Norðanfari - 21.05.1873, Blaðsíða 1

nm þjó&málum vorum virðast lieimta bráðar
atgjörðir og heitan áhuga vor, Fslendinga. f>essi
mál eru: stjórnarbótin, þjóðhátíðin og vestur-
farirnir. Stjórnarmálið hefir snilldarlega verið
?reitt sundur og brýnt fyrir þjóðinni, bæði í
%jnrn Fjelagsritum, í alþingistíðindunum og í
Anrðanfara. Öðru máli er að gegna um þjóð-
hátíð og vegturfarir. Áð vísu vantar ekki á-
skoranir til vesturheimsfara, nje sögur og
öndalysingar að vestan; en verulegan ritdóm
Um fyrirtæki þetta í heild sinni vantar þó enn.
þá harðar hefir þjóðhátíðarmálið samt
°i'ðið úti; þess getur enginn að neinu. Allt
fyfh' það virðist þó einmitt þetta málið veraað al-
111 ái þessara ára, og eiga að vera aðal umhugs-
Onar efni vort um þetta leyti, aðal-sporinn á
°Ss til allra þjóðlegra og heiðarlegra fram-
i'v®mda. það gegnir því allri furðu, að slíkt
Inál skuli ekki vera gjört að umtalsefni í blöð-
nin vorum nje opinberum ritum. Nú með þvi
að komin mega heita seinustu forvöð í þessu
efni, og aðrir láta ekki til sín heyra, þá dirfist
jeg — eptir áskorun ritstjóra Norðanfara —
að hrinda af stað umræðum um málið, svo að
þeir því fremur leggi þar gott til, sem til þess
ern .bezt færir. En með því að þjóðhátíðin
virðist vera nátengd helztu þjóðmálum vorum,
e>nkum stjórnarmáli og vesturförum, þá verð-
nr ekki komizt hjá, að minnast á þessi mál
nffi leið, pg víirhöfuð kotna nokkuð víða við.
Ekkert mál einkennir svo. mjög yfirstand-
anda tíma sem þjóðhátíðin. Sjálft stjórn-
<'n-málið kemst í þessu tilliti í engan samjöfn-
nð; við það mál erum vjer nú búnir að fást
‘ fjórðnng aldar. Einnig vesturfararmálið hefir
breiðara svið; menn geta flykkst burt í fjórð-
l|ng aldar hjer eptir, og jafnvel öldina á enda,
ef þeir svo vilja. En — tímaskiptín líða skjótt;
ara og aldamót berast með hraða fyrir straumi
tíinans; þau koma og fara, sem hvert annað
angnablik. Jnisundára-mót eru og jafn-
ni<n'kileg, sem þau eru hraðfara. þau mæta
ekki þjóðunúm á hverjum degi; að eins ör-
fáar kynslóðir fá að sjá og lifa slíka merkis-
tima. Hinsvegar eru það og fáar þjóðir, sem
jafnmerkilegan viðburð hafa, til endurminning-
ar, frá fornum öldum, svo sem vjer íslend-
*ngar; sem forsjón Drottins Ijet auðið vcrða,
að nema stórt og fagurt land, og reisa hjer
"byggðir og bú í blómguðu dalanna skauti»,
reisa hjer nýtt þjóðfjelag, nýtt þjóðarheili, nýja
þjóðar sögu, nýjan frelsisfána, nýjar hreysti-
®töðvar; nýjan vísindareit skáldskaparins og
Sagnafræðinnar. þegar vjer nú lítum að baki
°ss yfir liðna þúsund ára öld, þá er margs að
tninnast, mörgu að fagna og margt að harma
nnirgt að þakka og margt að afbiðja. það eru
ekki fornfræðingarnir einir og skáldin, sem
®ttu að minnast fornra tíða á þúsund ára
bátíðinni; allir liafa þá ærið tilefni til, að
stuldra við og líta að baki sjer, þeim til lær-
ðómsríkrar íhugunar á margan hátt. Ekki
eru það heldur framfaravinirnir einir, sem líta
skyldu nú fram á ókominn tíma, fullir áhuga
08 vonar, heldur J>jóðin öll í heild sinni.
Sannarlega ber þjóðhátíðin öll önnur
^tál j skauti sínu á þessum tíma. það errjett
skoðun. Hún skal vera frjóvgunar kraptur
^lrar vorrar þjóðlegu blómgunar á þessum ár-
Hún á að leggjast til grundvallar fyrir
flnnm öðrum málum; hún á að herða á stjórn-
^^álinu og hleypa því í ljósan loga, húa 4
að stjórna vnsturförunum og afskamta þær;
hún á að glæða trúarlífið, upplýsinguna, skóia-
stofnanirnir, samgöngurnar, verzlunarfjelögin,
landbúnaðinn, sjávarútveginn og handiðnirnar.
