei&ar, er Skagfir&ingum tilheyrir, eru litfir
hrossahagar gó&ir, en aptur nægir og gó&ir á
afrjett Eyfirfcinga fnor&an á hei&inni. Stó&-
hross sækja því sjáifkrafa nor&ur þangað, og
stökkva sí&an ofan í lönd fyr greindra jar&a
er liggja næst hei&inni. Undan þessum óþol-
andi ágangi, liefir opt verib kvartab, bæ&i við
Skagfir&inga, er fara margir og mjög opt nor&-
ur á Akureyri kaupsta&arfer&ir, og hljóta því
að bafa sje& bi& sanna nm ágang þenna meö
eigin augum, og svo hafa þau á stundum
verib rekin vestur af hei&inni til þeirra, sem
þó befir optast komib fyrir lítið, því þau bafa
verib rekin jafn har&an norfcur aptur. Jeg
skal til greina uokkur dæmi, sem mjer eru í
ferskustu minni.
Um sumarið 1864 á túnasiætti smala&i
Jóbann bóndi Eiríksson á Gili saman stóð-
hrossum Skagfir&inga í Gils og Bakkaselslandi,
um 90 a& tölu, og rak þau sjálfur vestur
gagngjört, tii breppstjórans á Sólheimum í
Blönduhlíð. Sumarið 1867 voru aptur rekin
um 40 stó&hross vestur á Norðurárdal; 0g nú
í sumar næstl. rak Tómas Jónasson frá Bakka-
seli um 40 tryppi vestur a& Valagilsá á Norð-
urárdal, og var afrjettar bóndanum sagt til
þeirra, og jafnframt kvartað yfir áganginum
af þeim, en hann sag&ist ekkert geta hirt þar
um, því Skagfirðingar hef&u nú sem á&ur be&-
ið sig a& eins fyrir a& gæta þess a& þau færi
eigi vestur af ofan til sveita. Eitt haust smal-
a&i þorsteinn Daníelsen á Lóni um 80 rstóð=»
hrossum Skagfir&inga á afrjett Öxndælinga og
í heimalöndum þeirra, og rak þau til rjettar.
íil þess a& færa Skagfir&ingum heim sanninn
um a& tryppi þeirra gengi á Öxndælingum,
því þá neitu&u þeir a& svo væri. Eilt sinn
tók ónefndur Skagfir&ingur nokkur tryppi a&
vestan út úr beilarhústóft á Gili, en rak þati
þó eigi vestur á afrjett Skagfir&inga heldur
skildi þau eptir fyrir nor&an hei&ina í heima-
Iandi Gils e&a Bakkasels. Annar ónefndur
Skagfir&ingur var þeim mun duglegri, a& hann
tók stó& vestanraanna úr Gilsengi og kom því
yfir á Almenning, sem er afrjett nor&anmanna.
þa& er eitt me& svo mörgu alveg tilhæfulausí
í stó&hrossadráps-greiniimj, a& stó&hrossum
Skagfir&inga hafi vanalega verib smalað um
mi&göngur, því, ef jeg undantek haustið 1863„
því þá var llOtryppum smalab af Öxnadalsh.,
þá hafa þau þangab til í haust verið látin fiækj-
ast, altjend sum, fyrir nor&an allt haustið og
þa& stundum fram á vetur þangað til að Skaf-
fir&iugar máttu óttast að þau gætu eigi leng-
ur gengið þar fyrir hagleysi og fannfergi. það
verður aldrei varib, a& flestir af Skagfir&ing-
um, cr eiga tryppi sín á Öxnadalshei&i, vita
og hafa jafnan vitað fullvel, a& tryppi þeirra
hafa um, 100 a& tölu, sumar eptir sumar og
haust eptir haust, mest megnis eingðngu veri&,
á afrjettarlandi Lyfir&inga; Dxnadalshei&i og al-
menning, fyrst fram á slátt og sí&an í heima-
lönduin, í engjum og heyjum Gils og Bakka-
sels. þa& ver&ur heldur aldrei varib, a& þeir
hafa skellt skollaevrunum vi& öllum umkvört-
unum undan ágangi af stó&hrossnm þeirra, og
enda haft dylgjur drjúgar og har&ar heitingar
í frammi vi& bændur á jör&um þessum þegar
þeiin hefir or&ib a& reka af sjer spillvirkjana,
sem þó er í rauninni óvinnandi verk, því stóð-
i& er komi& strax a& morgni þó þa& sje rek-
i& a& kvöldi. En hitt hefir víst átt sjer stað,
að stöku Skagfir&ingur hafí eigi viljað borga
undir tryppi Bín fyrir vestan, og bari& því við