Norðanfari - 21.05.1873, Blaðsíða 4

4
— 80 —
sofnuði og sínuni verkahring. En — hvort
sem þeir eru fleiri eða færri, sem hafa af-
gangs tíma, til útbreiðslu Guðs ríkis á ein-
hvern hátt, og hversu miklum eða litluin
kröptuin sein þjóðin heíir hjer á að skipa,
þá voiður ekki við það dulizt, að andlegt
tímarit vanfar hjá oss, og það cr skarð,
sem fylla þarf. Til slíkrar blað-
stofnunar er þjóðhátíðin mæta
v e 1 f a 11 i n. Blað þetta ætti að byrja
um leið og kristniboðsfjelagið verður stofn-
aö. y
Jeg hefi áður tekið það fram, að
trúræknis-tilfinning þjóðar minn-
arer aðal-hyrningarsteinn þeii r-
ar staðföstu vonar ininnar, að kristniboðs-
fjelag verði stofnað á þjóðhátíðinni. Ilin
önnui undirstaða þeirrar vonar er
sú, að j e g þ y k i s t hj'er b e r j a s t
fy r i r AÐAL-VELFERÐARMÁLI, ekki að
eins þessarar þjóðar, heldur ALLS MANN-
KYNSINS. Mjer er spurn: hvaða áhuga-
mál ætti slíkt til að vera, fyrir kristna
raenn, sem það, að útbreiða trú sína uin
heirninn, meðal villuráfandi vansælla Iieið—
ingja, allt þangað tfl ræzt hafa spádóms-
orðin um eitt sauðahús og einn hirði? Jeg
tala um þá kristna menn, sem virða og
elska trú sína og telja hana, vera sína beztu
eign, sannkallaða perlu, sem allt annað
væri gefanda fyrir; jeg tala um þá kristna
menn, sem aumkast yfir þá, er bágt eiga,
og harma fyrir þeirra hönd, er ekki eiga
kost á perlu trúarinnar, og sem því lifa
og deyja vansælir, móts við það sem oss
gefst kostur á. Slíkur kristinn maður
þykist ekkert betra geta gjört með afgangs-
eyri sinn, heldur en verja honum til þess,
að útbreiða trú sína. Það iná nærri geta,
hvort honum þyki nokkrir skildingar of
■dýrmætir til þess, fyrst hann metur ekki
líf sitt of dýrt í þá skuld, ef því er að
skipta.
f’að sem á vantar, að jeg hafi sann-
að nauðsyn kristniboðsfjelagsins, og það
sem trúrækni þjóðarinnar og dýrmæti máls-
ins ekki hrökkva til, það fel jeg IIERRA
KIRKJUNNAR, sem hefir ótal vegi til að
útbreiða sína dýrð og dýrkun á jörð'unní.
Hann mun þessu máli vel til
vegarkoma. — Jeg hræðist hvorki
fátækt þjóðarir. nar, nje a u ð -
virðiieika uppástunguinanns-
i n s. Jeg hefi tekið eptir þvf, að Ðrott-
inn framleiðir einatt mikið af litlu. þann-
ig getur hann með þessari fámennu og íá-
tæku þjóð, gjört gagn annari stærri og rík-
ari þjóð, það gagn, sem ekki verður metið
eptir mælikvárða veraldar-vitringanna. það
frækorn sannieikans og náðarinnar, sem
vjer á þessum tímum sáum á hentugum
stað, getur, á næstu þúsund ára öld borið
þúsundíaldan ávöxt, og það yrði oss þús-
undfaldur ávinningur. Að hinu leytinu trúi
jeg því, að uppástungan geti gengið fram
eins fyrir þvf þótt hún komi úr hörðustu
átt: af norðaustur-útskaga landsins, frá
ungum og óreyndum presti. Jeg get trúað
biskupi vorum til að taka málið að sjer
eins fyrir því, og bera það á örmum sjer,
jeg get trúað helztu mönnum landsins,
kennilýðnum, þjóðarfulltrúunum og öðrum
forvígismönnum vorum, til þess, að láta
gott mál ekki gjalda uppástungumannsins,
þótt hann sje fáuin kunnur og eigi lítið
undir sjer. Ekki hræðist jeg heldur s p o 11-
a r a n a, sem þykir mál þetta litlu skipta,
með því þeim finnst ekkert til uin ylir-
hurði kristinnar trúar írain yfir önnur trú-
arbrögð, og telja kristna menn hvorki betri
sælli fyrir sakir trúar sinnar. þessir
menn þekkja ekki trúarinnar ágæti á sjálf-
um Sjer, taka nafn-kristna fyrir sann-kristna
og dæma svo blindir uui lit, feir sjá það
síðar, sem þeir sjá eþþj nú. Ekki liræð-
jst jeg hcldur h a g t r » 5 j n g a n sem
reikna á fingrum Sjer, hvað mikið fjemuudj
ganga út úr landinu til kristniboðsins, og
álfta slíkt Ófært þareð allt sje ógjört heima.