En fyrst þjóðhátíðinni er étlað svo stórt æti-
unarverk, þá verður hún sjálf að grundvallast
á kristilegum og þjóðlegum grundvelli. I þessu
skyni verða þjóðarinnar beztu kraptar að sám-
einast, og þjóðin öll að Ijá þar til fylgi sitt.
Og Drottinn mun þá og reynast sá, sem á-
vöxtinn gefur.
íslendingarl þjóðháitíðar ár vort fer
í hönd. Með næstu nýárs sól upp rennur
það hið merkilega ár, þá er vjer teljum 1000
ár liðin frá því, er bygging hófst á landivoru,
og Ingólfur Árnason, hinn fyrsti landnáms-
maður, tók sjer aðsetur i Reykjavík, ekki af
hendingu, heldur undir handleiðslu hans, sem
ætlaði stórmennum Noregs og afkomendum
þeirra samastað á eylandi þessu, og vísaði
þegar hinum fyrsta landnámsmanni — með
öndvegissúlum hans — á þann staðinn, sem
hentugastur var á öllu landinu til þess, að
verða síðar höfuðbær landsins. Og sú sama
hönd, sem leiddi forfeður vora hingað í fyrstu,
heíir nú um 1000 ára tíma gætt vor á vorri
afskekktu eyju, og látið oss reyna bæði blítt
og strítt, hefir ýmist látið oss baða á rósum
frelsis og frama, velmegunar og virðingar,
menntunar og menningar, ellegar látið oss
kenna á aga og umvöndun, eldi og ísum, ó-
eyrðum og áþján, harðærum og hungurdauða.
Eptir þú&undföld umskipt? hamingjunnar á um-
liðinni þúsund ára öld, lætur þessi hin sama
hönd 70 þúsundir af niðjum hinna fornu ís-
lendinga enn lifa á eldanna og ísanna landi,
og er það stórt almættisverk í augum þeirra,
sem þekkja sögu hörmunga vorra.
Jiúsund ára öld — hve merkur kafli
er það ekki af æfi mannkynsins! Tvöfalda þýð-
ingu hlýtur og þetta tímabil nú að hafa fyrir
oss íslendinga, sem. lítum að baki yfir þá
einu 1000 ára öld, sem vjer höfum átt á
heims aldrinum. Fyrir 1000 árum byrjuðum
vjer að vera og heita íslendingar. Og þótt
sumum hverjum þyki, ef til vill, ekki mikið
til þess nafns koma og kunni Ingólfi, og öðr-
um landnámsmönnum, litlar þakkir fyrir það,
að þeir urðu til að flytja þjóðflokk vorn á ey-
land þetta, þá er viðburður þessi jafn merki-
legur fyrir því. Allt landnám slíkra eyðilanda
er einkar merkilegt. J>að er nokkurs konar
ný sköpun. J>að hefir ómetanleg áhrif á líf
heilla þjóða og margra kynslóða. J>að dregur
á eptir sjer ósegjanlega viðburði. J>að er
þvðingarmikill þáttur í stjórn Guðs á heimin-
um. J>egar nú hönd hans hefir viðhaldið slíku
landnámi og varðveitt nýbyggjara-þjóðina í
1000 ár, þá sýnir hún sig ómaklega slíkrar
verndar og náðar, líti hun þá jneð köldu blóði
á liðinn tíma, og láti sig engu skipta um
handleiðslu hans á henni, frá einu 1000 ára
takmarki til annars. Slíkt væri ósæmilegt
hirðuleysi og vanþakklæti.
J>úsund ára skiptin eru óneitanlega í sjálfu
sjer mjög hátíðleg. J>au eru sjálf hátíð,
hvort sem nokkur gætir þess eða enginn, hvort
sem nokkur hefir J>á hátíðlegar hugsanir og
tilfinningar, hátíðlegan viðbúnað og áform, ell-
egar ekki. Og þótt nú voreigin þjóð væri lík
manni í svefnrofum, ekki fullvöknuðum af
föstum svefni; þótt vjer værum enn ekki vakn-
aðirtil meðvitundar um þjóðlíf vort og þjóðerni,
þá mundu samt jafnvel erlendar þjóðir minn-
r- 77 ~
ast þess, óg hafa tilfinning fyrir því, í vorn
stað, að hin íslenzka þjóð heldur sitt 1000
ára afmæli um þetta leyti. Hinn þöguli tími
hrópar sjálfur hærra en hinn snjallasti rómur.
