Norðanfari - 30.09.1871, Blaðsíða 3

— 85 —
e,ns Vamaglar og íyrirsláttur einn, til a& glepja
s)ánir fyv;r þe;m) gem jiafa vanrækt a& bynna
sJer málib til hlýtar, eba til þess a& fá sjálf-
Utn sjer og ö&rum, sem ekki vilja sjá sann-
^ikann, til þess a& þeir fieistist ekki til a&
fy'gja honum gegn vilja sínum, vopn í hend-
Urj mergurinn málsins er og hefir jafnan ver-
fyrir þeim, aí> vjer yrbum eigi n j ó t a n d i
t^ssa jafnrjettis og sjálfforræbis, heldur inn-
iimabir í konungsríkib Ðanmörk og lagöir undir
Vaid ríkisþingsins; á því aöal atribi hafa þeir
aldrei misst sjónar, enda fara þeir og heidur
ekkert f launkofa meÖ þaö — þaö er þvf kát-
'egt ab heyra þjóna þeirra á alþingi vera aö
reyna til aö breiba ofan yfir þaÖ — heldur
í^la jafnvel meb berurn orbum, aÖ þaö sje sá
l'yrningarsteinn, sem þeir alla jafna muni
byggja olan á. þeir hafa ekki misst sjónar
® bessu atriöi viö tilbúning „laganna“ 2. jan.
k®7l, þar sem ráögjafans og ráögjafaábyrgö-
atinnar er látiö ógetib; af því og af umræöum
^ fikisþinginu í votur, er svo sem auösætt,
ab 8v0 er til ætlast, aö yfirstjórn íslenzkra
U^la sje í höndum dansks ráÖgjafa í Kaup-
lí'atmahöfn raeö ábyrgö fyrir ríkisþinginu, meö
^mm oröum, aÖ ríkisþingiö skuli, þegar allt
kemur til alls, hafa töglin og hagldirnar, því
ab þar af leiöir auösjáanlega, ab ráÖgjafinn er
neyddur lil aö standa svo í stööu sinni, aö
r'kisþinginu líki, fara eingöngu aö viija þess,
bvurt sem sá vilji getur samrýmst vorum hag
eba ekki þaÖ er því hlægilegt og aumkun-
atrert neyöarúrræöi, er þjónustuandar þeirra
erit aö leitast viö aö telja mönnura trú um,
ab þaÖ sje barnaleg einfeldni aö gjöra mikiö
þessu atriÖi, eins og þaö lýsir furöulegri
^Svífni, aö telja íslendinga á aö varpa sjer í
l^öni rfuisþings Ðana (sjá alþt 1869 I. bls.
^77.), þar 8em þeir menn einir eiga setu,
er ekkert þekkja til íslands, annaö en þaö
*etn danskar blaöagreinir, eptir Dani eba
danska Islendinga, því annaÖ foröast þeir aö
taka í blöÖ sín, full af ýkjum einum og ó-
SaUnindum og brígslum um alls konar óknytti
Islendinga, upphlaupsanda o. s. frv , fræÖa þá
Uttl og má geta nærri, hvernig þeim veröur í
^e'l til Islendinga viö þaö. Oldungis sama
tttá'i er aÖ gegna um fjárkröfurnar. Mót-
steÖumönnum vorum hefir eigi tekizt aö hrekja
^®r eöa vefengja meö einni ástæöu. Ðanir
bafa þvert á móti hvaÖ eptir annaö viöur-
kennt þær sjálfir; þeir neita einungis aö gjalda
8kuld sína, þegar þess er krafist, og láta afl
fáÖa. þetta liggur hverjum manni í augum
appi, sem les fjelagsritin, og aörar upplýsingar
a,n þctta mál. Tilslökunarsemi í kröfunum
f ,
ra vorri hendi nota þeir einungis til aö færa
8|S upp á skaptiö í rjettarsynjun viö oss.
^fbum vjer aldrei slakaö neitt til f fjárkröf-
U(t> vorum, heldur haldiö þeim fram óskertum,
> og þær eru eptir glöggum reikningum og
^kum 8kýrteinum, er vansjeö hvort þeir
e*eu fært árgjaldiö svona langt niöur. Af
tiv‘ tuá sjá hvaba ávinning vjer höfum af til-
s'i)kunarsemi vorri viö Ðani, og væri líklegt
ab vjer ljetum þau víti oss aö varnaöi verÖa
ratl)vegis. I bN. F. er nú t. a. m. sýnt og
Sannaö, svo óhafandi sem hin nýju sam-
at>dslög eru, eru oss þó þar boÖnir betri kostir
en þeir sem „konungsmenn®1 á alþingi 1869
.1) oss viröist annars eigi alls kostar rjett
kal!a minni hluta þingsins Bkonungsmenn“ ;
;a'er Setnm eigi betur sjeö en meiri hlutinn sje
y;,at um konungholli**'* i Þvf aö samkvæmt
. Utkenndri skyldu sinni er konungur öllum
b ?uum sfnum j a f n velviljaöur, og því rækja
Ísl'1 *!ezt bans vilja, sem fylgja þvf fram, aö
b eudingar njóti j a f n rjettis viö aÖra þegna
ianai en eigi hinir, sem halla á nokkurn hluta
eSnanna (Islendinga) hinum í vil (Ðönum);
vildu aö vjer gengjum aö, og sýnir þaö, hve
hraparlegt glapræöi þaÖ væri, aö gleypa viö
og ganga aÖ boöum Danastjórnar, meöan þau
cru jafnmikil ófrelsisboö, en eigi frelsisboö, og
þau hafa veriö hitigaö ti 1. f>aö væri aö læsa
sjálfur aö sjer fjötrunum, en slíkt finyndum
vjer oss aÖ hvern sannan Islending mundi
hrylla viö aö hafa á samvizku sinni.
