Norðanfari - 19.05.1875, Side 1

Sendur kaupendum lj< r á landi
kustnada rldust ; verd árg, 30
firkii 3 krónur? einstök nr9 16
dura^ sölulaun 7, hverU
ItOBÐANFAM.
^ugtýsinyar eru tekuur {blad
id Jyrir 8 aura hver lina.
Yidiiulcablöd eru jirenlud d
kastnud hlutadeigenda.
14. ÁH. AKDREYRI 19. MAl- 1875- M ST.—2H.
U M S K A T T A M Á L I Ð.
Eitt af þeim málum eem ætla má afi mörg-
Utn mun þykja tími til kominn ab hrundib sje
eitthvab í lag, fcr skattamálib. Er þab og nokk-
ur vorkunn, því meb eanni má segja, ab skatta-
lög vor eru orbin nrelt og óhafaridi. Menn
skyldu því hafa ætlab, ab þeir menn sem til
þess eru færasíir, — svo sem skatttakendur og
abiir embættismenn landsins — mundu hafa
fundib hvöt hjá sjer, til ab búa málib undir,
bæti meb því ab skýia þab í ræbum og ritum,
og nreb því ab safna skýrslnm um öll þau
skattgjöld sem nú greibast. En þab fer fjærri
ab svo hafi verib, og mun ekkert hafa verib
skráb um skattamálíb nú á seinni tíb. Ilib
seinasta sem vjer ætlum ab ritab hali verib um
þetta efni, er álitsskjal nefndar þeirrar sem
skipub var eptir konungsúrskurbi 23. apríl 1845,
til ab me'höndla skaltamálib. Má lesa ágrip
af álitsskjali nefndarinnar í Nýjum-fjelagsritum 7.
ári. Vjer fáum árlega mikib safn al allra handa
landsliassskýrslum frá Bókmenntafjelaginu, en
þar skal ekki íinnast einn einasti stafur utn hin
eiginlegu skaitgjöld 0: skatt, gjaltoll o. fl. En
á meban ekki eru fengnar áreibanlegar skýrsl-
Ur um hvab hver sjerstök skattgjaldagrein hef-
ur geúb af sjer ura nokkur ár á undan , er
Varlega gjörandi, ab fara ab breyta hinum eldri
skattalögum. f>ab er því vor tillaga ab alþingi
eigi ab vÍ8u þegar í sumar, ab taka mál þetta
fyrir til undirbúnings og umræbu i abalatrib-
Unum, en fari eigi Iengra útí þab ab þessu sinni
en svo, ab þab fai nefnd setia milli þinga, til
ab safna þeim skýrslum er naubsynlegar eiu
málinu til undirbúnings, en síban senrja frum-
varp til nýrra skattgjaldslaga, sem lagt verbi
fyrir alþinsi 1877.
Vjer höfum sjeb í 18.—19 bl Norbanfara
bænaskrá, ela hvab mafur á ab kalla þab, um
Bkattamálib, frá ónafngreindum höfundi. f>ab
er ab vísu góbra gjalda vert, ab hann hefur
orbib fyrstur til ab hreifa þessu máli opinber-
lega í blöbunum, en ab öbruleyti virfast os3
Uppástungur hans næsta vibsjálar og varúbar-
Verbar. þab er hvorki meira nje minna en þab,
ab hann vill láta upphefja alla þá gjaldstofna
sem nú eru tíbkanlegir, og sem sumir hafa
iialdist óbreytlir síban á 11. öld, en í stabinn
Stingur hann upp á alveg nýum gjaldstofni fyr-
ir öll skattgjöld, sem sje manntalinu eba höffa-
tölunni. þab má nú rába þab af þeim anda
Bein lýsir sjer f bænarskránni, ab höfundurinn
hefur kynnt sjer rit sameignarmanna og jafnab-
abarfræbinga, og hafa kenningar þeirra halt tölu-
Verb áhrif á hann, þegar hann var ab smíba
Uppástungur sínar. þab er óneitanlega fögur
hugsun, ab allir sjeu jafn rjettháir I mannfjelag-
inu, og eigi því ab leggja jafnt til allra sam-
eiginlegra fjelagsþarfa, en á nreban mannkynib
er nú svo sem þab er, ab sumir eru vitrir en
surnir fáfrófir, snmir góbir en suntir vondir,
getur þessi jafnabarregla ekki komist ab nema
í ímyndariinni Væru allir menn jafnir ab
efnnm, og kynnu jafnvel meb ab fara, væri sú
íegla efalaust liin eina rjetta, ab leggja öll gjöld
til þjótfjelegsins á eptir höfbatölunni, en at því
öú þetta ekki er og gctur aldrei orbib er regl-
án óhafandi. þab sýnir lika Ijósast hvab höf.
