Norðanfari - 14.02.1872, Blaðsíða 1

Sendur kaupenthim kostnad-
arlaust; verd árg. 26 arkir
1 rd 32 sk , einstök nr. 8 sk.
sölulaun 7. hvert.
I01MMARÍ.
Auylýsingar cru tclcnar i blad-
id fyrir 4 sk. hver lína, Vtd-
attkablod em prentud á kostn~
ad iilutadeigenda,
II. ÁK. AKUREYRI 14. FEBRÚAR 1872. M 4.-3.
SAMTAL
um stj(5rnarb(5taimáli& og fjárhagsmáliB.
(Framhald).
Vilhjdlmnr: Hvafea dskapleg hörmunga-
Saga er þessi fjárhagssaga aumingja Islands;
hún gengor öldungis yfir mig — cinlægur
Víkingabálkur frá upphafi til enda; ab því
jíkur újöfnuímr skuli eiga sjer stab á milli
bræbra-þjúba og kristinna samþegna! Nú
opnast augu mín fyrir mebferb Dana á okkur,
vesalings fslcndingum. Jeg var þeirrar mein-
ingar hjer áBur fyrri, ab Danir mættu fara me&
okkur öldungis eins og þeir vildu; og — þ<5
ekömm sje frá a& segja — þá kær&i jeg mig
ekki um nein rjeltindi Islands, neitt alþing
nje nokkurn hlut. Jeg skoba&i konung-
inn sem föfcur, sem <5hætt væri a& trúa, og
t>ani sem bræ&ur, sem bæ&i vildu og gætu
hjálpa& okktir, og haldi& í okkur lífinu. þar
®em þeir komu árlega og fær&u okkur „björg
eg blessun“ þá hugsa&i jeg þa& væri eingöngu
Íyrir okkur gjört allt saman; og þegar jeg sá
af blö&unum, a& okkur voru lag&ir frá Dönum
tnörg þúsund dalir á ári til landsins þarfa, þá
áleit jeg þa& sjerlega nábargjöf. En upp á
sí&kastib hefi jeg betur og betur veri& a& kom-
&8t í skilning um, a& vi& erum ekki svo mik-
il úskabörn konungsins, og a& ekkert sjerlegt
ástríkt bró&erni er me& okkur og Dönura. Ab
vísu fellur mjer þab næsta illa, a& mega meb
Cngu móti unna konunginum sem föbur e&a
samþegnum ukkai oem bræ&ruiu; on því er
a& taka sem er. því skal jeg þa&an af heit-
W elska forfe&urna okkar, sem hafa verib svo
árvakrir ab vaka yfir sfnum kæru rjetlindum,
svo a& vi& eigum þau enn óskert. Jeg skal
hje&an af syngja lofkvæ&in um þá enn lyst-
ugar en nokkru siuni á&ur, svo sannarlega sem
jeg heiti Vilbjálmur.
liencdikt: Víst mega Islendingar eiga
þab, a& þeir hafa elska& frelsib. llver getur
le8i& fornsögurnar um frelsishetjurnar íslenzku
án þess a& fjörgast f anda og lifna í brag&i.
Fornmenn voru sannir höf&ingjar bæ&i a& ætt-
erni og lunderni, horfnir hingab í fyrstu sök-
um frelsisástar sinnar, og sfban frægir utan-
lands sem innan sökum hinnar sömu frelsis-
ástar, hreysti og höfbingsskapar, og má oss
finnast a&alsbiób renna í æ&um vorum, er vjer
hugsum til slíkra forfe&ra. A& vísu er allur
bnnar Bvipur yfir hinum sí&ari öldum lands
þessa; allskoriar hörmungar dundu yfir landi&:
hallæri, ísrek, cldgos, drepsóttir, hutigurdau&i,
kúgun og óstjórn, og dróg slíkt dug úr þjó&inni
a& vonum, og nýddi úr henni frelsisást og
framaþorsta, enda hafa Danir dansklunda&ir
embættismenn einati blási& a& þeim kolunura.
Af þessu öllu saman fór nú svo, a& þjó&in
úrkynja&ist; frjálslyndi&, hreystin, atorkan vel-
öiegunin vesla&ist upp. En þrátt fyrir allt
Þetta dptta&i þjó&in aldrei svo fast, í öllu sínu
mibaldarmókb a& hún vekti ekki nokkurn veg-
inn ylir rjettindum .sfnum; þa& er svo fyrir a&
þakka, a& þjobarrjetti sínum hafa fslending-
ar aldrei glata& allt til þessa dags — svo hefir
^Orsjónin í niildi liti& til þesBarar bágstöddu
Þjó&ar mitt í bennar ni&urlœgingu. Nú get-
bm.vjer því á nýrri öld me& nýjum krapti
og nýu fjöri gripi& til gamalla .rjettinda og
l)roti& mi&aldanna kúgunaklafa af hálsi vor-
um, ef a& eins Danir fást til a& gæta a&
rjetti vorum og sóma sínum.
