Norðanfari - 23.05.1874, Blaðsíða 2

UM þJÓÐOATIÐINA OG. FL.
f>ab hefur margt verib rilafc um þúsundára-
afmæli íslands í dagblötum vorum iiffistlitin 10
ár — eba lengur — og hafa allar þær ritgjörc-
ir farib því fram, aí> þa& vœri heiiög skylda vor
Isleudinga, a& gjöra þat eem hátí&legast a& föng-
eru á, og eru víst allir á sama mili, sem nokk-
u& hugsa um þa&, því 1000 ára aldamót koma
þd ekki fyrir á hverjum degi. Ýmislcgar hafa
tillögur manna verih um, hvernig haga skyldi
hátí&ahaldi þgssu. en allar hafa þær meiri e&a
minni kostnai í för mefc sjer, ef þeim yr&i fram-
gengt. Flestar ritgjör&irnar hafa einnig fari&
því fram, a& sá kostna&ur skyldi berast af al-
menni-tm samskotum. Alþý&umenn munu flestir
hafa teki& dauflega undir fjárframlag í þeim til-
gangi, og þótt útgjöld sín æri& nóg á&ur, eink-
um nú sí&ari árin.
„Betur sjá augu en auga,8 og er þa& rjett,
a& sem flestir gjöri tillögur vi&víkjandi þessu
efni, svo hægt sje a& bera sarnan og velja um,
og af þeirri ástæ&u er þa&, afc þessar fáu iínur
birtast almenningi. Nú er afmælis-sumari& þegar
npprunnifc; eitthva& ver&um vjer a& gjöra, sem
beri menjar lengur en þá dagana sem bátí&a-
haldi& stendur; og hversu hátí&leg sem gu&s-
þjúnustugjör& prestanna ver&ur, stendur hún þó
ekki yfir nema þá stuttu stund. Mjer finnst því a&
það væri vel tilfaliið, a& vjer gjör&um heitstreng-
ing, eins og forfc&ur vorir gjöríu stundum vi& há-
tí&leg tækifæri. Vjer erum hvort sem heldur er, a&
streitast vi& a& telja oss ni&ja þeirra. þ>a& má
líka álíta þessi 1000 ár, sem nú eru lifcin sí&an
Island bygg&ist, eins og æsku- og menntunar-
aldur þjó&arinnar. Nú er kominn sá tími a&
hún ætti að sta&festast, ver&a fjár síns rá&andi,
laka miklum framförum í ýmsum greinum en
leggja ni&ur æsku bresti sína. Me& löstum Is-
lcndinga er ofdrykkjan talin einhver sá svívir&i-
Iegasti og ska&Iegasti, og þarf jeg ekki a& vera
langor&ur um ókosti hennar hjer, því þeir eru
svo ví&a og grejnílega teknir fram í andlegum
og yeraídlcgum bókum voruro, og svo blö&un-
tiin, me& skírum og átakanlegum orfcatiltækjum,
og hafa menn þó varla or&i& of har&or&ir um
haria. þa& er því mitt álit, a& allir menn á
íslandi ættu nú vi& byrjun nýrrar lOOOáraald-
af, a& ganga í algjört bindindi, og gjöra þa&
hcit fytir Gu&i, sainvizku sinni og þjó&inni, a&
neyta alls ekki áfengra drykkja, nje veita þá ö&r-
um framvegis. Til þessa fyrirtækis þarf enga
peninga, heldur afceins eindreginn og kappsani-
ann vilja og áhnga, fjelagslyndi og samtök. —
Mörgum kann að þykja, sem hjer sje tekifc held-
ur djúpt í árinni og segja sem svo: „Skárri er
þa& rembingurinn, — fyrri má nú gagn gjöia —
nær væri a& brúka víni& í hófi, því hófleg brúk-
un á því getur a& mörgu leyti verifc nau&syuieg,
og þa& er víst á móti tilgangi Skaparans, a&
neita sjer alveg um þa& gagn, þá bressingu og
gla&værfc, sem hófleg vínnautn veitir manninum".