þessir menn sjá ytri bliðina, en ekki hina
innri; þeir líta á útgjöld, en ekki á tekj-
ur. Geta þeir þá líka reiknað, hvílík bæt-
andi áhrif þetta hefir á þjóðina í siöíerð-
islegu tilliti, hve margra augu uppljúkast,
til að fara skynsandega að ráði sínu, um
leið og þeir snúa enn betur huga sínum að
því, sem mest á ríður, og ástunda að láta
gott af sjer leiða? Geta þeir sagt, hve
margir peningar sparast fyrir kristilegt
samheldi guðhræddra fjelagsmanna, og vekj-
andi ábrif, sem þeir kunna að hafa á aðra
út í frá? Geti þeir svarað mjer upp á
þessar spurningar, þá er auðgjört, að reikna
hinn sanna kostnað fyrirtækisins; en lyrri
verður þetta alls ekki hægt. — Áhrærandi
þennan tilkosfnað vil jeg taka það frain,
að venjuleg árslaun handa ókvæntum tiúar-
boða munu vera nálægt 800rd. Og með því
að fyrirfæki vort Islendinga mundi ekki
verða stórvavaxnara en svo, að senda einn
mann til kristniboðs, þá virðast 800 rd. ár-
legt gjald engin vera írágangs sök fyrir
70 þúsundir manna, þar sem uin slíkt inál
ræðir. Trúað gæti jeg, að margir 800 rd.
kæmu árlega inn í landið í stað þessara,
sem gefnir væru af frjálsum, kristilegum
kærleika. Neiti einhver sltku sein mögu-
legu, þá hefur sá hinn sami alveg gleymt,
hvernig Ilerra viðburðanna liefur á stund-
um drýgt lítinn forða og lítil efni, og þekk-
ir ekki, hversu blessun Drottins hvíhr ein-
att yfir fatækum heimilum, þar sem guðs-
ótti og trúnaðartraust eiga heitna. En þetta
þarf sannur hagffæðingur að þekkja og að
gæta. Loksins hræðist jeg það ekki
heldur; að ekki fáist vel hæfur ís-
1 c n d i n g u r til þess, að takast þetta dýr-
mæta starf á liendur á sínum tíma: að
boða trúna. En þess bið jcg inenn, að
liugsa ekki til mín í^eirri grein. Til þess
ber margt, og þar á meðal stöðtig van-
heilsa. Sannarlega ber jeg minn fjársjóð
í veiku keri.
Um fyrirkomulag á stofnun
og s t j ó r n kristniboðsfjelagsins hirði jeg
hjer lítt að ræða. Geta vil jeg samt þess,
að svo sein það ætti bezt við, að halda
þjóðhátíð vora á vorum forna alþingisstað,
með almennum þingvallafundi, svo færi og
bezt á því, að s t 0 f n a þar þá um leið
kristniboðsfjelagið, á sjálfu
Lögbergi. þeim liinum sama stað, þar
sem kristin trú var á sínum tíma lögtekin
á þúsund ára hátíð. Slík stund yrði mjög
hátíðleg stund. Vjer yrðum þá eins og
ungir í annað sinn, urn leið og vjer köll-
uðuin fram fyrir hugsjón vora hinn forna,
helga atburð meö svipuðu kristilegu fyr-
irtæki á lögbergi. Á þingvallafundi þessuin
skyldi þá og leggja frain frumvarp til laga
íjelagsins, sern þar yrðu rædd og sam-
þykkt; einnig skyldi þar kjósa stjórnar-
nefnd fjelagsins; sem, eptir háttuin lands-
ins og eðli málsins, yrði að hafa sinn aðal-
styrk í Reykjavík, og svo meðliini út um
hin ýmsu umdæmi landsins.
IJegar vjer nú tökum saman í eitt
uppástungur þær til hátíðaihalds vors, sein
grein þessi innibindur, þá eru þær að eins
þessar: 1. Að sagaíslands sje
samin fyrir umliðna þúsund
ára ö 1 d, og að til þessa sje varið sam-
skotafje þjóðhátíðarinnar — með samþykki
gefendanna — svo sem til hins tilhlýði-
legasta minningarmarks um byggingu lands
vors. 2. Að guðsþjónustugjörð
sje þá á vissuin d'egi haldin um
landallt til þakkar- ogbæn-
a r - i ð j u. 3. Að í s 1 e n z k t k r i s t n i-
boðsfjelag sje þá stofnað með
f r j á 1 s u m s a m s k ot u m o g u m I e i ð
byrjað að gefa út kirkjulcgt
tímarit. I’essi þrjú atriði sæma fátækri
söguþjóð og trúræknum, kristnum Jýð. Og
fengjum vjer þá um leið hina konunglego
frelsisgjöf, þá yrði þjóðhátíð vor sannkölluð
fagnaðarhátíð, bjartur og blíður morgun-
bjarmi nýrrar þúsund ára aldar.