Kveðja aldanna lætur hærra en lúðurhijómur,
þúsund árá öld kveður um aldur og æfi —
og hjörtu vor taka undir með angurblíðu og
þakklæíi. þúsund ára öld heilsar aptur frá
Drottni — og brjóst vor bergmála af fögnuði
og bæn. Ef vjer að eins lieyrum hróp tím-
ans, þá kemur hátíðabragur á hugi vora og
hætti. J>á þurfum vjer ekki að sjá eptír því,
þótt vjer ekki eigurn fallbyssur til þess, að láta
fjöllinbergmálavornþjóðhátíðarsöng. þaðnægir
ef vjer eigum viðkvæm og hygginhjörtu, semfús-
lega endurkveði hið bezta, sem tíminntilvortalar.
Yjer getum ekki neitað því, að oss þykir
það að vísu nokkuð hversdagsleg skoðun
og hversdagsleg tilfinning, sem ekki all-
lítill hluti þjóðarinnar muni taka þjóðhátíðinni
með. J>að ár hefir enga aðra þýðingu í aug-
um þessara manna, heldur en hvert annað ár.
Saga lands vors hefir lítið sem ekkert gildi í
augum þeirra; hvort bygging landsins hefir
staðið 1000 ár eða 100 eða 10, það hefir Iitla
þýðingu fyrir þeim. Að nýr tími, með nýjum
kröfum og nvjum Jífshræringum, fer í hönd,
það snertir þá ekki. aþjóðhátíðarskraf* er
þeim hneyksli og heimska; og þjóðhátíðar-ár
er þeirn eitt af þeirra venjulegu búhnauks og
búksorgar, framfaraleysis og ómennsku árum,
eins líkt öðrum tímaskiptum, sem <* eitt egg
kann öðru að vera». »Og allt af þorkell rær».
«Og allt af þorkell rær».
Miklu lengra eru aðrir komnir í þjóð-
menningu. þeir skilja tákn tímanna, þeir
þekkja þýðingu hins liðna og liins ókomna
tíma. J>eir kunna að meta framfarir; þeir þrá
þær og amast við öllu, sem aptrar þeim. þeir
eru óþreyjufullir og — jeg hefði nær því sagt
— örvæntingarfullir; því þeim liggur við að
hugfallast og efast um verulegar framfarir, svo
ekki verði á öðru völ, en einu af tvennu: að
horfa hjer upp á eymd og áþján, ellegar flýja
af landi burt. þessa menn vantar ekki ann-
að en trú og von. En þá vantar og ávallt
mikið. Ekki sízt nú á tíma er trúarskortur-
inn hættulegur; því nú stendur yfir tími trú-
arinnar og þolinmæðinnar. þessi þunga al-
vara er undanfari góðs; en hnossið hefir hún
þó ekki höndlað.
Ilnossið í stjórnarefnum vorum hefur að
vorri hyggju — enginn betur höndlað, heldur
en Jón riddari Sigurðsson. það mun
næsta 1000 ára öld sanna, og það að
líkíndum hennar fyrstu ár. »Betri er
biðlund beðin, en bráður andróði»; «þolin-
mæðin þrautir vinnur allar»; vjer sigrum, ef
vjer erum staðfastir, köstum aldrei rjettinum,
heldur geymum hans vandlega, læruui af mót-
blæstrinum að styrkjast í andanum og notum
tímann til þess að hugsa sem bezt um hagi
vora, svo vjer á sínum tíma verðum færir um
að ráða ráðum vorum sjálfir, þegar frelsissól
vor upp rennur. þessar og þvílíkar hafa
jafnan verið tillögur Jóns vors, enda hafa þær
og fengið fúsa áheyrn lijá þjóð vorri, sem og
eðlilegt var; því þol og táp er þjóðareinkenni
íslendinga. Jón hefur hjer sáð íslenzku út-
sæði í íslenzkan jarðveg; því hlaut það og að
bera ávöxt. þessi þollyndisskoðun í stjórnar-
efnum hefur bein áhrif á þjóðhátíðarmálið, svo
sem flest önnur þjóðmál. Ilún varnar oss frá,
að leggja hendur í skaut, nú þegar yerst gegu-
S'Ht'lui kaupetirlum kuntuad-
a'laust j vetd dry. 26 arkir
^ 1 • ln s/c., einstök nr, 8 sk.
*ölulaun 7, hi ert.
WltMVFtM.
Aiiylýsingai ertt tekniit ( hhiá-
id fyrir 4 sk. hver líita. Yid-
aukablnd eru prentud d koatti-
ad hliitadeigetida.
r-
in.
AKOREYRI 21. MAl 1873.
M S8.