Norðanfari - 14.06.1872, Blaðsíða 2

— 64
löndum og fjenaSur liefur stíft liann f hörSum
vetrum, þá kræklar þann vi& jafnan á eptir,
veríur þroskaiaus og visnar. Ilann skýtur
smá öngum og laufum til hli&a nokknr ár,
fjef) stífir þessaanga efa þá kjell, og svo er líf
þess smá skágar á enda. þ>á er og þab annab,
er drepur nýgræbing: þegar vel vorar og lífs-
vökvi tekur snemma ab streyma upp eptir
limum og mynda ber, en þá kemur snjöáfclli
og 8tendur að eins vibarbroddur upp úr snjón-
um; komi þá krepja eba þýba snöggvaat og svo
grimmdar frost, þá deyr sá broddur sem uppúr
stendur gaddinum. þessa hefi jeg einusinni
gætt á nýgræbingi í lundi, þegar veburátta fjell
eins og jeg sagbi. Ðó sá broddur allur, sem
fraus í gaddbrúninni. Kræklabi þann vib all-
an og kól á fám árnm.
Sí&an flest öll skógarlönd voru hjer orbin
éndurrobin af völdum náttúrunnar og mann-
anna, trúa flestir ab hjer vaxi aldrei skógur
frainar. þetta held jeg víba rætist — ab minnsta
kosti um nokkrar aldir — en engan veginn
allstabar, þar sem lönd eru hagkvæm til vib-
arvaxtar. Sífean skógar fjellu og vibur dó ef a
var eyddnr á háum ásum og í fjallahlíbum,
og rætur og táar fúnubu, sem bundu jarbvegtnn,
þá liefur svörburinn fúnab — meb því hann
var og þreyttur orbinn ab beraávöxt um marg-
ar al'dir og jarbvegurinn kólnabur, hefur þá
jarbvegurinn hlaupib, runnib í burtu f rigningum
og leysingum og blásib af stormum ofan í
aurflög, grjót og urbir. Svo hafa skógar og
vibar iöndin víba farib, og þarf langan tírna,
svo öldum skipti, til ab mynda þar nýan jarb-
veg og vib. En þar sem vibarlönd en hefur
ekki blásib, eins og er á láguin ásura og í
hallaiitlum hlííum, þar safnar jðriin nýjum
krapti, því lengur sem hún hvílist jþar blæs
og víba þúfnr og rennur úr eba rýkur mold og
leir yfir gróinn svörb á milli, sem verbur þar
eins og áburbur til ab bæta löndin, ef ekki
kæfir þar allan gróbur. þar sem skógur og
vibur er fyrir sköinmu fallin, eru lönd mögur
og þrota Ijett. því lengur sem þau hvílast,
þess heldur batna þau og tekur þá ab vaxa
á þcim smávífir, grávfbir raubvfbir eba smá-
skógur, ef þab eru vibar lagin lönd. Eptir þessu
iiefi jeg tekib: þar sem ásar voru mjög bcrir
og þúfurnar blásnar fyrir 30 til 40 árnm
og land þótti hib lakasta — en þar hafbi
ábur verib skógur — þar þykir nú betra land
víba, og er þar fatib ab bera á grávibi sum-
slabar og á einstökustöbum bregbur fyrir skóg-
vibar öngum.
En enginn þessi vibur getur náb neinum
þroska, ef hann veikist í æsku eg kemur upp-
dráttur í harin, af ofmikiiii fjárbeit í harb-
indum eba af háskalegum voráföllum, þegar
svo hagar gróbri, snjó og frosti sem jeg gat
uin ábur.
þ>ab er engum unnt ab koma í veg fyrir
áfellin. En vegur sýnist til ab girba fyrir
fjenab á nokkrum reitum og tel jeg þab ó-
missandi þar sem skógur tekur ab lifna. Víba
girba gil eba vötn á einn eba fleiri vegu og
gæti orbib vel vinnandi, ab girba þab sem
vantabi, meb görbum eba járnþræbi. Bæta mætti
og þær lvttu leyfar sem eptir eru af skógunum
meb því ab gisa þá og nema burtu kræklabar
hríslur og kal vib allan, svo sólarilur næbi bet-
ur ab rótum hinna heilbrigbu, þar sera ábur
var of þjett. Hefi jeg Bjeb merki þess ab þetta
hefir ab góbu orbib á nokkrum stöbum í ein-
um skógi og hafa hinir gisubu reitir nábmiklu
meiri þroska, en þar sem þjettara hefir verib
og er enn.
Hvort hjer mnndi lánast ab planta skóg
eba ab sá til hans get jeg ekki sagt neitt um
af reynslunni. þær litlu tilraunir, sem jcg hefi
vitab gjörbar, hafa ab engu gagni orbib. En
þab má eigi marka þær, sem gjörbar eru af
þeim mönnum, sem ekki kunna ab þessháttar.