hefur átt örbugt meb ab koma þessari reglu
vib hjer á landi. ab hann hefur orbib ab fjór
hubba hana í sundur, svo ab I raun rjettri yrbi
^katturinn eba þjóbgjaldib, eins og hann l>allar
tab, lagbur á eptir fjórum mismunandi, og enda
ftllsólíkum reglutn, f>aí> miin jafnan reynast hæpib
ab roiba hvert skattgjald sem er, vib höfbatöl-
una, eptir því sem tilhagar hjer á landi, og þó
höfundurinn telji þab til, ab ein gjaldtegund sje
lögb á eptir svipabri reglu, sem sje þjóbvega-
gjaldib, sem skipt er á milli hreppanna eptir
tölu verkfærra inanna á vissum aldri, þá rjett-
lætir þetta enganvegin uppástungur hans, því
bæbi er þab ab hjer er ab eins um lítilfjörlega
gjaldálögu ab ræba, og svo mun liafa veiib
gripib til þessa gjaldsstofns í nokkurskonar
rábaleysi, af því eigi var til annara gjaldstofna
ab taka í þann svipinn. þ>ar sem böf. telur
uppástuugum sínum þab til gildls, ab eptirþeim
verbi skatttakan svo miklum mun einfaldari og
óbrotnari en ella, ab fækka muni meiga em-
bættum, eba jafnvel aftaka sýsluraannaembættin
meb öllu, þá fáum vjer eigi sieb ab svo megi
vera. Eigi mun afveita ab einhverjir sjeu, til
ab vaka yfir, ab þessari fjórskiptu reglu höfund-
arins sje fylgt í smáu sem stórn, auk þess sem ab
á þessari löngu og krókóttu leib sem skattanib-
urjöfnunin á ab ganga, mundu margir þeir vafn-
ingar koma fyrir skatttakendur, og abra þá sem
um þab ættu ab fjalla, sem næsta örbugt yrti ab
greita úr. Vjer ætlum því, ab sú raun muudi
á verba, ab ef þessurn uppástungum væri fylgt
þá yrbi skatttakan enda ógreibari en átur.
Margt fleira er athugavert vib uppástung-
ur þessar, en þab sem þegar er talib, en vjer
ætlum ab þetta megi nægja til ab sýna ab þær
eru óhafandi í allastabi, enda vonum vjer ab
þær verti ekki teknar til greina.
þregar nú um þatr er'ab ræba, abupphefja
hin fornu skattalðg vor, og setja önnur sanu-
gjarnari og rjettlátari lög í þeirra stab, verba
menn ab hafa sjer þab hugfast, ab hollast
mun vera ab leggja liinn sama gjald-
sloín til grundvallar fyrir skattin-
urn, sem lagbur var í öndverbu, og
fylgt hefur verib frá ómuna tíb. þab
er lausafje og fasteign, eba þetta hvorttveggja
til samans. þessuin gjaldstofni eru merin o.bnir
svo vanir, og munu því kunna honuin betur en
hverjum öbrum gjaldstofni. Abal atribib er, ab
skatturinnsje svovægur, ab iiann ekki
of þyngi neinum gjaldþegni, og ab
h a n n 1 e g g i s t á m e b s e in m e s t u in j ö f n-
ubi, eba í rjettu hlutfalli vib efnahag
hvers gjaldþegns útaf fyrir sig. Yjer
þekkjum ab vísu þá menn, sem eins og höf-
undi bænaskrárinnar, sýnist eigi annab ráb, en
umliverla öllu, og snúa því nibur seui upp veit
á skattalögum vorum, afnema allar þærákvarb-
anir, sem gilda um tekjur presta og kirkna o.
s. frv., og setja þetla allt í eina bendu. 'þetta
álltiiin vjer mesta óráb. Vjer eigum í fyislu
ab fara vailega ab öllum breytingum, og breyta
ekki nema því einu sem naubsynlega
þarf ab breyta. Vjer berum ab vísu iiib
bezta traust til alþingis, en því verbur eigi
neitab ab þab er vibvaningur, ab minnsta kosti
í skattálögumálnm. Fari þingib djarft ab breyt-
ingunum þegar í fyrstu og takist þær ekki vel,
tnissir þab þegar álit sitt og traust bjá þjóbinui.