Vjer vitum aö vísu, aö þær raddir láta
til sín heyra, sem segja, aö betra sje aÖ taka
boöum stjórnarinnar, heldur en eiga leng-
ur í þessu þófi; þó þau sjeu ekki góö, sjeu
þau þó betri, en kjör þau, sem vjer eig-
um nú viÖ aö bóa, og aö því lengur sem
líÖi, því lakari veröi kostirnir. En slíkt virÖ-
iet oss lýsa mjög mikilli vanhyggju og skamm-
sýni.
Til þess aö ganga úr skugga um, aö sú
hrakspá, aö því lakari kosti fáum vjer sem
lengtir Iíbur, heftr aö minnsta kosti eigi reynzl-
una viö aö styÖjast, þurfum vjer einungis aö
bera seman þá kosti sem oss voru boÖnir á
þjóbfundinum 1851 og stjórnarfrumvörpin til
alþingis þessi hin síöustu árin og sambands-
lögir. 2. jan. 1871. þ>aÖ er þó tvent ólíkt. —
Og þótt kostir þeir, sem oss eru nú boönir,
vœru í sumtitn greinum betri , en þaö vjer
eigum nú viö aÖ búa, veröum vjer aö gæta
þess, aö meö því aö ganga aö þeim , höfum
vjer bundiö oss um aldur og æfi og eigtim
enga von um, aö fá nokkurntíma betri kosti;
meö því móti sviptum vjer oss einmitt allri
von og jafnvel öllum rjetti til aö ná betri
kostum, og er þaö alls eigi gleöileg tilhugsun.
Meö því væri oss líka fyrirmunaöar fram-
farir, meö því aö vjer hefÖum enga trygg-
ingu fyrir aÖ vjer fengjum aÖ njóta ávaxtanna
af framkvæmdnm vorum og viöburöum til
framfara, er Danir heföu allt ráö vort í hendi
sjer, og hlyti slík meövitund aö hepta áhuga
vorn á aÖ taka oss fram, f staö þess aö vjer
nú aptur á móti getum unniö öruggir og ó-
trauöir aö viöreisn ættjarÖar vorrar. Vjer
höfum nóg til aö hafa fyrir stafni og þurfum
eigi aö vera aögjöröalausir, þó stjórnarmáliö
veröi eigi leitt til lylcta. (sbr. N F. bls. 126).
þ>aö er ein setning, sem Danir og þjón-
ustusveinar þeirra viröast itafa mikla hugsvöl-
un af aö Itafa fyrir munni sjer, en hún er sú,
aö meiri hlutinn á alþingi, og ailir þeir Islend-
ingar er á hans máli eru, láti leiöast íblindni
af fortölum og æsingum Jóns Sigurössonar, en
bafi enga sjálffengna sannfæringu. þessi setning
lýsir bæöi furÖu mikilli ósvífni og hroka þeirra
8em taka sjer hana í mttnn, lýsir því, aö þeir
einir þykjast hafa greind til aÖ geta Iiaft sjálf-
fengna og óháöa sannfæringn, aö allir Islend-
ingar sjeu heimskir fáráölingar, nema 6—10
hræöur (o: minni hlutinn á alþingi), og í ööru
lagi er hún svo vaxin, aÖ menn skyldtt ætla, aö
hún væri tilbúin af grunnhyggnum og fáfróöum
glönnum, en eigi af menntuöum og ráösettum
mönnum. Ilvaö ætli þeseir menn mnndu segja,
ef fariö væri aö segja þeim f frjettum, aö Danir
helöu látiö leiöast af æsingttm einstöku manna
(t. a. m. Orla Lehmanns) til aö óska stjórnar-
bótar 1848? þjóöinni heföi í raun rjettri ver-
iÖ þaö þvert um geÖ ? Ætli þeir mundu eigi
fara aö brosa. Og er ckki hjer einmitt sama
máli aö gcgna? Vjer höfum heldur aldrei
vanist því, aö aövaranir viÖ hættum og tor-
færum og áminningar til árvekni og starfsemi
sem nauösyniegt er til þess, aÖ hverjum ein-
stökum manni geti liöiö vel og tekiö sem
mestum framförum, væri nefndar æsingar, og
sýnir þaö, hve fjarri viti þetta orÖatiItæki er.
