Norðanfari - 05.05.1874, Blaðsíða 4

— 54
nni, eía hann er alveg <5kannugur brauíamat-
inu og undirstöbu þess, eins og einnig tekjurn
presta ylir höfub ; því þeir sern reynt hafa og
þessu eru kunnugir vita ab ílest braubin eru
meira virt á pappírnum en þau eru verb í
raun og veru, sem er eblileg aíleibing af formi
því, sem lagt var til grundvallar fyrir brauba-
matinu, og þess utan er ekkert dregib frá í
matinu, fyrir kostnabinn vib ab þjóna braub-
unum, hvorki fyrir hestahald nje annab. Hvern-
jg ætlar höf. ab fara ab gjöra mönnum þab
ekiljanlegt ab Kjalarnesbraubib sje ekki lakara
en skólakennara embættin , og Iryggja á því ab
órábiegt sje ab leggja þab braub nibur? þab
er bersýnilegur vottnr þess ab höf. er ramur
mótstöbumabur allrar braubasamsteypu, bversu
hugsanleg sem vera kann.
Höf. fer nú ab fræba almenning á því, ab
synodosnefndin baíi ritab öllum prólöstum á
landinu og bibur þá ab koma meb uppástung-
nr um, hver braub þeir ætli ab niíur megi leggja
og sameina vib önnur braub; en Irann gleymir
ab geta hins, ab nefndin bibur þá ab liafa sókn-
arprestana og nokkra leikmenn f rábum meb
sjer. Höf. er bræddur um, ab í þessum uppá-
stungunr sunium muni verba tekib nógu djdpt
f árinni, og þab er nú ekki beldur furba eptir
lians skocun á málinu, en hann huggar sig vib
þab, ef svo verbur, ab þá muni stiptsyfirvöld
landsins taka í taumana, líklega því fremur,
sem þau hafa greinarhöf. í þjóbóifi til ab opna
á sjer attgun og ýta undir sig; en nm ieib og
vjer sanrglebjumst höf. meb þessa von, hugg-
um vjer oss vib þá von, ab þær uppástungur
um skipun prestakalia hjer á landi, sem eru á
góbum rökum byggbar, og miba til ab bæta úr
hinum tilíinnaniega prestaskorti og prestsþjón-
ustuleysi í svo mörgum söfnuburn landsins,
muni verba teknar til greina af stiptsyfirvöld-
unum, og ab sijórn landsins láti ekki þetta mik-
ilvæga velfertarmál þjóbar vorrar í andlegum
efnum iengur afskiptalaust, eba láta þjóbólf
kasta svo blori í augu sjer, ab hdn vilji ekki
líta á betri ráb en höf. greinarinnar í þjótólfi
hefur komib fram meb, til ab sjá þeim söfnub-
um fyrir prestum, sem nú hafa engan liaft ura
margra áia tíma og sem æ fara fjölgandi, og
gæta þannig skyldu sinnar í því ab sjá fyrir
andlegri uppfræbingu þeirra og prestsþjónustu.
þar sem höf. ber saman ástandib hjer á
landi vib ástandib í Danmörku, þá er þab einn-
ig mjög óhappalegt, því óiíkara verbur ekki
saman jafnab, þar sem prestaembættiu í Ðan-
mörku eru einhver feitustu embætti og söfnub-
irnir þar margfalt fjölmennari en söfnubirnir bjer
a landi. Höf. þykir gífurlegt ab gjöra 3 presta-
köll úr Borgarfjarbarsýslu, en þó ab þab kunni
satt ab vera, þá þekkjum vjer prestaköil, seitr
nriklu eru víblendari en j- hluta Borgarfjarbar-
sýslu, og þorum ab fullyrba ab 4 prestar gætu
hæglega þjónab Borgarfjarbarsýslu vibsæmandi
eptir því sem tíbkast hjer á landi, væri bæbi
þeim og kirkjunum haganlega skipt á milli
þeirra.
