Norðanfari - 05.05.1874, Blaðsíða 3

— 53
“t’k 1870, á VatikanfuncHniimj þvert ofan í kvart-
®nir og bókuti mótmájli meir en liundrat bysk-
upa; heíir trotib þ ær fótum og sitan rekit þá
móti mæltu brott eins og viljalausa hjörfc yíir
®'n fótum trotnu li'g. liinum alkunna biflíu-
(Ldk. 22, 32), er rætir um þat hvernig
J'i’t persónulega trtíarskobun postulans Pjeturs
kom fraro, heíir páfi þannig umhverft, ab hann
e,gi ab tákna og fyrirbota gutdómleg einka-
rJettindi er veitt sje Rómabiskupum, og þessi
e>nka-rjettindi sjett þar í fólgin, ab þeir geti
*Jvenær sem vera skal eptir eigin ákviirfiun skorib
'lri fyrirhafnarlaust og geta eigi skjátlast, hva&
sannleikur sje í trtíar- og siíafærdómi, ánþess
a & samþykkisatkvæbi kirkjunnarkomi
‘II, vitandi vel, at) þeir væru alsherjar-liirfcar
allrar krisfninnar 1 — þvert ofan í sameiginlegan
®kilning allrar kirkjunnar, er rekja má gegnum
hálft annafc þúsund ára og beinlínis mótmæl-
a,idi samhljóta útskýringu kirkjufebranna. Sögu-
6ögnina (die Tradition), liina a&ra a&al grund-
vailar-reglu kaþólskrar trtíar, fyrirleit páíi einn-
tne& þ'í að hann setti sig sjáifan í hennar
8,a&, Ijet biskupa hinua stærstu biskupsdæma
l'eitnsins fara brottu er þeir höf&u lagt fram mót-
*D*li sín, á&ur en hinn hátí&legi fttndur kirkju-
bingsins var haldinn, og kva& á, þann 18. jtílí
1870, a& þa& skyldi vera grundvallar trtíar at-
ri?i, sem hinir lær&ustu og voldugustu mefal
biskupanna höffu tekib framm, hva& eptir ann-
a&, a& ekki hef&i verib almanna trd á öllum
bmum, og væri þab ekki einusinni nú á tím-
Htn. þegar ntí btíi& var a& hrinda tír vegi
þessum a&al-grundvailaratrif uhi kaþólskrar trtíar,
M fyrst varfc þa& fært, a& gefa tít og neyta
U|'P á kristinn iý& með ofríki hinum af-
8 k r æ in i s 1 e g u v i 11 u 1 æ r d ó m u m frá 18.
júií 1870.
þá talar páfi einnig um hif) margfalda guS-
'ast sein lialt sje frammi í tí&agjöi& vorii. Fengi
fiann a& eins veriö vi& tífagjörð vora nnindi
l'arin þar sjá þá gu&rækni er hann hefir aldrei
sJeb í Pjeturskirkju. Sá fremur ekki guflast
ef stendur fyrir altari stöfeugur í sannieika Jesú
Ktists lærdóms. Páll frarndi ekkert gu&last í
tí&agjörb sinni er hann fann a& vib Pjetur upp
1 opin augun af því a& hann var a&finningar-
ver&ur er hann geklc eklti föstum fótum beint
eptir sannleikanum (Gal. 2. 11 —14). Enn þeir
®tanda gu&lastandi fyrir altari, sem svo illa verja
Valdi sínu , a& þeir synja hinum trtíu&u um
sakramenntin og ney&a þá, a& vi& lög&um eigna-
Sv*ptir og mannor&s-ráni, a& játa lygi í sta&
Sannleika, sem væri hún Gu&s eigife or&; hi&
satua gjöra og þeir, er sjálfir játa me& vörun-
Ktn fyrir altarinu því sem hinn innri mafeur neit-
at. Enn þetta er nú reyndar ailt annað en
M& sem páfahir&in í Róin kennir. I íorn-kirkj-
hnni var þa& almennt kennt, a& liegningar er
^irkjuhtiffingjar hef&u ranglega á lagt skyldu
Þytna á þeirra eigin höf&i; enn hjá hinu róm-
'ereka klerkavaldi ræ&tir ntí hin si&lausa regla,
er fram var sett í páfa-bullunni Unigenitus
ft>& 1713, er svo kvefur á a& sökum ótta fyr-
'f bannshótun s k ti I i nndirma&urinn ekki gjöra
"líyltlu sína liversu svosem hann kann a& vera
aannfæi&ur utn þa&, a& liann eigi a& gjöra hana,
fi'eð ö&rum or&um, hann er skylda&ur til a&
ayndga og afsegja sannleikann (nitm. 91 og 92).