Já, vipur! þetta getur a& nokkru leyti verifc
satt, ef um eitthvert hollara og betra vín væri
a& tala he.ldur enn brennivíu þa& (efcur sprit-
blöndu) sem nú cr mest brúkafc hjá alþý&u,
Brýkun þess getur held jeg, ekki í neinu tilfelli
or&ifc a& gagni; enda er þa& sannast a& segja.
a& engin gu&sgjöf er eins vo&alegri misbrúkun
unhirorpin eins og vínifc, og hversu mikia kosti
sem hófleg vínbrúkun kann a& hafa í för me&
Bjer, þá vega þeir þó aldrei á móti eirium hundv-
afcasta parti af öllum þeim ókostura og tjóni,
sem jafnan fylgir ofnautn vínsins; eía t. d. er
mdckursta&ar getifc um, a& þa& iiafi bjálpafc nokkr-
úm til lífs, móti þeim mörgu dæmum, sem sýna,
a& þafc iiafi flýtt fyrir dau&a nianna á sjó og
landi? Mjer finnst því sera Isiendingar geti ekki
gjört neinn kostna&ar minni fjeiags skap, sem þó
rnretti ver&a fyrBta sporifc til meiri framfara, ef
álmgi væri lag&ur vi&, fyrsta spori& til þeirra
framfara, sem ættu aí> vcra samfara nýrri 1000
ára Öid. A& vísu hafa Stöku sinnuni veri& stofn-
u& biiidindÍBfjelög af alþý&umcnnum, cn þau
hafa jafnan verifc fámenn, og helzt skipufc þeim
mönnum, sem nærri því mátti segja um, a&
einu gilti livort þcir voru í bindindi e&a ekki,
af því a& þeir hef&u ekki eytt nema litlu af á-
fengura drykkjum, þó jþeir hef&u ekki verifc skrif-
afcir í bindindi, enda hafa þess háttar fjelög sjaldn-
ast orfcifc iauggæfc e&a þýíingarmikil. þa& er
au&vitafc a& bindindisfjelag þa&, er ná skyldi yf-
ir allt land, getur ekki komist á, nema me& því
móti a& einhver sá gengist fyrir því sem mik-
ils er metinn í manr.fjelaginu; þa& yrfci ekki til
neins, þó einhver fátækur aiþý&uma&ur vildi
stofna svon-a stórt fjelag; þa& ver&ur a& vera
einhvcr annar, en hver áhanna&vera? A& því
leyti, sem ofdrykkjan er si&fer&i manna til spill-
ingax, finnst mjer þa& liggja næst verkahring
andlegn stjettarinnar a& gjöra tilraun til þess,
a& reisa skoríur vi& Iienni. Biskupinn t d. get-
ur sem hægast gengist fyrir því þannig, a& skrifa
öllum próföstum, og þeir aptur öllum prestum,
og hver prestur komi því svo á í sínu presta-
kalli, me& fortölum og gd&u eptirdæmi. þa&
væri sannarlega fagurt a& sjá andlegu stjettina,
me& biskupinn í broddi fylkingar, ganga á und-
an alþý&unni og ö&rum löndum sínum, á móti
hinum alþekkta óvætt Bakkusi, sem er belzt of
iengi búinn a& aia aldur sinn lijer, landi og !ý&
til úbætanlegs tjóns og svívir&ingar. En a& því
leyti sem ofdrykkjan spillir heilsu manna, þá
er hægt a& færa þetta máiefni undir verkahring
landlæknisins, e&a iæknanna yfir höfufc, þar e&
þa& er þeirra ætlunarverk a& gjöra allt hvafc þeir
geta, til þess a& sjá heilsu manDa borgið (eins
og andlega stjettin á a& sjá um si&fer&ifc); rá&-
leggja og á’minna um alit, sem til gó&s horfir í
þvt efni, Landlæknirinn er líka manna færastur
til a& segja um hvafc brúka skal í sta&inn fyrir
brennivín e&a a&ra áfenga drykki, ef þeir eru