Ab endingu viljum vjer meb höf. taka þab
franr, ab þab er abalblib þessa máls, ab skoba
pab frá lilib hlutabeigandi sóknarmanna, eba
líta á þarfir safnabanna; en ekki eins og lröf.
virbist vilja skilja þab, á hægb einstakra safn-
aba, lieidur þarfir allra safnaba landsins yfir
höfub, og finna ráb vib því ab einstakir safn-
abir á landinu þurfi ekki ab vera svo gott sem,
eba alveg án prestsþjónustu og andlegrar upp-
fræbingar, þó ab abrir bafi 2 e?a 3 presta svo
nærri sjer, ab þeir gæ u valib um þá , ef hjer
væri ekki sóknarband
Meb þvi ab höf. ab greininni um satncin-
ingu brauba í þjóbólfi, hefur eins og þegar er
sýnt ekki getab fært neinar verulegar ástæbur
á móti sameiningu braubánna bjer á landi, nje
fundib neitt betra ráb eba rjettara sagt nokk-
urs nýtt ráb til ab bæta úr þörfum liinna prest-
lausu safnaba i andlegum efnum, verbum vjer
ab svo stöddu ab vera á sama máli og synodus-
nefndin, ab eina úrræbib tii ab rába bót á
þessum vankvæbum og þörf þeirra safriaba, sem
þegar bafa verib um nokkur ár og líta út fyr-
ir ab verba innan skarmus prcstsþjónustulausir,
sjeu ab fækka picsíköllunum, svo mikib sem
framast má verba, án þcss ab gjöra prestunum
of öibugt ab þjóna, eba söfnubunum ab vitja
prests 8Íns, skipa svo bæbi kiikjum og söfnuíun-
um liaganlegar nibur mebal þeirra, og leggja
svo frá þeim presíaköllum, sem nibur vcrta
2) þó ab tekjur Kjalarness prcstakalls, eem
metnar eru á 343 rd., væru svo notadrjúgar eins
og höf. gjörir ráb fyrir, þá er talsvertur kostn-
atur í hestahaldi vib ab þjóna Kjalarnesþing-
unum, sem ekki fylgir skólakenuaraembættun-
um, og eins og nú er ásiatt á sá, sem tekur
þab ab sjer, ckki eins víst, ab fá ab vissum
áratuna libnum betra brauö, eins og skólakenn-
arinn ab fá aptur og aptur launahækkun ab
íárra ára fresti.
lögb, hæfilegan tekjuetyrk f jörbum eba pen-
ingum til þeirra brauba, sem ekki verta lögb
nitur eta sameinub vib önnur braub. En þab
er vitaskuld ab brautin þurfa ab verba ab þeim
mun betri, sem þau verba örbugri ab þjóna
þeim, svo ab þab sem á þenna bátt getur feng-
ist til vibbótar hinura rýru braubum, sem ekki
verba lögb nitur eba sanreinub vib önnur verb-
ur ekki nóg, til ab gjöra þau útgengileg, en
þau verba miklu færri sem ekki verba lögb nit-
ur eba bætt á annari hátt, og ætti þá landsjóbn-
unr ekki ab vera ofvaxib, ab leggja til þab sem
á brestur, svo ab ekkert presiakall verti presls-
þjónustulaust lengur en þörf gjörist vib presta-
skipti. J>ó ab prestaköliin kunni sum vit breyt-
inguna, ab verba of örbug fyrir prestana ab
þjóna þeim, er þeir taka ab eldast og lasnast
ab lieilsu, mundu þeir aubveldlega geta fengib
abstuíaipresta meb sæmilegum kjörum fyrir þá,
væri því ötruvísi hagab til en i,ú er meb ab-
stobarpresta, og auka prestar þessir fengju veit-
ingu stiptsylirvaldanna fyrir þessum embættum,
s\ o þeir þyrftu ekki ab hrekjast burtu og verða
atvinnulausir , eins og opt befir átt sjer stab
liingab til meb abstobarpresla, þegar atalprest-
inum annabhvort sýnist svo, eba brauiib losn-
ati vib fráfall lians eba lausasögn ; ættu þeir þá
urn leib ab fá vissa von um ab fá braubiö Bem
þeir lielbu þjónab í, er þab losnabi. Siptsyfir-
völdin ætlu einnig ab skipta nibur tekjunum og
störfunum milli abstobarprestsins og aukaprests-
ins, og gæti þá stundum stabib svo á ab auka-
presturiun gæti abstobab 2 presta , þó hann
itefbi ab eins veiting fyrir öbru brau'iuu,
n —4.