‘Jptir þessari reglu er þa& ho& látib títganga a&
ti&agjör& hvers þees prests er settur hefur ver-
frá e&a fær&ur heíir verife í bann, þtí bann-
’ajringin sjálf sje himinhrópandi rangiæti, sje
!'EU&löstim“. Enn þóknan Gu&s er ekki bundin
vi& setningu iiituiar rómversku páfahir&ar. At-
'anasius mikli fann enga fjölra á sig iag&a í
Þfestsverkum sfnum þó a& páfinn í Róm og nær-
:el‘ 600 byskupar me& lionum hannfær&u hann
'ii' þa& a& hann vildi ekki neita guídómi
lvtists. (Fratnh. sífaij.
SAMEINING BRAUÐA.
í 10.—11. bla&i þjó&ólfs þ. á. bls, 39—41
‘tfindur grein me& þessari yfirskripf,
Höfundurinn kvartar fyrst yfir prestaskort-
,nt'rn iijer á landi á hiuum sífari árum, en me&
;Jv' a& prestaefni hafa fjölgafe liin sf&ustu ár, þá
J'Sh' hann, sem satt er, a& því sje ekki svo
,a& kenna, a& prestaefrii sje eltki til, sem
'"u a& þeir sje svo vandlátlr, sem títskrifast
' prestaskólanum, að þeir vilja ekki hin rýru
v.:ljálkabrau&, sem opt eru í har&inda og ill-
j.®fasveitum, enn hann tilfærir þa& samt þeim
jr afsökunar, afe því ver&í ekki neitafe, a& marg-
Mirra, sem vi& stíkum hruufum hafa tekife,
einatt ot&ífe a& sitja þar lengur, en gó&u
tj Regnir, í sia& þess þeir hafa átt og eiga
eþf ®tis' aauugituiskröfit á, afc fá betri brauð
lr 3-5 ár, ef þeir standa ve) í skyldusporum
ve l *ítn °g vonarafe þessa ver&i belur gætt frarn-
fýr *S Þemi> sen' taka a& ejer þessi
fj l útkjálkab rau&, sjo grfife fyrirheiti, um a&
k6tueira braufe, eptir 3- 5 ára dyggilega þjón-
• En þó höf. ekki sjái a& slíkt fyrirheiti
geiur, eins og ntí er ástatf, ekki or&ife nema
marklaust loforfe á pappírnum, sem mjög sjald-
ao ver&ur efnt, þá getum vjer fullvissafe hann
um, a& fæstir af prestaefnunum frá pvestaskólan-
um eru svo blindir a& þeir sjái ekki, a& þetta
fyriiheit hlýtur a& vera hyllibofe, eins og reynsl-
an hefur þegar sýnt, þa& liggur einnig liverj-
um einum í augum uppi, a& þetta getur ekki
ö&ruvísi verið, þegar þess er gætt, a& af þeim
170 brau&um, sem nú eru á laudinu, eru 69
fátæk braub, e&a undir 350 tdl. a& mati,x og þó
a& þau yr&i ekki öll fyrirheitisbraufe, sem þó
er líktegast a& þau muni ver&a flest öll, þegar
sá rekspölur væri kominn á, þá eru nokkur
braufc í 3 flokki, sem þegar hafa verib veilt
me& fyrirheiti, e&a jafnvel ekki gengib út me&
fyrirheiti, og ver&a eflaust fleiri, ef engin
breyting ver&ur gjörfc á þeirn ; en aptur á móti
eru a&eins 60 í fyrsta og ö&rum flokki, e&a a&
mati yfir 500 rd, og þó vjer bættum þar vi&, þeim
27 brau&um, sem eru á milli 400 og 500 rdl , þá
ver&a þa& a& eins 87 sem heita mega vi&unandi og
bobleg hinum 83 íyrirlieitisprestum, og ö&rum
prestura sem setife hafa urn sinn á hinum iakari
brau&um, e&a rjettara sagt rýru brau&um; því
a& vjer álítum sjálfsagt, a& þeir, sem setife hafa
um nokkttrra ára tíma á þessum brau&um, fái