Skrifab í janúar mán. 1872.
S. G.
í fyrra árs Norbanf: nr. 38 — 39, blab-
síbu 81. er grein, meb undirskript: „Margir í
Gullbringusýslu“. þessi nýnefnda grein ber
þab sneb sjer, ab höfnndar hennar hafa meb
ósannri abfyndni fundib sjer skylt ab taka of-
an í vib okkur hjer í þessu læknis umdæmi
fyrir áreitni vib Zeutlien læknir og þannig
borib á okkur ósannan áburb fyrir hönd bans,
því þó Zeuthen — sem varla mun geta dnl-
ist fyrir nokkurs manns sjónum — liafi sjálfur
snapab sjer út vitnisburb frá höfundunum, og
gefib þeim þær upplýsingar, sem honum hefur
þótt bezt vib eiga í því efni, þá samt lýsir þab
ósvífni og stakri framhleypni, ab grenslast ekkert
eptir, hvert þessi áreitni, sem þeir svo kalla,
sje ab öllu leyti, eba ab nokkru leyti sönn, eba
öldungis ósönn, nje hinu hve margir eba hverj-
ir liafa gjört sig seka í áreitninni, heldur láta
þeir dynja jafrit yfir alla eins og allir væru
sekir, og höfundarnir hefbu beztu ástæbu fyr-
ir áburbi sínuin á okkur.
Allt ab einu í lausu lopti byggja höfnnd-
arnir tilgátur sínar um vini Zeuthens, eins og
raunar verbur ab vera, þeir vita ekki hvab
marga vini Zeuthen á hjer, sem ekki kann ab
vera, því Zeuthen veit þab ekki sjálfur. þeir
segja í greininni. — „þó vjer hins vegar höf-
um sannfrjett ab hjer er ekki allt sem sýnist,
lieldur á hann þar þegar marga sanna og þakk-
láta vini og án efa margfait fleiri — sem
betur fer“. En rjett á undan segja þeir. Bþá
ér svo ab sjá af .Norbanf. sem hann til endur-
gjalds hafi fengib nægara af öbru en velvild
og þakklæti fyrir komuna og starfsemi sína
hjá þeim“, Eptir þessum síbar tilfærbu orbum
höfundanna, er hjer enginn undan tekinn í
umdæminu, eptir þeim hefur Zeuthen fengib
sama endurgjaldib hjá öllum jafnt, en á eptir
játa þeir sanna og þakkláta vini Zeuthens
margfallt fieiri, þrátt fyrir þessa játningu sína
láta þeir grcinina ganga frá sjer svona lagaba,
og segja þab hafi verib fremur — „af samtaka-
leysi en viljaleysi ab þeir ekki væru búnir fyrri
ab bera honum opinberann og skyldugann
vitnisburb“ — og þá líklega um leib þótzt of
seinir til ab sendaoss hingab ofanígjöfina íyr-
ir áreitni vib Zeutlien, þab lítur svo út af
greininni eins og liöfundunum hafi fundist, ab
þab þurfa ab hanga saman, verbskuldabur
vitnisburbur þeirra til Zeuthens og ótakmark-
abar og ósannar aifinningar vib íbúana í um-
dæmi hans.
Nú fara höfundarnir ab telja upp hæfi-
legleika læknisins og byrja þannig: „Meban
herra Zeuthen var settur Iæknir í Gullbringu-
sýslu reyndist liann þeim er hans leitubu ein-
hver hinn heppnasli læknir, hann læknabi auk
margra hættulegra sjúkdóma t. d. lungnabólgu,
kolbrandssár, barnaveiki“ og fleira sem honum
er talib til gildis og sem vott um ab bann eigi ab
vera heppinn og góbur læknir. Enginn getur
neitab því ab hæfilegleikarnir sem höfundarnir
bera Zeuthen eru bæbi margir og abgengilegir,
en þab er annab hvort al tvennu, ab höfund-
arnir hafa haft heldur fullan munninn, meb-
an þeir voru ab telja hæfilegleikana upp, eba
hitt ab Zenthen sjálfur hefur tapab sumu af
þeim úr ferba tösku sinni hingab austur.