UM AMERIKU FERÐIR.
Ekki dvfnar cptir þarin hirm dauba, segir gamall
niálsháttur. Fyrir nukknim árum reis upp þar nyrbra
Brasilíu-postrili, sem eggjabi ísleudinga á ab flytja til
hinna sætu bústaba í Brasilíu; af tivaba anda þab var,
látum vjer ósagt, en þab er nú orbib fullsanuab, á hvaba
röknm fagurina-lí hans voru byggb, eins og hver heilvita
mabur gat getib nærri, hvab sanna þekkingu bóndl norb-
ur í þingeyjarsýslu mnni hafa um kjör nýlendumanna
subnr í Brasllín, og — þegar reynslan og saunleikurinn tókn
ab tala, þagnabi hann. Eu ekki dvínar optir þann
hinn dauba, nú er risinn upp Ameríkn postuli, bóndi
norbur í Eyjafirbi, sem eggjar Islendinga á ab flytja
vestur þangob og þykíst öliu kurrnugur, er snertir hagi
manna þar.
Eins og vjer tókum fram f ritgjiirb vorri í Nnrban-
fara, fyrir nokkrum árura siban, á móti Brasilíuferbum,
viljum vjcr af heilum hng áiuínua menu urn, ab athuga
vel hvab þeir gjöra, ábur en þeir rábast í ab flytja af
ættjörbu sinni, frá vinum, aittingjum og kunningjnm, til
alveg ókunnra staba og hlanpa eigi eptir gyilingum og
fagurmælum erindsreka þeirra, er viss fjelög f hagnabar
skini, leygja til ab veiba menn, sem fara meb þab, er þeir
lítib sem ekkert þckkja sjálflr til og verba þannig blindir
bliudra leibtogar og tæia máske abra meb óáreibarilegum
skýrsluiu og sögusöguum, eins og angljóst er orbib af
afdrifum þeirra, er látib hafa tælast til ab fiytja til Urasi-
liu fyrir ácggjanir erindsrekans, 6om fullyrti þab, erhann
eigi þekkti nógu vel til. Brjefum þeirra, sem þaugab
eru ábur komuir, er ekki holdur aiveg trúandi, því þó
þeir hafl I hálft eba heilt ár gengib uin vissa götu til
vissrar verksmibju í einhverri borg í Ameríku , þá eru
þeir lítt kunnari líflnu yflr höfub í Ameríku, en þeir, sem
aldrel hafa þangab fæti stigib, og svo hættir þeim vib,
ab gylla kjör sín um of til þess, ab teygja þangab fleiri
samlanda, sjer til samlætis, og iáta eigi á bera. þó þeir
kynnu ab ibrast cptir, þegar ekki er framar kosturheim-
komu.
Meb jarbyrkjumanni Torfa Ejarnasyni höfum vjer nú
fengib freguir um ástand uýleudumanna í Auierlkn og
þykir oss þær áreibanlegri eu sagnir Páls þessa, sem aldrei
hcflr Ameríkn sjeb, eba hinna, sem þarigab ern komnir
og þykir sireypa ab kannast vib, þó þeir ibrubust eptir.
Vjcr höfum fengib freguir af nokkrum fslendingum, sem
húa saman í borg einni í Ameríku, og eru daglannamerru,
og skrifar einn þeirra, ab þeir hafl lítib sem ekkert af-
gaugs útpjöldum sínum. Menn mcga ekki láta gymia
sig af þeim sögnum , scm einnngis geta kostanna, en
minnast ckkert gallanna, sein þó eru í Ameríku, eins og
bvar anuarstabar á jörbirmi, því þar gildir hib sama lög-
mál og anuarstabar, ab meb erfiíi skulum vjer oss af
henrii næra. Menn láta almennt gynnast af daglauua upp-
hæbfnni, sem þaban er 6Ögb, en gæta ekki hins, ab þab
er dulib, ab allt er þar dýrara, er til lífsframfæris heyrir
og vegur því upp á nióti vinnulaunuriuni, og ab þar kem-
ur svo tíbum fyrir verkfall, bæbi af völdum veburáttu og
öbrum kringumstæbum, svo senr kaupmanuahiuni , cius
og lika verblag á matvörum getur svo allt í einu hækk-
ab, ab líflb verbi óbærilega dýrt.
