Norðanfari - 15.10.1872, Blaðsíða 4

nlgáiir, og vildn fyrir alla guís mnni sjí Prinsinn. 0írum þótti
hinn hnippa sig rtr fieri, og þoldi þa% ekki, en hinnm þótti þessi fje-
lagi ofríknr f hjeraíii og tilhliíirnuarlítill; Tarlh ór þvf þráttan fyrst
og svo fyskingar og áflog; meíian þessn gekk för Prinsinn fram hjá
og fóf þeim, eins og vant er er svo stendor á, au bárir fórn jafn
ófróílir af fondinum, en fengu fyrst svo haríiar átölnr hjá lýtnnm,
aí) þeir viknním vife, föílmníiust sem hræíinr og fórn heim síhan.
Fólkþústan stóí), fram eptir öllu kvöldi, eins og bi?)jandi pflagrimar
vií) gröf spámannsins mikla, Muhaméts, og mændo augnm einlægr-
ár og trúaíjrar forvitni npp í gluggana, þar sem skngga hans og
fylgdar hans bar á, af og til, er þeir gengn hjá. Loks Ijet
konnngmaþnr sjá sig í opnnm glngga og hrein þá vií) gleþiópií)
ab ntan; en fram úr þvf fór ab þynnast nm manninn á irarkaþin-
um. tieinna nm kvöldií), var Prinsinnm flnttur söngnr — aftan-
hciba, Serenade, er snbrænar þjóíiir nefna hann; sungn þar hinar
völdnstn raddir úr bænnm, og fluttu norræna þjóþsöngva, og fluttu
þá vel. þannig leib 15. júlí til kvötds. Daginn eptir— þann 1G. —
litaþist Prins Oskar um f Stafangri, skobabi kirkjnr og skóla, hjelt
herskoþnn á borgaraliliinn í hvolfl-rigningn, sótti beim ena helztu
meþal borgaranna. og sa) veizlu mikla nm kvöldií) n eí> bæjarmönn-
nm. Ai þessari veizlu talaþi Eektor vib latínuskólann í Stafangri,
Sten aí) nafni, íyrir skál Norégs rnehal annars þanuig:
„Konnngsættin og þjóþin koma saman, til þess ab halda þúsnnd
ára hátií) Noregs rfkis. — Mikil og háleit brgsunl — Fyrir þúsund
árum vann sameiningar hngsunin sigur — meí) ofbeldi, því veffcur ei
neitaþ. Tíminn og kynslótún vorn autngri at) mikilmenrnm, en
miklnm almennnm hngsnnnm; þeir vorn fáir er leiþast Ijetu af mik-
illi liugsan, og enn færri þeir, er 6kilit) gátn vib, eta lagt í snlurn-
ar eigin hagsmuni. J>ó var þetta ekki þar fyrir, ai hngir manna væri
smávaxnir nje lífsvöktnr þjótlarinnar kræklaílur etur kraminn, en rjett-
nrinn átti helma í spjótsoddinnm; vald og ríki var rjettur, og þó
hefst tilvera hinnar norsku þjóbar eimritt frá þeim degi. Meþvit-
undiu nm þörf til at) sarreinast hafþi verií) til, en hún var dimm,
hulin og bnndin; og metoríiagirnd Haralds hárfagra varí) verkfærit),
er leysti böndin, og vakti bngsnn þessa, er sfíian stje fram í ljós
sögunnar í fnllri sjálfmeSvitnnd nm al) hún væri lifandi og fram-
kvæmiarsamt afl. Síþan heflr sú meþvitund lifaþ, því hngsunin sem
hún heflr lifaíi vií) er sannleiknr. Sundrunar andinn hófst reyndar
til mótstöbn, kynslóþin bariist og vari) ai) hníga í móiinrskaut; opt
virtist svo sem allt mundi snndnrleysa, en einingar hugsnnin lifii,
og er húu hafiii eitt sinn sigrai), varÍ) henni aldiei síian útrýmt úr
brjósti þjóiarinnar.
J>etta var hin þnnga fæi'ngar þrant þjóifrelsis vors. Og núl
— nú heflr þjói vor lifai 6aman í þúsnnd ár; hcíir vonai og trúai
saman; heflr barizt og sigrai saman; heflr borii þrautir og raunir
sfnar saman, en heflr ávalt verii sjálfri sjer trú og trygg. I þúsund
ár heflr hún átt ai sömn vinnn aÍ starfa, og ( þúsuud ár heflr eltt
yflr alla hana gengiÍ. f þúsnnd ár heflr hún borii sameigiulega baráttn
lífsins, þrantir styrjaldarinnar, endnrgjald sigursins, enn þar hjá einnig
mátt sæta hörÍnm og dimmnm tíium.
þannig eru kjör þjóianna;en þannig ern og skilmálarnir lagaiir
fyrir þvf ai þjóiirnar geti sannarlega oriii þjóiir.