Villjdhnur: Já, þa& er nú hnúturinn :
Bef ab eins Danir fást til ab gæta ab rjetti
vorum og sóma sínum*. En hvemig á a& fá
þá til þess? Hva& á a& gjöra?
Bencdikt: þar er ekki vandalaust úr a&
leysa. Sí&an Kriegers ólögin eru álitin a& vera
fullrá&in, eru a& vísu tillögur manna me& öllu
meira fjöri en á&ur, en um lei& á enn meira
flugi. Sitt lízt hverjum. Af liinum öríáu
Dana vinum stæiast sumir hverjir um allann
helming, og þykjast hafa unni& frægan sigur ;
hvort nokkrir þeirra i&rist og þykist hafa
sviki& saklaust bló&, þa& vita menn ekki.
Sumir, jafnvel þjó&lyndir menn, gugna hins
vegar og segja : »Leibist oss þófþetta; ekki
tjáir ab deila vib dóiuarann ; liættum nú og
þökkum hamingjunni þab sera fengib er“.
Aptur vilja abrir, ab þjóbin mæli móti ólögum
Kriegers, eins og hún byrjabi þegar f vetur
ab gjöra meb bænarskránni til konungs ; þeir
vilja ab þjóbin mótmæii hiklaust bæbi fyrir
munn þingraanna sinna á aiþingi og líka f
hjeru&um, þá er ólögin ver&a þinglesin á mann-
talsþingum. Mjer fyrir mitt leyti getur ekki
sýnzt áhorfsmál, a& vjer höldum áfram a& mót-
mæla abfer& stjórnarinnar, svo sem vjer höf-
um gjört a& undanförnu, á einu alþingi eptir
anna&, eins fyrir þa&, þótt frumvörp Dana
sjeu nú or&n ab lögum og grílan a& draug..
Vjer megum alls ekki samþykkja a& standa
undir Dönum , heldur vi& lilib þeirra. Jeg
hefi a& framan fært sönnur á, a& ísland er ekki
undirlægja Dana 3: nýlenda eba hjálenda
þeirra (Colonie, Biland) , me& þvi a& þjóbin
hefir hvorki verib svipt me& hervaldi forn-
rjettindum sínumT, nje lieldur afsalab sjer
þeim me& írjálsum vilja ; heldur er landib ríki
fyrir sig, bæ&i eptir náttúrurjetti og lagarjetti,
og vantar ekki annab en vi&urkenning rjett-
arins Oss eru a& vísu bobin „sjerstök lands-
rjettindi“; en á ekki a& þakka fyrii ? hefir ekki
hvert land sjerstök rjettindi ? þ>a& eru
nýlendu-rjettindi, sem oss eru bo&in;
vjer eigum augsýnilega a& lúta undir ríkisþing
Ðana. „Island er óa&skiljanlegur hluti Dana-
veldis“, ákve&ur frumvarp Kriegers. Ilvab
ætli Nor&menn seg&u, ef Svíar leyf&u sjer, a&
þeim fornspur&um, a& setja í sambandslög
þeirra: „Noregur er óa&skiljanlegur liluti
Svíaveldis® ? En hva& skyldi oss Islendinga
vanta til þess, a& inega njóta sama rjettar
móts vi& Dani, sem Nor&menn njóta móts vi&
Svía? Ekki þjó&arrjett, heldur þjó&arafl. Af
því a& oss skortir afl á vi& Dani, fyrirlíta þeir
oss og bera oss ofurlifca; en ab samþykkja
fyrirlitningar-a&fer& Dana og ofurvald þeirra
í gegn osa, þafc megum vjer aldrei gjöra.
þa& er a& vísu satt, a& núveranda ástand
landsins er illþolanda, og háir stórum 811-
um framförum landsins ; þafc játasjálfir Dan-
ir, sem þó bera alla ábyrgb þess. En allt
fyrir þa& er betri bi&lund be&in en brá&ur
andró&i. þessi Kriegers stjórnarbót er langt-
um verri en engin ; því hún kollsteypir þjó&-
rjetti vorum og ofbý&ur kröptum vorum. Hver
getur samþykkt einveldi Dana í þessu a&al-
1) Fyrir því er ekki rjett a& bera Istand
saman vi& Kanada f Vesturheimi, þar sem
Kanada er hernumi& land.
