Norðanfari - 14.06.1872, Blaðsíða 3

í ítriistn lífsnauísyn meS vissu sldlyrbi. FIciii
BvipuS atvik fiessti áfeur nefndaj áhrærandi
Zeuthen getum vjer komih meí), en vjer ætl-
um ab geima oss þab í þetta sinn og sjá
liverju framvindur.
Af þessum fáu línum geta Gullbringu-
sýsln greinarhiifundarnir sjeb aí) vjer iiöfum
ekki og munum aldrei gugna mikiS vib aí-
iinningar þeirra, þeir hafa heldur ekki ah vorri
®tlan unnib Zeuthen svo mikií) gagn, sem
þeir lfklega hafa ætlast til meí> þessari sinni
ástæfculausu áreitni vib okkur, því beri grein
þeirra nokkurn árangur úr bítum, verbur hann
eá, aí> vjer þolum honum minna hjer eptir en
kingab til umtalslaust. Ef höfundarnir hefbu
eingöngu beinst a& þeinr manni eí)a mönnum,
sem þeir sáu af Norbanf: ab liafa lent í blaba
deiin vib Zeuihen, var afsakanlegra fyrir þá
ör því þá tekur svo sárt til hans, en þeim
hefur fundist, sem líka var aí> þeir ekki standa
þar vel ab vígi heldur, þeir hefbu líklega ekki
borib nieiri cba betri sigur ár bítum fyrir
Bjarna hreppstjára en Zeuthen sjálfur, en sá
sigur er rír í allra þeirra augum, sem nokkub
þekkja til uppruna málsins, þá Zeuthen sem
íuenntabur mabur liafi getab klætt greinar sín-
ar í álitlegri búning. Undirrót málsins er
fransós kvitiur sem hjer gekk um Fáskrúbs-
fjörb, Reibarfjörb og Norbfjörb, íbúum þessara
breppa til svívirbingar um alit land og vibar,
og vjer vilum eigi betur þann dag í dag er,
en ab Zeuthen sje sannur fabir ab, þó hann
®egi í grein sinni til Bjarna í Norbanf: 29 júní
1870, ab þab sjc hrein ósannindi á sig, ab
hann hafi sagt, ab þessi sjúkdómur hafi kom-
ib víbar fyrir en á þar umtalabri konu, þá er
þab aptur hrein ósannindi Zeuthens, hann
hefir sagt fleirum en einum ab þessir hreppar
væru allir grunabir, þetta var nóg til þess ab
ókunnugt ferbafólk trúbi og fullyrti svo, ab
þessi sjúkdómur vaeri víbsvegar um hreppana,
8enr raunar var von ab fólk gæti ekki ímyndab
sjer ab læknirin færi meb lygaslúbur.
Vjer getum ekki óskab Gullbringusýslu
búum öbru betra en ab þeir mættu fá þenn-
an ágæta læknir sinn aptur, því hann verbur
okkur Aiistfirbingum aldrei ab því libi sem vib
þurfum me&. Hann reynist mörgum af oss ó-
áreibanlegur, styrbur og ónotalegur bæbi í orb-
Um og atvikum, og hefir ab rniklu leyli sjálfitr
fargab þekri tiltrú sem fólkib þarf ab hafa og
verbur ab liafa á lionum sem iæknir, þar ab
auki er Zeuthen ekki svo vel lærbur nje hef-
Or þá læknis abferb, ab hann geti komib oss
ab fullu baldi. þegar hann verbur ab fara ab
heiman til sjúkra, hefir hann engan á heimili
' Sínu, svo vjer vitu'm, sem geti tekib til og af-
bcnt meböl; sje hans leitab meban hann er
ab hciman, sein opt getur komib fyrir, verbur
Zeuthen annab hvort a& yfirgefa sjúklinginn
sem hann er hjá, þá ef til viil of snemma, e&a
a& vera kyr og láta þá a&ra hjálp bí&a þang-
a& til hann kemur heim, hvernig á þessi afc-
ferfc afc duga mönnum í stóru umdæmi ? —
Vjer ver&um a& fá fulikomlega lær&an læknir,
sem auk sín hafi mann er sje svo vel a& sjer,
a& hann geti tekifc til og afhent rnefcöl í fjær-
veru a&al læknisins og eptir fyrir sögn hans,
8V« haf&i herra kancellíráb G. Hjáimarsson þa&,
bann haf&i mann heima sem gat afgreitt menn
me& meböl, eptir fyrirsögn hans hvcrt heldur
ab mebalanna þufti meb á þab hcimili sem
berra G. var staddur á, eba afcrir leitu&u hans
bjálpar þangafc, þurftu þeirra me&. Annars
álítum vjer rjettast og bezt, a& a&al læknirin
sje Bem optast lieiina nema í þyngstu og stór-
kostlegnstu tilfellum, því engum læknir end*
ist beilsa og þróttur til a& vera í sífeldum
fer&alögunr yfir ianga og gtvanga vegi sumar
og vetur.