Mannsaldnrinn fer ai áratöln; þjóiaraldnrinn aÍ aldatöln; mei
öldnnum vex þjdiin saman í heild — EINA þjóiar heild erlifirsínu
eigin lífl er hvílir á sameiginlegnm hngsnnnm, sameiginlegri von,
sameiginlegri starfsemi er stefnir ai einn og sama miii.
þessí samvinna á landnámi feira vorra er þai, er gjört heflr
þjói vora máttka þótt lítil sje, máttka í trúnni á sjálfa sig, máttka
í meivitundinni um þai, ai hún bafl rjett og henni beri skylda til
ai eiga sína eigin þjóiartilvern meial heims þjóianna. Jietta afl
heflr komii henni heiln og höldnu gegnnm mörg hundrui ára þraut-
ir og þjáningar, og heflr vemdai tilvern hennar hvernig svo sem tím-
ar hafa breyzt og örlög hennar hafa skipast.
Hina glöggn og næmn tilflnningn fyrir því ai vjer ernm ein sjer-
stök þjóÍarheild — þjóipersóna — og frelsis-ástina, hreinsaÍa, birta
og styrkta af meivitnndinni nm vora stjórnlegu og þjóilegn einingn
hafa feinr vorir skiliÍ oss eptir ai erfium er vjer skyldnm vernda
og vandlega gæta, mei því hún væri hin dýrasta eign barna vorra,
og skyldi afhent þeim hreinsui vii upplýsing andans, viÍ reynslu og
kenningu sjálfsstjórnarinnar. Jeg bii því ai viriing fyrir sönnu
og rjettu sjálfstransti, sáttgirni, fjelags andi og frelsislund megi beina
fósturjariar ást vorri til þrautgóÍrar starfsemi hvors eins af oss í
athöfn sinni! BlessuÍ sje fóstnrjörÍ vor! blesson hvíli yflr þjói vorri
á öllnm hennar vegum, í friisamri starfsemi hennar, jafnt og á 6tyrj-
aldar dögnm, í hinn kyrláta heimili og þjóilega samlífl hennari öni
verndi gamla Noreg, ávalt einan, ávalt öflgan, eiliflega ungan‘;.
Jiessi ræia skilzt enn hetnr er þess gætt, ai Kektot Stenereinn
þeirra manna í Noregi er hafa vilja fram þingstjórn, og draga vilja
beiskjuna úr broddí skrifstofuvaldsins sem nú er næsta alvalt þar í
landi. Noregur, í þinglegu tilliti má scgja ai sje þrísb'ptur. Sb'ifstofu-
valdii vill hafa allt eptir sfnn gamla höfii, er Danmörk
skiiai ePtIr
á herinm nmboisstjórnarinnar 1814. jressi flokknr er
olWr
mjög og harÍdrægur. Hann stefnir f Noregi, eins og annarst3^
ai þvf ai búa til sjálfgenga vjel úr rfkisstjórninni er gangi !irlB®|
nm þá og þá ráigjafa ritstofu eins og plánetn þvaga kringuni eina 8
sói. Sl/k stjórnar stetna er hin óhullasta öllum þjóiuni, vegna " ^
ai hún dregnr úr fólkinn allan andlegan þrótt. mei því ai t'1
bannai ai hngsa fyrir sjálft sig, en konnt ai kasta allrt sinni áhyg^
npp á fraœsýni skrifstofu valdsins, en skrifstofuvald er allra
hBÍWS'
ins valda skammsýnast, og vamráttkast er ábjátar, því sjónari'rlB*
w.
þess er skrifstofan og hennar reglnr, sem eru fornmenjar lio'n
útslitnar og úreltar. Frakkar fengu ai kenna á því í hitt6^?1
hvai holt skrifstofnvald er þjói er á liggur. Skrifstofnvald er
ar sig konungsholt, af því ai þaÍ er þrælslögnm hái og heflr e°j^
sjálfstæia frelsis hngsun, nje hngsun yflr höfui fyrir sjálft s'í’
könnnmst vjer Islendingar vel vib þessi aialeinkenni þess.
þessn valdi er megn óánægja í Noregi, og ern líkindi til ai afi!i'^
þess af stjórnarhðgum landsins verii bráilega minni en þan eru
Jiá er annar aial flokkurinn f þinginu, en þai er bænda flokKO
inn og er hann all-voldugur, en hleypir sjer ekki út í víbgenS8'
stjórnlegar skoianir, þessi flokkur lætur sjer næg|a ai segja nel
öllnm nýjnm álögnm eins þeim er rfkii getur borii af hundraifíl
an ávöxt, eins og hinum sem inskis vaxtar er af ai vænta.