Vjer skulum samsinna þab meb höfundunum,
ab bann er fljútur ab búa sig ab heiman til
sjúkra, hann er líka sæmilega fljótur ab af-
greiba menn meb meböl. Vjer viljum líka meb-
kenna þab, ab Zeuthen hafi tekist ab lækna
einstöku kvilla, sömuleibis viljum vjer ekki
bcra á móii því, ab liann hafi ekki gefib ein-
stöku fátækling upp smá inebala skuldir jafn-
vel þó vjer vitum þab ekki meb vissu, en ab
hann hafi selt meböl sín minna en fyr ver-
andi læknar vorir hafa gjört, getum vjer alis
ekki kannast vib, og því síbur hitt, ab hann
hafi látib menn hjer sjálfrába um ab borga
sjer ferbakostnabinn þegar hann liefnr verib
sóttur til sjúklinga, nei þvert á móti mun sum-
um finnast hann setja ferbir sínar óvanalegn
hart.
Vjer munum ekki eptir ab hjerí umdæm-
inu bafi gengib (umgangsveiki) nema Tauga-
veikin síban Zeuthen kom liingab (því Misl—
ingaveikin var víba gengin um garb þegar
hann kom þó liún væri ekki ab öllu leyti á
enda). Hvab taugaveikina snertir, getum vjer
ekki hrósab lækninga heppni hans vib bana. Vjer
vitum ab sönnu ab Zeuthen, sem er svo cin-
staklega vel lagabur til ab fegra gjörbir sínar
og hrósa sjer af hjálpseminni, getur sagt ab
hann hafi lijálpab mörgum, og þab getur satt
verib, ab hann hafi flýtt fyrir bata sumra þar
sem taugaveikin hefir verib mild, en þab vita
líka flestir, sem henni eru vanir, ab hún þarf
lítla mebaia hjálp þar sem hún er væg, eink-
um þar sem sjúklingar liafa frá byrjnn sjúk-
dúinsins hreinlæli og góba pössun meb allt
slag. Vjer vitum til ab taugaveikir menn hafa
komist á flakk aptur eptir 12—16 daga, seni
önga mebala hjálp lial’a fengib frá Zeuthen.
Jmr sem taugaveikin hefir komib fram í sín-
um áhrifameiri búningi, liefur Zeuthen ekki
borib sjerlega hcppni úr bítum, t. d á Ket-
ilsstöbum á Völlum, Sey&isíirbi, Litlubrei&uvík
í Reybarfirbi og vib undirkaupmann Kjartan
þorleifsson, sem lagbist á ekipi á Eskjutirbi oíí
var þó Zeulhen þá strax vib hcndina. Nú
er önnur umgangs veikin í byrjun kígbóstinn,
sem er nokkub þungbær, þá er bezt ab sjú
hvab heppin og liblátlegur ab Zeuthen verbuf
vib utndæmis fólk sitt.
Ab þab geti komib fyrir atvik sem lýsir
því ab Zeuthen sje ekki eins mebaumkunar-
samur eba vibkvæmur Iæknir, eins og greiú
höfundanna virtist benda til, skulum vjer að
eins nefna eitt: snemma núna í vetur túk
vinnumabur, ab nafni Gubmundur Sveinsson,
snögglega höfubpínu sem, undir eins lagbi hani*
í rúmib, húsbúndi hans Hávarbur Einarsson
leitabi honum læknishjálpar, en hafbi þá ekki
handbæra peninga, þegar til Zeuthcns kom af-
sagbi hann ab iáta Gubmund fá meböl fyrií
þá sök ab hann ætti úborgaba skuld hjá bin-
um vinnumanni tlávarbar, meb þetta mátti
senditnabur fara aptur mebalalaus, en Gub-
mundur dú eptir tæpa viku. Vjer höfum raun-
ar heyrt, ab læknar væru ekki skyldir ab lána
meböl og því getum vjer trúab, jafnvel þ^
vjer værum mebala Iáni og annari hjálp, al-
vanir af fyrverandi læknum okkar, en vjer
Yiljum spyrja hvern hjarta gúban og sam-
vizkusamau læknir ab, sem hefir fullkomib vit
á mannlegum sjúkdúms tilfellum, hvert algjor-
leg hjálparsynjun læknisins geti ekki baka&
hinum þunglega veika manni, þyngri sjúkdúmS
meb því ab hinn veiki verbi annab hvort hrædd*
ur, hryggur eba reibur, og eitthvert þetta tilfell*
orbib til ab þyngja sjúkdúminn og flýta fyrír
dauba hans; og í öbru lagi hvert lækniri11
muni ekki baka sjer töluverba úvild hjá viO'
um og náungunum hins líbandi eba deyandi
manns meb þessari hjálpar sinjun sinni ? }>a^
dettur engum heilvita manni í hug, ab ætla6^
til þess, ab læknirinn geti lánab meböl sl"
hvab eptir annab sama manni, og út uu1
allt, án þess ab fá þau ekki borgub aptur
á tilteknum tíma, þegar ekki er hægt ab botí9,
þau strax sem ætíb er bezt, en þab er l'^11
úþolandi af einum lækni ab lána ekki i»e^*