þar á móti fari þab hægt og gætilega ab rábi
sínu, eru meiri líkindi til ab breytingarnar verbi
heppilegar og vinsælar og er þá inuanhandar
ab halda áfram siiiámsaman , meb þær breyt-
ingar sem mest naubsyn ber til. Vjer skulum
fÚ8lega jáfa, ab kjör presta og kirkna þurfa
umbóta vib; nreira ab segja, vjer erum sann-
færbir um, ab klerka og kirkjustjórn hjer á Iandi
þarf ab breytast og bætast frá rótum eigi vel
ab fara, en aö vorri hyggju þurfa ýmsar
— 57 —
naubsynlegar breytingar ab ganga á
undan ílandsjórn og löggjöf vorri,
því annars yrbn breytingar í tjetum málum
eigi nema tómt bráíabyrgbar kák, sem væri
verra en ekki neitt.
f>ab er því vor tillaga, ab eigi sje ráblegt
ab svo stöddu, ab fara fram á abrar breytingar
á skatta og tolllöggjöf vorri, en þærsem snerta
hin svonefndu roanntalsbókargjöld. Af iiinum
eldri gjöldum álítum vjer sjálfsagt ab afnema;
1. Skattinn.
2- Gjaftollinn.
3. Lögmannstollino.
4. Konungstíimdina.
5. Manntalsfisk þar sem hann er goldinn.
Og af hinum yngri gjöldum:
6. Alþingistollinn.
7. Búnabarskóla gjaldib.
Ilvab eldri gjöldin 1 — 3 snertir, þá er þab
almennt viburkennt, ab þau komi svo ójafnt
nibur á gjaldendur, ab af því leibi hib mesta
ranglæti gagnvart hinum efnaminni gjaldþegn-
um. Obru máli er ab gegna um koriungs tí-
undina, hún er lögb á eptir eblilegum og rjett-
um skattgjaldsreglum. Engu ab sfbur virbist
engin naubsyn á ab halda henni sem sjerstakri
gjaldgrein, sumpart vegna þess ab hún er í sjálfu
sjer lítilfjörlegt gjald, sem allt of margar und-
anþágur hefur, sem torvelt yrbi ab afn^nia; og
sumpart þess vegna, ab vjer munum koliast til
þeirrar niburstöbu, ab skattur sá sem kemur í
stabinn fyrir ábur nefnd gjöld eigi ab leggjast
á eptir sömu regto sem koniingstfiindirf, ovo ef
henni væri lraldib yrbu tvenn samkynja gjöid
álögb, eptir einni og sömu regiu. Alþingis-
tollurinn og búnabarskólagjaldib eru annarar teg-
undar en gjöld þau sem nú voru talin, og þab
verbur eigi á móti þeim haft, ab þau valdi ó-
jöftiubi, eba hvíli ofþungt á liinum fátækari ejald-
þegnum. En oss þykir þab mjög svo ótilhlýbi-
legt, ab þjóbin skuii eigi hafa ráb á ab kosta
löggjafarþing sitt nema meb því ab leggja á
sig sjerstakan toll til þess. og krytja skilding
Undan hverri nögl á landsmönnnm. Lang ebli-
legast er — og svo mun vera víbast í öbrum
löndum — ab landsjóburinn kosti þingib, og ab
gjöld tii þess Bjeu talin meb öbrum gjöldum
sem ganga til landstjórnarinnar. Sama er og
utn gjaldib til búnabarskólanna, ab þareb vjer
höfum nú fengib fjárráb vor í hendurnar, þá er
þab óþarft. Konrist þessar stofnanir nokkurn-
tíma á fót, virbist rjettast ab landsjóburinn kosti
þær ab helmingi, en ömtin eba sýslufjelögin ab
helrningi. Yfir höfub ab tala ætti eigi ab halda
upp á fleiii tolla en þörf er á, því bæbi eru
miklar skriptir og mikil umsvif vib innheimtu
og skil á þeim, og svo verba þessar mörgu toll-
greibslur jafnan óvinsælar hjá almenningi.
(Framhald sítar).
UM ÆÐARFUGLADRAP.
Um þessar mundir er æbi mikib rætt um
æbarfugladráp víbs vegar á norburlandi; gengur
í því efni sem optar, ab sitt sýnist hverjum.
Telja sumir ab þeir haíi fulla heimild til þess ab
drepa æbarfugl, meb því ab hann sje eigi fram-
ar eign eins en annars; en abrir telja þab fólsku
ab fara svo ab rábi sínu, og kæra æbarfugla-
hana til sekta eptir tilsk. um veibi á Islandi frá
20. júní 1849 11. gr„ er Iögleibir fuila fribun
æbarfugls á Islandi. Loggjöfin er skýlaus (
þessari grein og hinn góbi tilgangur löggjafans,
þar sem 11. gr. lagabobsins segir: „Eoginn má