eitthvert af hinum betri brau&um, þegar þeir hafa
gengt vel embættisskyidu sinni, þótt ekki hafi
þeir fyrirheit. E&a væri þa& ekki næsta ósann-
gjarnt, ef einhver prestur, sem setife hefur 15—20
ár á einhverju þessara hrau&a og sta&ife vel í
stö&u sinni, sæti á bakanum fyrir 3 - 5 ára presti
me& fyrirheiti, er þeir sækti bá&ir um eitthvert
af hinum skárri brau&um, þótt hann hafi ekkert
fyrirheit. Gjörum nú ráb fyrir a& af liinutn
87 skárri brau&unum, losrii 5 á ári, sem þó er
oftalife, og yrfei þá mefeal áratalan, sem hver
prestur a& ver&ur sitja á liinum rýru brau&um 17
ár. A& þetta sjo ekki ofreiknafe, má sjá af því a&
ári& 1870, sátu 48 prestar á hinurn fátæku
brau&um efea af 4. flokki, en 23 stó&u uppi ó-
veitt, e&a voru til brá&abyrg&a lög& undir önn-
ur braufe, en me&al embættisaidur þessara 48
presta var nélægt 20 ár. Ætti nú landssjd&-
urinn einn a& gjöra þessi braufe a&gengileg,
yr&i hann a& leggja þeim svo mikife til, a& prest-
ar gætu nna& vi& a& sitja á þeim framundir 20
ár, ef þeir lifa svo lengi, og taka a& sjer presta
þá, sem verfea, a& resignera á rýru brau&unum
og me&al brau&unum uppá eptirlaun og mundi
þá ekki veita af 12 — 15,000 rd. til þess.
því mun enginn neita, a& þa& sje sjálf-
sög& skylda landstjórnarinnar, a& sjá öllum
söfnu&um í landinu fyrir hæfilegri prests þjón-
ustu, og a& launa prestum landsins af lands-
sjóínnm efns og ö&rum embættismönnum þess,
afe svo miklu leyti sem kirkna eignirnar, sem
htín hefir yfir afe rá&a, og aferar tekjur sem
prestum eru ákve&nar eptir landslögum og venju,
ekki lirökkva til þess; en vjer sjáura ekki a&
iandssjó&urinn sje fær um þa&, eins og hagur
haus er nú og lítur tít fyrir a& ver&a fyrst um
sinn, mefean fyrir honum liggur a& bæta úr svo
mörgum ö&rum óumflýanlegum þörfum vorum ;
nema me& því cinu móti a& prestaköllunum sje
skipafe, sem haganlegast nitur í landinu, og þeim
fækkafe eptir sem unnt er me& því a& sam-
eina brau&in og mun hann allt um þa& eiga
þá fullt í fangi me& a& leggja svo mikib til hinna
afskekktustu útkjálka brauía, sem ekki ver&a
sameinufe vi& önnur braufe e&a bætt á annan
hátt, a& pvestar fáist til a& sækja um þau, me&
von um betra braufe eptir 3—5 ára skyldurækna
þjónustu. þa& er þessvegna enganveginn af
því a& vjer ekki vi&urkennum skyldu stjórnar-
innar og landssjó&sins, a& sjá söfnu&unum fyr-
ir prestum, sem þjófeólfur leggur svo mikla á-
herzlu á, a& vjer rá&um til a& sameina brau&-
in, þar aem því ver&ur vifckomib, iieldur miklu-
fremur af því, a& vjer vantreystum efnum Iand-
sjó&sins tii a& fullnægja þörfum safna&anna me&
því a& leggja prestum þeirra nægileg laun,
nema því a& eins, a& stjórnin gjöri honum þa&
svo Ijett, sem unnt er, me& því a& skipa braufc-
unum haganlegani&ur og sameina þau þar, sem
því verfcur vi&komi&, áu tillits til þess, hvort
þau eru útgengileg eins og þau eru ntí efea ekki.