nr vilja hafa allt sem ódýrast, og er þai reyndar engin furia’
þeir vilja líka hafa allt sem líkast sjer, ómenntai og framfarata°Sí’
og þai má fnriu sæta; og er slfkur flokknr óbollur er hann næt
hafa talsveri áhrif á stj.órnina. I þessn efni er bóndinn á lsIa11'
idl
einstæinr eins og í mörgmn öirnm. Hann er ör á fje er hann ®Jer
ai þai má til góis le'ia ai veita þai, og ber saga alþingis 0,6
sjer ai bændur vorir ern þar fyrirtaks menn, og afkonienll"r
hinna frjálsn manna er kusu beldur ai trúa Islands hafi fyrir ðr|oí
nm sfnum, og halda frelsi sínn, en Haraldi hárfagra og haristj01 ^
hans, og heita konungs þ-ælar. Yflr höfui er bænda flokkorin0
Noregi eins óákjósanlegnr t:l landstjórnar eins og skrffstofnfl0^0^
inn, þó sitt sje mót á hvornm. Hvortveggi ero. samtaka f 8
standa sannri framför laudsins fyrir þriinm. Enn nú er þriiji
urinn, framfara mennirnir, og er Rektor Sten meial fremstn >naB"8
í þeim flokki. Jieir vilja hafa þíngstjórn, einr ai stjórn lant1y",,
standi meiau hún heflr meiri hluta þings atkvæia ai styijast V1 1
en falll er húu lendir í minni hluta í stórmáluin landsins, «S t8
þá önnur vii er fleirtala þ'ngmanna vill fylgja og styrkja. I>*nB'“
stjórna Englendingar sjer, Belgar, ftalir og Danir, og yflr
flestar þjóiir í Noriurálfnnni og er sú stjóruarhögun hin skyns®"1'
asta er menn hafa enn fuiiclii fyrir menntni þjóifjelög. Eu ePtir
stjórnarskrá Norimanna er slfkri þingstjórn ekki komandi Þar 8^’
þvf stjórnin getnr stjórnai hvort sem fleírtala þings er meÍ eia t10"*’
og er konnngur alfs ekki bnndinn vii atkvæii þfngs í kosi ráifJaf8
sinna. Jietta er stór galli á stjórnarsþipnn Iandsins og leiiir nan;1
synlega til aptnrfara, eia, ai miimsta kosti til framfaraleysis f stjnrn
arefuum. Nú viljar framfaramenn hafa stjórnarskrá landsins end°r'
skoiaia, en gegn þvf rís skrifstofan og berst af alefli móti því-
má sjá á ræin Rektors Steus ai framan, ai hann beíir l|aft
hnga hínar ýmsu mótbáair skrifstofn manna gegn nýuugnm frai)‘fíir8
manna, erhann mælti fyrir skál Noregs, og vonaljeg ai þetta stottí*
yflrlit yflr þingflokkaskipnn f Kristianíu gefl lesendiinum færi ai skw8
hana. Ai kvöldi þessa dags var trjáa-garinr eriiggur meifram stö10'
vatui litln fyrir utau hæinu lystur upp mei „gassi“ og margf*to1"
ljósum; var þar margt af manni, og mikill fagnainr í veitinguff
hljóifæra slætti. Prins Oskar kom og þangaÍ og leit yflr hinn fa®B'
andi iýi, en stói iftii vii.
Ai morgni hins 17. var jeg vakinn um miijann morgun ^
þefm skilaboinm frá nefndinrii, er stói fyrir hátíiarhaldi í Stafan?r'!
ai koma kl. 8 og verÍa í för Prins Oskars til Hafursfjariar;
skyggnast nm fornar stöivar þar og einknm kynna sjor hvar bar^8'
inn stói 872. ,Teg fór mei mörgnm Stafangnrbúum á gufuskiP1"11
Hankahlíi (Hankelid) sjóveg fyrir ntau, en Prinsinn fór landveff
nlíú
kom nm hori þar sem heitir á Rifjum (Revem). Til allrar óham'1
var Haraldsgnstur í veÍrinn; norianvindorirm þirlaii sjónum
öskn og var varla stætt á þiljnm uppi. Prinsinn kom um bori <
báturiun yflr steinsnar ai róa, en þó vari lagt ai [ hlje vii
hlíi mei mestn naumiudum. Vii gátnra þó farii nm svæiii Þiir ^
barlst var, sánrn hólmann þar sem Kjötri anigi barÍist og fjell; 1
eyja, eptir vornm hngmynduin um hólm og eyju. Jiai viriist nndarte6
ai Haraidur skyldi kjósa HafursfjörÍ til hardaga staiar. Fjíiriurin"
ofnr mjór út f mynnii en innar lengra siær honnm út í víia" ^
meieyjum. Jiar uam ITaraldnr viistöin og beii þoirra Eiríks af
landi og bandamanna hans og víkinganna vostan ai. Allir vita flv°rr
leiks lok fórn, cn þai sýnist mjer furia ai nokkurt skip skyld'
út úr þrengslnnnm vii fjariarmynnii, og hlýtor Haraldi ai hafa ver'
nær rekii or svo margir komnvt undan eins og ráia má afs6SDB°
átt*
fllt '