nau&synlegir í einhverju atviki. Mjer vir&ist
því, sera þa& væri vel tilhiý&ilegt, a& landiækn-
irinn gengist fyrir bindindisfjelagi um land allt;
&amt er læknunum vorkunn þó þeir vildu idi&ra
sjer hjá þessu, af því þeir eru svo fáir, og hafa því
a& líkindum ærifc nóg a& síarfa. Ef svo skyldi
fara a& bvorugir hinna ofannefndu fyndi hjá sjer
köllun, til a& gangast fyrir þessu fyrirtæki, þá
vir&ist mjer liggja næst a& benda þjó&vinafjelag-
inu á þetta verkefni, og ef þa& gengi örugglega
fram f þessu máli, þá væri því ekki uppnefni
a& hinu fagra nafni, er þa& hefur valjfc sjer; en
vilji þa& heldur me& þögn og afskiptaleysi unna
Bakkusi lijer fri&Iands, þá gæti þafc, ef til vill
me& rjettu átt nafui&: „þjófcfjandafjelag“, sem
„fávís almúgamafcur“ rátleggur því a& taka upp
(sjá Nor&anfara nr. 29—30. f. á.), og þá um
lei& öfclast hylli yfirvaldanna — eins og þar er
getifc til, — sem þa& mun heldur hafa fari& á
mis vi& a& undanfðrnu. Um leifc og menn legg&u
nifcur víndrykkjur, er óskandi afc minnku& væru
og kaffikaup, sem víst eru miklu meiri en þau
þurfa a& vera, og eins ætti a& sjá um, eptir
því sem framast er unnt, a& ungiingar lær&u
ekki tóbaksbrúkun a& óþörfu.
Annafc atri&i er þa&, sem veri& hefur í miklu
ólagi á Islandi, sí&an þa& bygg&ist; og þó þa&
sje alit annarar tegundar en þa&, sem a& ofan
befur verifc áminnst, þykir mjer samt vel hlý&a
a& benda hjer á þa&,því þa& er framförurn Islands
til mfkils hnekkís, a& ekki hefur verifc ráfcin bót
á því fyrri. þetta atri&i er ásetningur á heyin
á iiaustin. J>a& iiafa a& sönnu komifc á prent
gófcar bendingar — þó fáar — honura vi&víkj-
andi, og seinast í Nor&anfara nr. 5.—6. þ.
á. er grein nokkur nm ásetning, og er þar,
greinilega sýnt fram á, live óhyggilegt þa& er,
afc setja illa á heyfor&a sinn, og er óþarfi a&
ey&a or&um um þa& hjer, því þa& getur hvcr
mafcur sjefc, sem er me& fuiiri skynsemi, enda
játa allir a& svona sje, og me&an ekki ver&ur
rá&in bót á því, er ekki a& húast vi& Deinum
veruiegum framförum í búskap Islendinga. þeir
ættu því ekki a& iáta þá skömm eptir sig liggja,
a& byrja nýja 1Q00 ára öld, án þcss a& xáía bót
á svona au&sje&um galla, sem verifc hefurá hú-
skap þeirra alia hina næstli&nu. Jeg veit vel a&
þa& er ærnum kostna&i bundifc, a& gjöra hina veru-
legu umbót á þessu, n. I. jar&abótunum og
sleppi jeg því hjer aiveg, — þa& hæfir ö&runa
eldri og reyDdari a& ræ&a um þa&, — en þa&
er hægt a& fara svo hyggilega a& rá&i sínu>
sem framast er unnt, og me& þvf mætti miklu
til lei&ar koma, án þess þó a& kosta mikiu fj0
tii, ef viljinn er gófcur og fjelagsandi eindregimb
en þa& er ekki hugsandi a& koma á fót nokkm
gagniegn e&a mikilsver&u fyrirtæki, ef efnamenn'
irnir og þeir sem yfir ö&rum eiga a& segja, drag*
sig í hlje og jafnvel gefa eptirdæmi til þess gagn-
stæ&a, því „hva& höf&ingjarnir hafast a&, hinif
ætla sjer leyfist þa&“.