Ameríka heflr lengi verib athvarf alls óþjóbalýbs frá
Norburálfu og anuarstabar ab, ,og þess vegua má nærri
geta í hvaba fjelagsskap Islendingar koma þangab, og er
þab því hættulegra fyrir þá, ssm þeir cru ókunnir öllum
brellum dtlendra svikara og hætt vib, ab þeir verbi fielt'
abir mob mörgum hætti. Sökum þessa er þab, ab s,f
meining er ab rybja sjer til rúms mebal Ameríkumanna
ab taka eigi fyrir, leyflb til irmflutninga erlendra þjóba,
þar þeim þykir þab spilla þjóberuinu og sibferbinu.
Vjer höfum heyrt eptir Turfa Bjarnasyni , ab bann
engan eggjabi á Ameríknferb, og væri bezt ab hver s**1
þab vib sjálfan sig, og þab er þegjandi vottnr , ab saB*
er, ab þeir, sem í fyrra sendn Torfa til þess ab skob*
bústabi nýlendumanna í Ameríku, sjen nú hvorfuir f[*
ætlan sinni, ab flytja þangab , því þar af má rába , n‘)
hann ekki hefir fýst þá fararinnar, og ættu þvf abrir ab
iáta þetta vera sjer leibbeining til þess, ab hrapa eigi
ab flutningum vestur þangab. 011um ritum ber sania'1
um, ab nýbyggjarar í Ameríkn eigi mjög efltt uppdrátt-
ar, nema því ab eins, ab þeir hafl efni á ab kaupa yrkt
land eba hafi í höndum 2 — 3000 rd.; og hvab uiun þ*
verba Isiendingum, sem ekkert kunria til jarbyrkju og
yrbu ab kaupa daglauuameim til allra þeirra atarfa.^
Margar skrýtnar sögur berast þar norban ab seui
vonandi er, ab ekki sjeu allar sannar, t. a. m. ab kvennr
fólki sje bobib frítt far, npp á þab, ab þær vcrbi seldar,
er þær koma til Ameríku. þær ætia líklega — anmingja
stúlkurnar — ab þab sje til giptinga, því þeim er sagt,
ab á konum sje hörgnll í Ameríkn , en abrir ætla a&
þetta knnni lieldur ab sækja í horf þræla- og ambátta-
vcrzlunarinnar, sem Ameríkumenn hafa tíbkab tll skamms
tfma og nnab svo vel. En skyidi ekki meyjunum brcgba í
brún ef þær fengja áþján í stab brúbguma.