þegar kancellírá& G. Hjálmarsson varb ab
segja þessu umdæmi lausu fyrir lieilsuleysi
Og þreytu, kvi&um vjer sárt fyrir þvf, a&vjer
mundum ekki fá hans líka ajitur, og þa& var
ekki án orsaka þó vjer gjöi&um þa&, því sá
ma&ur gengdi köllun sinni me& atorku og
dugna&i me&an honum vannst heilsa og krapt-
ur til, og fór opt á sí&ustti árum sínum bjer,
me& veikum bur&um til a& li&sinna og hjálpa
mönnum; hann kom ætí& jafnt fram vi& alla
vi& þann æ&sta sem hinn iítilmótlegasta, vi&
hinn ríkasta seni liinn fátækasta, vi& þann sem
liann átti hjá stórskuldir og hinum sem liann
átti ekki einskilding hjá, hann var eins hjálpar
fús vi& alla, og sýndi öllum jafnt sitt hress-
andi og giafca ge&slag. Eptir hann fengum
vjer herra B. E. Thovlacius. Vinnutími hans
var ekki Iangur hjá oss, enn hann var nógu
iangur til þess, a& hann var búinn afc ávinna
sjer alþý&u hylli í umdæmi sínu, me& hjálp-
semi sinni, einstakri alú&, gó&vild, lipurleik og
sönnum mannkostum, sem hann eins og sá
fyrrnefndi sýndi öllum jafnt. þessir menn
heimtu&u aldrei pcninga á undan hjálpinni,
og hrósufu sjer aldrei af hjálpsemi sinni. Ef
vjer hjer í umdæminu hef&um gjört oss bera
a& áreitni vi& þessa menn, máttu Gullbringu-
sýslubúar og abrir landar vorir taka kvartanir
þær sem komib hafa fram frá þessu umdæmi
yfir Zeuthen, sem bull og lygaslúbtrr, enn slepp-
um þessu, hvab var á móti því ab Gullbringu-
sýslubúar bæru honum sannan og skyldugan
vitnisburb, úr því Zeuthen verbur ab vera ab
stríba í ab útvega sjer þá, bæ&i þar syfcra og
hjcr í umdæminu, embættis-dugnabi sínum og
mannor&i til stu&nings — því ckki nrun af-
veitall — alls ekki neitt —, Gullbiingusýslu-
búar gátu þar fyrir látií) vcra, afc gera okkur
hjer í umdæminu ástæ&ulausar og ósannar get-
sakir fyrir Zeuthen. þeir vissu hvernig liann
reyndist þeim, en um liitt alls ekkert hvernig
hann hefir komifc hjer fram og reynzt fólki lijcr
Vjer vitum ekki hvernig læknishjálpin
getur veri& ónotalegri en hún er nú hjer í
umdæminu. þar sera sumt af fólki íær enga
me&alahjálp nema því a& eins a& peningar
komi út í hönd; einkum er þetta tilfinnaniegt
þegar bráfcrar hjálpar þarf mefc, heffci þetta
betur sýnt sig ef herra kaupm. Tulinius lief&i
ekki opt í vetur af mefcaiimkun hjálpab ujip á
fóik uieb peninga, epiir algjörlega hjálparneit-
un Zeuthens, en þab getunr vjer ekki þakkab
hjartagæbum læknisins nje umhyggju hans fyr-
ir heilbrigíisáslatidi umdæmis barna lians.
Vjer viljum og verbum ab vona ab vor
háttvirti landlæknir, sem hefir sýnt þab meb
ýmsum ritgjörfcum og fleiru, a& honum liefir
Verib annt um heilbrig&isástand Islendinga,
sty&ji ekki a& því a& Zeuthen verfci veitt þetta
umdæmi.
Skrifab í Múlasýslu í marzmánubi 1872.
J. Jónsson. f> Jónsson M. Vilhjálmsson. H.
Espólín. þ. Gubmundsson. J. Asmundsson.
E. þorsteinsson. B, Stefánsson, B. Gubmunds-
son. V. Hallgrímsson. F. Jónsson. J. Jóns-
son. J. Sigur&sson. S. Árnason. þ. Hall-
grímsson. B. Einarsson. J. Gu&mundsson.
Sl. Sveinsson. E. Jónsson. P. Jónsson. T.
Jónsson. F. Gubmundsson. A. Sigurbsson.
S. Sveinsson. Sv. Sveinsson. G. Stefánsson.
S. Samúelsson. B. Jónsson. J. Stefánsson.
B. Firíksson. G. Jónsson. B. Jónsson. N.
Gísiason, J. Jakobssou.
LÝSING Á VATNSMYLLNU EÐA VERKVJEL,
sem er á Svínaskála í Reybarfirbi í Su&ur-
raúlasýslu.
(Niburlag).
12. Handvinda. Hún er a& öllu leyti eins og
bin fyrvi, hún er skrúfufc föst á snburhlib
hússins, hún er einkum til a& lypta þunga meb
upp á loptib, I því skynigengur frá Iienni
snúra í gegnum hjól ofan til í húsinu og
þa&an aptur ni&ur á gólf, Ilún hefur sama
afl og hin fyrri. þegar mabur vill brúka
hana fyrir gangrá&a eins og hina vind-
una, liggur sama snúran ni&ur til festar-
innar (e tölul. ll)gegnum annab skoruhjól,
hún er vi& hendina þegar steinlagt er e&a
rennt í rennibekknum.