— Áður en jeg hætti að ræða um þjðð'
hátíð vora í heild sinni, neyðist jeg til að
fara nokkrum orðum um það mál, sem
virðist nú ætla að glepja þjóðhátíð, þjóð'
erni og þjóð heilu og höldnu. Þetta mái
er burtflutninga eður VESTUK'
FARA málið. Nú er vart um annað
talað á Norðurl. og ef til vill um land allt,
heldur en um vesturfarir. Hið fyrirheitna
land vakir sí og æ fyrir sjónum manna,
er sí og æ á vörum manna. Ekki allfáir
hafa þegar útskrifað sig úr þessuin reynslu-
skóla; vex tala þeirra óðum allt til þessa,
og fari hinu sama fram nokkra mánuði enn,
þá taka vesturfarar til að skipta þúsundum.
Margfalt lleiri ráðgjöra þó að fara að ári,
o. s. frv., ef frumherjunum reiöir vel af.
Ekki allmargir virðast fastir í sessi. Jafn-
vel gráhærðir öldungar og gamlar keiling-
ar eru fús að fara, og veiða sem ung í
annað sinn, þá er ræðir um Iiina nýju ætt-
jörðu; jarðeigendur taka sig upp frá eign-
um sínutn; rosknir embættismenn ráðgjöra
að flýja; vinnufólkið ílykkist burt í þyip'
ingum; ráðhyggnir menn búast við land-
auðn; sögumenn Og skáld tala um þjóð-
ílutning á þúsund ára mótuin- þeir segja
sein svo: „Fyrir 2000 árum koinu foríeð-
ur vorir anstan yfir Vanakvísl til Norður-
landa, námu þar lönd og dvöldu þar uin
þúsund ára öld. Fyrir 1000 árum tóku
þcir sig upp að nýju, og fluttu sig lengra
vestnr á við, á eyland þetta í miðju At-
landshafi, þar sein kynþáttur vor hefur nú
þegar dvalið uin aðra þúsund ára öld. Nú
liggur það beinast við, að taka sig enn
upp og flytjast enn lengra til vesturs, allt
til nieginlands Vesturálfunnar, til þess að
framhalda þjóðaflakki voru í þriðja sinn á
þúsund ára móium“.
Jeg segi fyrir mig: mjer ofbýður
þetta flug, þetta ujipr.ám. Jeg er því inót-
fallinn, að svo stöddu, að þjóð vor fari í
slíkar hamfarir. „E 1 d g a in 1 a ísafold
ástkæra fósturmold, íjallkon-
a n f r í ð“ — hún er mitt land, þar sem
jeg vil helzt mega lifa 0g deyja. „För oS
med moar, fjell ock sker Ett guldland dock
det er“. það er ekki að -eins barnsleg
tryggð, sem bindur mig við fósturjörð mína,
heldur og verulegir kostir hennar. Ekki
er landinu einu um að kenna, þótt þjóðin
sje örm og allslaus pntt harðæri, eldgos
og ísar sjeu hjer landplágur, þá vega þar
upp á móti góðæri, feiti jarðarinnar og
auðlegð sjávarins. Landið má heita gott
s a u ð f j á r 1 a 11 d og g 0 11 a f 1 a 1 a 11 d.
það getur vel fleytt sínuin 70 þúsunduin,
þegar frelsi og framfaiir hafa gefið þjóð-
inni blóma og hleypt upp atvinnuvegum
landsins. Fleiri þjóðir enn vjer hafa ver-
ið útsognar og all.-Jausar, eptir inargra alda
meðíerð, líka vorri. Einskis lands arður
er svo raikill, að ekki verði eytt, enginn
brunnur svo djúpur, að ekki verði ausinn.
Norðmenn og Skotar voru líka fátækir um
næstliðin aldainót, þótt ríkir sjéu nú. Iíve-
nær munu Grænlendingar auðgast með þeirri
landstjórn, sein þeir hafa nú? og er þó af'
rakstur landsins býsna mikill. þótt vjer
Islendingar ájeurn allslausir nú, þá er þ»nð
engin sönnun fyrir harðneskju landsinS*
Miklu meiri sönnun fyrir hinu gagnstæða
cru reiknings viðskipti vor við Dani. Ætt-
um vjer nú hjá oss allan þann auð , sem
til þeirra heíir runnið uin margar aldir,
einkuin fyrir hina sárgrætilegu verzlunar'
aðferð, þá værum vjer engir auiningjar*
Vjer lilytum þá að hafa nægðarnóg til a,lsj
hefðum vjer ekki fariö því lakara áð ráði
voru hjer heima fyrir. Fjárfellarnir er
annað það, sein steypt hefir efnahag vor‘*
umj en sjaldnast munu þeir hafa veri®