þeir eru því rjettnefndir rÐanamenn“ „Ðana-
þjónar“ eöa eitthvaö því líkt.
Vjer vitum heldur eigi til, aö Jón Sigurösson
hafi búiö til neina nýja trúarjátningu og heimt-
aö, aö Islendingar gengjust undir hana, því
annars yrÖu þeir ekki holpnir. þaÖ sem vjer
eigutn Jóni Sigurössyni aö þaklta, er ekki aÖ
hann hafi búiö til neina nýja kenningu handa
088, heidur að hann hefir leitt í ljós og sann-
aö rjett vorn, og fylgt honum fram meö þeirri
djörfung, ötulleik og þreki, sem honum er lagiö,
og þannig að minnsta kosti íorðaö honum vib
glötun f eilífu gleymskudjúpi, ef vjer sökkv-
um honum nú ekki þangaÖ aptur meö þrek-
leysi voru og kjarkleysi, og það er þetta sem
geima mun minningu Jóns Sigurössonar í hjört-
um allra sannra Islendinga, aldra og óborinna,
auk allra annara framkvæmda hans í þarfir ætt-
jarðar sinnar, sem hann hefir helgað krapta
sína og variö allri æfi sinni, henni tii viöreisn-
ar og framfara án annara launa, en þeirra, er
meövitundin um svo fagurt og háleitt ætlunar-
verk veitir og vonin um aö verk sín muni
bera góöa ávexti, og hiö mesta þakklæti sem
vjer getum sýnt honum, er aö kosta kapps um,
að sú von verði eigi til skammar.
þessi rjettur vor er, eins og svo opt er
tekið fram, svo ljús og skýlaus, að þaÖ er
sannarlega kynleg aöferö, aö vera að hverfa
frá þeirri leiö, sem hann heimilar oss, og hlægi-
legur hjegómleiki, aö gjöra það f því skyni,
a& fá færi á aö ryðja úr sjer kringilegum
fyndinyrðum og myggluðum stjórnspekisþemb-
ingi, svo maöur veröi kallaöur „hirtn læröi“ og
tii þess aÖ geta sagt: „Jeg fer minna ferða,
og er ekki kominn upp á aö lepja upp það
sem aðrir segja“; ef hver maöur ætti aö forö-
ast að fylgja þeirri Ieið, sem Pjetur og Páll fer,
yröu rjettar ieiöir vandfundnar aö lokum.
Hvernig stendur á sannfæringu hinna kon-
ungkjörnu þingmanna fær maöur fullglögga
hugmynd um af oröum eins þeirra, sem sagöi
um stjórnarfrumvarpiö 1869: „Mjer kæmi eigi
til hugar aö ganga aö því, ef jeg væri þjóð-
kjörinn þingmaður, eöa oröum annars úr sama
flokki, er var aö hrósa einum af flokksbræ&r-
um BÍnum viö þjóökjörinn þingmann, sem fann
þaö eitt til við hanD, aö hann drægi of mjög taum
Danastjórnar. BJá þaö er nú af því aö hann
er í þeirri stööu sem hann er“. þetta köll-
um vjer nú hreinskilnislega játningul
II.
Um prestakosningar. Jafnvel þótt eigi
sjeu mikil líkindi til, aö bráölega muni bera
aö því, að ráöin verði breyting á fyrirkomu-
lagi því um brauöaveitingar hjer á landi, sem
nú hefir staöið um Ianganaldur, ímyndum vjer
oss, aÖ flestir lesendur BN. F.“ muni eins og
vjer, taka vel þessari ritgjörö um kosti og
iesti á því, aö söfnuöirnir taki sjálfir þátt í
veitingu brauðanna, svo sem forn rjettur vor
stendur til (sjá bls. 134) og muni eins og
höf., komast aö þeirri niðurstööu, að þrátt fyrir
annmarka þá, sem kynnu aö vera á slíku
fyrirkomulagi, sje „sú ástæöa ein nóg til aö
óska slfkrar breytingar, aö hlutekning safnaö-
anna í kosningu prestanna mundi efla og glæöa
guöræknislíf og andlegan áhuga alþýðu vorr-
ar“, „því deyfö og doöi og áhugaleysi f trú-
arefnum er vissulega sorglega almennt hjá os8
nú á tímum.
III.
Kvæöi. þ>ar á meöal viljum vjer sjer í
lagi benda á hiö 1. kvæöið, eptir M(attbías)
J(ochumsson), „Vikivakann“, sem vjer efumst
eigi um aö flestum Iesenda vorra muni þykja
mikið til koma, eins og annara Ijóömæla þessa
lipra þjóöskalds vors. Hin kvæöin eru eptir
hiö góökunna þjóðskáld vort, St(eingrím Th(or-
steinsson), eitt frumkveöiÖ, og hin þýöingar,
flest eptir Schiller, og er nafn þýöandans nægi-
leg trygging bæÖi fyrir því, ab þýöingin sjo