Allar þessar vjelareru þannig í pörtum
samansettar meb skrúfum og rám af ýmsu
tægi yfir 100 talsins, ab taka má þær í
sundur og fara meb í smá pörtum hvert
er vill.
þab gefur ab skilja, ab talsvert afl þurfi
til ab halda öllum þessum vjelum í fullum
þunga á har&ri hreifingu. Til a& hreifa úr
sta& spjaldahjólifc, mundi þegar þannig er
ástatt, þuvfa minnst 3 elfda karlmenn er
tækju á ytri rönd þess, en þegar vatns-
bunan ne&st í stokknum nær 6 þml. hæ& o:
36 JJ þml. vatnsstöpull hreifir hún spjalda-
hjólinu 80 sinnum í bring á mínútu, þó
aílt sje í fyllsta þunga. Á sama tíma
hreifist
stærri kvörnin 100 sinnum
minni kvörnin 145 —
stærri sögin 140 —
minni sögin 180 —
rennibekkstríssan 200 —
hverfusteinninn 150 —-
Mefc valnsstöpti sem er 18 UJ þml.,
er nóg a(l anna& hvort á stærri kvörnina
e&a hina stærri sög, en brúka má sjerhverja
bina vjelina þó vatnifc sje a&ein8 9 JJ þml.
þegar allt er í gó&ulagi má í vjel þess-
ari á einum klukkutíma, mafa 1200 pd.
afkomi, saga 48 álnir af 8 þm 1. breib-
um borbum me& þvi ab bera þau ab henni
og frá (hún sker eina alin á mínútu) og
og um leib renna í rennibekknum og stein-
leggja (slfbe), tii a& annast þelta allt £
einu þyrfti 3 — 4 menn, er bef&u hæga
vinnu.
Jeg hef nú í 8 ár undanfarin haft vjel
þessa í smífcum, því jeg var& opt a& hætta
vi& hana vegna þess a& efni skortu og
þa& sem þá þurfti utanlands frá.
Hún hefur nú kostafc mig 400 rd. eía
meir.
þa& sem jeg hcfi þurft me& erlendis
frá liefur orfcib mjer erfi&ast, svo sem meö
steypta járnifc, þa& hefur kostafc mig hing-
ab komib 16 sk. eitt pd. og allt ab 44 sk.
þafc sem hjer a& framan er skýrt frá,.
er eitthvab þab almennasta og sem þungt
er ab vinna meb handafli, því jeg hjelt
ab skildist mönnum (og þa& skilur þó
margur) a& þetta sje þarft og tilvinnandi,
þá mundi einhver fremur leggja út f þab
og þetta því sfbur deyja út, sem reynslan
sýndi þa& Hægt væri mjer ab bæta hjer
vib fleiru ef efnin skortu eigi, tifcin gefur a&
vita hvert mjer au&nast þab.
Á vjel þessari ætla jeg sjc svo umfangs-
lítib fyrirkomulag, sem frekast verbi, og jeg
get valla annab haldib en a& lagtækir menn
geti myndab þvílíkt cptir lýsingu sje vel a&
henni gætt; hagur mætti ver&a a& slíkri vjel
einkum fjölmennum bæ.
Hún er svo handhæg, a& valla getur manni
dottifc f hug þó ekki væri nema a& saga brenni-
kubb e&a renna skrúfnagla, draga exi á og fl.
en a& skreppa til hennar, því sá tími hvflir
manninn, og hún t. a. m , sagar svo vel, ab
ekki þarf nema a& taka af lóna me& ein-
um hefildrætti, og allt í vinkil um icib, jeg
set iiú þannig á verk hennar: A& mala 1 t.
48 ík a& saga 1. alin aí 8 þml. brei&u bor&i
e&a plánka 2 sk. a& rista ni&ur 6 al. bor& í
sköpt 10 sk, a& saga þa& brennistykki sein
væri efni í t. a. m. í 50 hrífuhöfufc (eins og þab
kemur ótilhöggvib) annab livort í skífur $ þl.
þykkar eba höfubefni 32 — 40 sk, en hlutab-
eigandi er viss a& fá J part meira úr því
þannig en meb beztu sög hinsvegar.
Skyldi þab koinast svo langt ab grein þessi
yrbi lögb fyrir almenningssjónir, og nokkur
væri sá a& nýta vildi eittlrvab af lýsingunni
a& framan sjer til stu&nings, en skildi þa& ekki
vel, mundi jeg fús á a& skýra þab betur og
enda sýna þeim sama uppdrátt af Þv* cn
þab gefur a& skilja, ab þar sem þetta er tótn
hugsjón og í fyrsta sinni, muni aubvelt ab
koma því fyrir hagkvæmar, einkutn þegar
reynslan sýnir iivab vib a.
í aprílm. 1872. Jónas Símonarson.