þab sem fyst hefir tii bnrtfiutnínga úr öbrnm lönd-
nm er fólksfjöldinn, því mannfjölgurrin hefur verib svo
mikil í ýmsnm löndum Norbnrálfunuar, ab fúlkib hefir
eigi komist nibnr eba feugib vinnu nema vib svo lágmB
dagtaunnm, ab þau ekki hafa nægt til atvinnn fjölskyld-
nnum , þar svo maFgir hafa bobist og Iækkab daglaunin’
hver fyrir öbrum. Af neybarúrræbum hafa meim þ'í
leitab úr þessnm ofijölmeniiu löndum til Ameríku til þess
ab leita 6jer atvinnu og nýrra bústaba, en þetta gengi®
misjafnloga eins og nærri niá geta, og margir veslast upp
í fátækt og atvinnuskorti og lifab hörmungar lífl. Ed,
þetta tilefni til bnrtfliitninga á sjer ekki stab hjá oss
því þab er einmitt fólksfæbin, sem atvinnnvegunum hjá
oss er mest til hnokkis. Ba’ndurnar brestnr daglauna-
menniua á vorin til jarbræktarinnar og sjávarbændur há'
seta til skipaútgerbar á veturnar. Daglaun, sem goldin
eru hjá oss, muridu þykja há ( sumum öbrum lönduiOi
þar sem t. a. m. í Noregi ab kanpamenn nm 6láttinn fí
eigi nema 3 mk., og þó bjóbast menn úr Svíþjób fyrif
miklu minna kaup. Sá, sem neunir ab vinna á Islara11
getur haft næga atvinnu, og sá sem er rábdeildarmabur
gæti haft eins mikib afgangs eins og þó hanu yuui í Ams-
ríku, vegna þess, ab dtgjöldin ern hjer svo miklu miniá
og svo sem engin. En þeir sem eru latir eba órábsmenn
heima, þeir munn verba líkir þó þeir fari vestur um haf;
þeir sem hjer verja öllu sínn í brennivín, kaffl og óþarfa,
þeim mun verba hætt vib hinu sauia í Ameríku.
Hver þjúb heflr af forsjóninni fengib sitt ætlunar-
verk ab vinna í mannkynssögunni og til þessa veitir hón
henni nægjanlcg meböl, hvert sem hún er sett norbaf
eba sunnar á hnettinnm. Hvert land hjáipast meb sín,
nm gæbum, sogir orbtakib, ef mabnrinu færir sjor þaI1
rjettilega í nyt meb skynsemd og atorku í ótta Drottins;
en flytji meun af ættjörbn sinni, hvar Drottinn htflrbó'
ib manni stab til þess ab stuuda s(na fulikomuan ef>
ættjarbarinnar framfarir eptir heunar sjerstökn ebiishátt'
um, og hverfi inn í annarlega þjób, þá er þjóbareinkenH'
ib tapab og ætlunarverkinn týnt. Veturiun kemur al'
stabar á eptir sumriuu, og öil lönd eru meb einhverju10
misbrestum. Menu bera fyrir, ab þeir sjeu abflýja ktild'
ann á Isl,, og þab er víst ab vctrarnir eru harbir hjá osf>
en þó geta menn bjargast ef skynsamlega er sett á ^
haustum. Veturnir vorn jafn harbir í fyrri tíb og Þ^
voru þó hjer á landi stór bú og veimegun, líkt og í Nor'
egi. J>ab eru ekk harbindin heldar verzlunarokib, se'11
dregib hoflr fjeb út úr laudinn og dábiua úr landsbúunh
og gætnm vjer nú sjálflr uáb verzlauinni , svo ágóbin11
rinni inn f landib, og átt skip í förnm eins og forfebi|f
vorir og skipastóll efldist til ab sækja fiskinuog hákallin11 1
sjóinn, þá mundi fást næg atvinna fyrir miklu fleira
eu uú er á laudi hjer og hagur manua eflast, svo Þelí
meb skynsemd, dugnabi og blessnn Drottins gætu vef1
eins farsælir og hver önimr þjób í heiminum.
Möimum hættir of mjög vib ab afsaka framtakslsí
sitt og áhugaleysi meb því, ab jörbin beri svo U*1*1*
gróba vegna knldans og harbindanna og kenna þaD
náttúrunni um þab, sem sjálfum þeim er ab kenna,
Góbir landarl verum ánægblr og nægjusamir <>g lel
um vors dagl. braubs í ótta Drottins og þá erhannj®111
máttugur ab blossa oss á þessari vorri fribsælu fóstl,r
jörb oius og þó sunnar væri, þegar menn í sinu e1®'
nafni af eiuhverri flasfeugui breyta urn bústabi og Þe®
brjálsemi, nýjungaglriii og mifcur sannafcar eba inl'
v * jj"
vandabar áeggjanir, uiásko lannabra erindsreka, rá®11
breytuinui.
Hun vetningur.
Eigandi oy ábyrydarmadur: BjÖNl JonSS
iiií
i t'
Akureyri 1044, B, M. Siephdnss*”’
i