- 5 —
máli voru? hver veit hvar yfirgangur þeirra
kann þá sta&ar a& nema ? einu stigi fylgir
annab ; og sje hi& fyrsta stig samþykkt, stend-
ur opin vegur rjettleysis vors svo langt sem
komizt ver&ur. Hver getur samþykkt a&
þyngt sje gjöldum á vorri merglausu alþý&u
og til fulls ofbofcib kröptum hennar ? hver
getur þolafc, a& vita sfna eigin þjób sveitast
blóbugum sveita — þó án vonar um a& fram
úr muni rakna til þjó&heillar og blóma — en
eiga þó me& fullum rjetti hjá Dönum nægan
fjárhlut landinu til vi&reisnar ? Sannarlega
er skárra, a& hinkra vi& og heimta rjett sinn,
a& bí&a enn um stund og bi&ja um þarfir sín-
ar. En — beri menn ekkert traust til Dana,
a& lagfæring fáist á málum vorum, megi þeir
einir rá&a rá&um sínum, þá eru a& vísu mót-
mæli vor eigi einhlft — me& þvf v& þau á-
vinna þá þa& eitt, a& var&veita rjettindi vor
óskert í hendur nibjum vorum —heldur vir&-
ist þá nau&ugur einn kostur, a& biíja a&rar
þjó&ir ásjár, a& þær vilji virbast a& rjetta
hiuta vorn. Allra sí&ustu úrræ&i vir&ast mjer
vera þau: eptir undanfarna atkvæ&agreifcsiu
a& ganga á hönd annarlegri þjó&Qtii halds og
trausts. Skrifafc f apríl 1871.
þingeyingur.
ÓVANDARI ER EPTIRLEIKURINN.
Arnljótur prestur Ólafsson a& Bægisá hefir
enn þá einu sinni klýnt út elgi minna en fuila
5 dálka í Nor&anfara nr. 44—45 og 48 — 49.
f. á. ine& ritgjörb nokkurri scm liann kallar:
„Eigi er sopifc kálifc þótt í ausuna sjekomifc*?
Sjer er nú hver niburgangurinnII? Ritgjörö
þessi mun eiga a& vera svar upp á grcin mfna ;
„Æ sjer gjöf til gjalda“ f Nf. nr. 25 —26. f.
&. — Undrunarvert er þa& þrek og þrályndi
sem sjera Arnl. er gefifc, a& berja fram sína
meiningu blákalda, bvort hann hefir rangt e&a
rjett mál a& verja. þegar jeg haf&i lesifc þetta
ritsmí&i til enda, datt mjer ósjálfrátt í hug,
dæmisagan ura náttugluna, sem skrækti svo
hátt á hverri nóttu, a& fugiarnir höfbu eigi
frifc til a& sofa fyrir óhljó&um hennar. En þeg»
ar dagurinn rann og uppljóma&i himingeyminn,
og íuglamir hófu upp morgunsönginn, þoldi
vesalings náttuglan ekki birtuna, nje hinn fagra
8Önghljóm, og skreifc því aplur urrandi inn f
sitt sauruga skómaskot. Skyldi sjera A. ætla
a& ver&a Nor&urlandi a& náttuglu?
þa& væri ærs manns æ&i, a& ætla sjer a&
svara þessari grein sjera Arnl. or&i til orfcs,
enda þyrfti meira en mebal tilbera til a& týna
saman öll spörfc hans. Jeg mundi heldur eigi
hafa tekib optar tii or&a f þessu máii, sem
sjera A játar sjálfur a& sje hjegóma mái, ef
hann hef&i ekki nú í annafc skipti beint a&
mjer persóniiiegum mei&yr&um1. „En þess
1) Jeg þori óhræddur a& leggja þa& í dóm
almennings, a& sjera A. hefir tvívegis í ritdeilu
þessari, beint a& mjer persónulegura mei&yrfc-
um, án þess a& deiíuefnifc sjálft gæfi nokkurt
tilefni til þess, e&a nokkur þörf væri á þvf fyrir
hann, önnur en sú a& þjóna lund sinni. þwf
hva& koma barnsfæ&ingar á Gautlöndum stjórn-
ardeilunni vi& milli Dana og Islendinga? (Nf. f.
á. bls. 43. 3. d). Og sama er a& segja um
þa& er hann ber mjer nú á brýn, (Nf. f. á. bls.
99, 2. d) a& jeg hafi heimildarlaust sett nafn
Tr. G. undir fyrirspurnina í Nf. nr. 17—18f. á
aö þaö kemur eigi ritdeilunni vi& á nokkurn hátt