Ef þeirri tillögu vei&ur framgengt, sem von-
andi er, a& þjó&háti&in ver&i baldin 2. júlí í sum*
ar, og almennir fundir ver&i haldnir, til a& ræ&a
um ýms velfer&armái þjó&arinuar, þá er vonandi
a& þessi ofannefndu atri&i ver&i ekki alveg út-
undan, þó um margt þurfi a& ræ&a, vi& svo
merkiiegt tækifæri. Óskandi er a& þa& ver&í
meira en or&in tóm, og a& myndu& yr&u fjelog
til a& stofnsetja nytsamleg fyrirtæki, þa& lield
jeg samt, a& bezt væri a& byrja á sem fæztu f
verkinu fyrst um sínn, en framkvæma þa& þes*
örugglegar og betur, því þegar eitt er komi& <
kríng, þá er hægra a& byrja á ö&ru þegar mönn-
um er farin a& lærast fjelagslundin, en án fjelag-
skapar og samtaka er ómöguíegt a& gjöra rá&'
fyrir ö&ru en eama bastlnu og verifc hefur, og
sýnast því miklar líkur til, a& þeir sera nokkur
kjarkur er í muui ekki una því a& vera kyrrir,
lieldur reyna afc flýja þanga& sem betra er afc ver»i
þar sem frelsi, menntun og samtök, sýnasthvert
í kapp vifc annafc, a& bjáipa hinni aufcugu uáttúru
til þess a& flýta þjó&unum á vegi framfaranna.
Sumardaginn fyrsta 1874.
Vinnuma&ur.
BENDING
um þa&, hvorir menn hæfastir muni vera til
setu á fulltrúaþingi voru og til a& vera vara-
menn þeirra, án þess a& rígbinda þingmanna-
val vi& kjördæmaskipti, sem vjer álítum a& ekki
megi eiga sjer stafc, ef völ er á betri mönnum
utan kjördæmis. En sökurr. þess a& ýmisleg*
kann a& vera því til fyrirstö&u , a& þeir fáist
fyrir þingmenn, er vjer lielzt mundum kjósa og
hjer eru tii nefndir, leyfum vjer oss a& nefn*
nokkra fleiri, þá er oss eru einkum kunnir a&
drengskap og fö&urlandsást.
í Nor&urmúlasýslu:
Ilalldór Jónsson prófastur á Hofi
Páll Olafsson umbo&sma&ur á Hallfre&arst.
Andrfes Iierúlf bóndi á Melum
í Su&urmúlasýslu:
Sigur&ur Gutinar8son prófaslur á Hallormsst-
Einar Gfslason bóndi á Ilöskuidsstöfcum.
I Skaptafellssýslu:
Stefán Eirfksson bóndi á Arnancsi
Sigur&ur Ingimundarson bóndi á TvískerjiH0'
Páll Pálsson presfur á Prestsbakka.j
Jón Jónsson Umbo&sma&ur í Vík
I R a n g á r v a 11 a s ý s i u :
Sigbvatur Arnason bóndi í Eyvindarholti.
Skúli Gíslason prestur á Brei&abólssta&.
I V e s t m a n n a e y j u m :
Biynjólfur Jónsson prestur í Vestmannaey)11121'
I Árnessýslu:
Jóhann Briem prófastur í IJruna.
Gu&mundur Thorgríinsen kaupm. á Eyrarba^*’
Ilelgi Magnússon bóndi í Birtingahoiti.
Brynjúlfur Jónsson á Minnanúpi.
I Gullbringusýslu:
Benidikt Sveinsson assessor á Elli&avatnn
Stefán ThorarenBen prestur a& Kálfatjörn*
þorvaldur Bjarnarson prestur á RcynivÖllu111
ÍReykjavík:
Halldór Fri&riksson skólakennari í ReykíflV
Steingrímur Thorsteinson skóiakennari