Höf. greinarinnar í þjó&ólfi segir a& þeir
sem vilji sameina hrau&in lijer á landi, iiafi því
nær eingöngu fyrir atigum a& auka tekjur prest-
anna, en er þa& ekki einmitt þafc, sem hjer þarf
me&, eta hversvegna standa hrau&in þá laus ár-
nm saman, jafnvel þó prestaefni sjeu til? Mundu
þeir ekki vilja þau, ef þau væru betri, e&a
jafnvel stirn þeirra eins og þau eru, ef þeir
1) þ>a& er ekki rjett sem höf segir, a&
hrau&in hafi batnafe, vi& þa&, sem ver&iagsskrá-
in lieíir íiækkafe, því eptir því ver&ur dýrara
fyrir prestana a& lifa, einkum þegar öll títlend
vara iiækkar af) sama skapi, eins og htín hefur
gjört seinustu árin, og væri því miklu rjettara,
á& meta brau&in á landsvísu , e&a til hundra&a
og álna, en til peninga.
gæftt átt vissa von á a& fá betra braub eptir
3 — 5 ára skyldurækna þjónustu? En þessa
von geta þeir ekki fengife og þafe jafnvel þó
þeir sjái fyrirheiti um þafc á pappírnum mefc hendi
og innsigli stiptsyfirvaldanna nndir, me&an liin
betri brau&in eru svo fá á móti hinum rýru.
þafe gagnar ekki heldur þótt höfundurinn í
þjó&ólfi segi, a& braufcin sjeu fiest fulibo&leg
þeim sem útskrifa&ir eru af prestaskólanum,
ef þeir á annab borfe ekki vilja þau, og þeim
mun ekiti ver&a bannafe a& leita sjer annarar
atvinnu e&a sækja um embætti á Englandi e&a
í Vesturheimi, mefc því þa& er eitt sinn af-
numife a& reka presta á braufc eins og naut á
bás, sem vonandi cr afc valla ver&i tekifc upp aptur.
Höf. hefur þa& fyrst og fremst á móti sam-
einingu hrau&anna, a& svo mörg fátæk útkjálka-
brau& ver&i ekki sameinufe. en vjer sjáum ekki
afc þa& sje því neitt til hindrunar, a& sameina
megi hin brau&in, sem sameinuö verfca. Hann
segir enn fremur, afc prestarnir sjen fyrir söfn-
u&ina, en ekki söfnu&irnir fyrir presfana, og
þa& gjörir söfnu&unnm of ör&ugt fyrir a& vitja
prests síns, ef brau&in ver&a sameinufe. þa& er
nú hvortveggja, a& jeg er viss um a& engti
prestsefni hefir tii hugar komi&, a& fá ska|iab
lianda sjer brau&, eins og gofcorfcife var for&um
fyrir Hösknld Ilvítanesgofca, og a& sameina má
ekki allfá hraufe og skipa þeim haganlegar, án
þess a& gjöra söfnu&i of ör&ugt fyrir a& vilja
prests slns, efca prestinum of ör&tigt fyrir a&
þjóna vi&sæmandi, einmitt í þarfir safnaianna,
en ekki prestanna.
Vjer getum ekki álitifc, eins og hjer stend-
nr á, a& þafc sje of ör&ugt prestakall, sem ekki
ver&ur vi& sameininguna ör&ugra en mörg presta-
köll eru ntí og hafa verife um lengri tlma e&a
frá aldaötli, án þess nokktir hafi um kvartafc.
þa& er einmitt af umhyggju fyrir þörfutn
hinna prestslausu safna&a, eins og vjer höfum
teki& fram, a& vjer rá&unr til a& sameina hratife-
in þar sem því verfcur vi& komife, án þess a&
gjöra þau of örfcug fyrir prestinn e&a söfriufc-
inn, og mætti meb því fá nokkurti tekjustyrk
frá sumum liinum samsteyptu brau&um, til tiinna
rýrari, sem ekki ver&a eameinu&, einkum þar
sem leggja mætti nifcur tekjumikil braufe efca
sameina tvö me&albrau&, og vi& þa& fjölga hin
betri btau&in, a& tiltölu vi& þa& sem hin rýrari
hækka, og geta þá prestar þeir, sem taka aö
sjer þessi rýru og dafegengilegu braub gjörtsjer
fyrir þa& sama meiri von um a& fá betri braufc
eptir hæfiiegan tíma.
Af því a& prestarnir erti fyrir söfnu&ina,
en ekki söfnu&irnir fyrir prestana, eins og höf.
telcur optar fram, þá er þa& a& voru áliti hib
eina rjetta fyrir stjórnina, a& líta jafnt á þarfir
og hæg& allra safna&a landsins, og skipta presta-
köllunum (jannig ni&ur, eins og öllnm söfnufe-
um landsins gegnir bezf, en órjett af henni a&
halda vi& tekjuir.ikium brau&um, sem mjög fá-
mennan söfnub hafa, er vel mætti þjóna frá
öfru prestakalli eins og t. a. m. Hítardai. Vjer
sjáum ekki a& sumir söfnu&ir eigi heimting á,
a& þeim sje gjört hægra fyrir aÖ vitja prests
síns, en mörgum ö&rum söfnu&um, þegar þarfir
annara salnaía krefja a& gjörö sje breyting á
því, þó a& þeir hafi liaft þessa hæg& frá jalda-
ö&li, e&a að atkvæ&i þessara safnafca geti og eigi
a& gilda meir en álit almennings og skynsamra
manna t. a. m. alþingis, ef íalafe yr&i um a&
gjöra breyting á þessu, en hitt er sanngjarnt
eptir hlutarins e&Ii, a& söfnu&i þetm, sem breyt-
ingin á a& ver&a hjá, gefist kostur á a& færa
allar ástæ&ur sínar móti henni og þær veríi
teknar til greina, eC þær eru sannar og verulegar.
þegar höf. liefur fært ástæ&ur sínar á móti
brau&asameiningunríi, sem vjer höfum sýnt a&
eru mjög Ijettvægar, þá fer liann a& reyna
a& bæta ór þessu roefe því enn á ný a& telja
sjer og ö&rum trtí um, afc flest brau&in sje svo
tír gar&i gjörfc, a& þau me& gó&ri btíjörfe, sem
flestum fylgi, sje fullbo&leg ungum prestaefnum
frá prestaskólanum, prestarnir þurfl a& vera gó&-
ir búmenn1 og s. frv., en vjer höfum á&ur sýnt
hversu ástæ&ulaust þetta er, og þa& sjezt enn
ljósar, ef horin eru saman kjör þeirra vi& kjör
annara embættismanna, sem sjá má á skýrsl-
um um landshagi og tí&indum um stjórnarmál-
efni Islands frá bókmenntafjelaginu; því jafn-
vel skólakennara embættin byrja me& 500 rd.
og fara hækkandi eptir vissra ára tíma upp í
1000 rd. Höf. heldur reyndar a& braufcin sje
notadrjtígari í reyndinni, en þau eru hátt virt
ab dalatali, en annafehvort hefur hann þá fyrir
auguin einhver af hinutn betri hlunnindabrau&-
1) þafc er óneitanlega satt a& prestarnir þurfa
a& vera gó&ir búrnenn, til þess a& geta dregifc
fram lífife á þessum fátæku og tekjulausu hraufe-
um hjer á landi, en þa& ver&ur þó naumast af
þeim heimtafe, efea gjört a& skilyrfci fyrir því,
a& þeir fai braub, efca prestsskap, fremur en
skólakennara væri gjört ab skyldu a& vera gó&-
ur fjárhirbir c&a alþingisma&ur.