Norðanfari


Norðanfari - 24.05.1875, Blaðsíða 1

Norðanfari - 24.05.1875, Blaðsíða 1
Sendui' kaupendum Jijcr d landi kostnadarlaust ; verd drg, 30 firlcir 3 krónur? einstök nr. 16 ömí’íIj sölulaun 7. hvert• NORÐAMM. Auglýsingar eru teknar { blad td fyrir 8 aura hver lína, Vidaulcablod eru prentud á lcoatnad hlutadeigenda. 14. Alt. rWcð lögum sKal Iaml bygg|a“, segir fornt spakmæli febra vorra, og mun þaí) haldast í gildi meSan heimur þessi stendur. þetta spakmæli hefir oss einatt runiiií) í hug í Vetur, þegar tilrætt hefir oríiih um fjárkláhann á Sutiurlandi, en tillögur sumra manna í þvf máli hafa oss virzt svo lagatar; eins og þeir eigi vissu, ah vjer heföutn lög f landinu um þetta efni, og aí) menn þyrftu nú ekki þess- vegna ah semja sjer bráfcabyrgíarreglur meí> Samtnkum og samkomulagi, eins og þegar sunn- lenzki fjárkláíinn kom fyrst upp fyrir nærtiælis tveim áratugum, en landib vantabi lög uro þetta efni. Vjer höfum þó nú ab ætlun vorri allgób lög f þessari grein, ef þeim ab eins væri hlýtt af yrfiboönum og undirgefnum, og sjáum vjer eigi betur en þaft hljóti aí> vera niönnunum en ekki lögunum ab kenna, afe fjárklábinn er eigi upp rættur enn, heldur þvert í móti a& breiö- ast út á þessu ári bæ'i til austurs og norburs frá Reykjanesi, þar sem hann hefur liaft frih- Jand og grilastab aS undanförnu í skjóli höfuJ- staharins Reykjavíkur. Lög þau sem vjer höfum um uppræting fjárkláhans, eru fólgin í tveim tilskipunum, ann- ari frá 5. janúar 1866 en hinni frá 14. marz 1871. Hin fyrri tilskipunin talar einkum um eptirlit meí) sýkinni, abskilnaí) á sjiíku fje og heilbrig?u og lækningar hins sjúka fjár. Síbari tilskipunin ræbir einkum um niburskurb á sjúku fje og verbi hjeraba í milli til ab varna út» breibslu sýkinnar. í lögum þessum eru reglur settar um þab, bæbi hverjir eigi ab gangast fyrir ab uppræla fjársýkina, hvernig þeir eigi ab fara ab því, hvar kostnabinn eigi ab taka til þess, og hverjar sektir vib liggi ef móti þess- um reglum er brotib, ebur þær vanræktar. — Vjer skulum hjer í fᜠorbum rita upp reglurn- ar um þessi íjögur atribi. þeir, sem eiga ab sjá um uppræting fja'r- klábans , eru amtmennirnirnir, sýslumennirnir hreppstjórarnir og abstobar menn, er amtmenn setja hreppstjórunum eptir undirlagi sýslumanna. Á sýslumönnunum, hreppstjórunum og ab- stobarmönnum þeirra hvílir sú skylda ab hafa si og æ vakandi auga á þvf, hvort fjeb í um- dæmi þeirra sje heilbrigt, og verbi nokkurs kláía eba annarar næmrar sýki vart, ab láta taf- arlaust og stranglega abskilja sjúkt fje frá heil- brigbu og lækna hib sjúka. Verbi ekki abskilnabi og lækningum kondb vib svo nægi, þá á amt- maburinn ab lála skera nibur fjeb, þar sein klába hefur orbib vart, til ab sporna vib útbreibslu hans; en hafa skal hann þá reyndan dýralækni í rábum meb sjer, ef til hans næst, ella sýslu- manninn, alþingismanninn og tvo kosna bænd- ur úr lijerabinu þar sem klábinn er. Sömu- ieibis má amtmabur leyfa ab verbir sjeu settir milli eýktra og heilbrigbra hjerata þegar hætt er vib ab faraldrib breibist út. Kostnabinn sem leibir af fjárekobunum og umsjón hreppstjóra og abstobarmanna — en þeir fá allt ab þrem krónum í daglaun — skal sýslumabur jafna nibur á fjáeigendur hreppsins eptir sömu reglu og dýratolli. Kostnabinn vib abskilnab og la kningar ber hver fjáreigandi fyr- ir sitt fje. Skababætur fyrir niburskurb borga ab helmingi allir fjáreigendur í hreppnum, ef þœr ncma eigi meiru en 200 krónum, en ella allir fjáreigendur í sýslunni, og er þeim jafnab nibur eirre og dýralolli. Ilinn helmingur skaba- bótanna er borgabur úr jafnabarsjóbi amtsins. Hreppstjórar og abstobarmenn þeirra mela skaba- bæturuar eptir föetum reglum og fá fyrir þab AKUREYRI 24. WAl 1875. kaup eins og abra nmsjón. Vartkostnab borg- ar jafnabarsjóbur amtsins allt ab helmingi, eba ef vörburinn er fleiri ömtum til tryggingar í einu, þá jafnabarsjóbir þeirra eptir sama hlut- falli og lausafjárhundrabatalib er í ömtunum. Hinn hluta varbkostnabarins borga fjáreigendur í þeim sýslum, sem einkum og beinlínis á ab tfyggja meb verbinum, og er jafnab nibur eins og dýratolli. Vanræki sýslumabur, hreppstjóri eba ab- stobarnienn skyldu sína f þessu máli,'skal amt- mabur sekta þá. Sýni einhver fjáreigandi ó- hlýbni eba birbuleysi, skal sekta hann allt ab 40 krónum. Sektir falla til fátækra þar sem brotib er. Af þessu ágripi fjárklábalaga vorra vonum vjer ab hver mabur geti sjeb, ab þau eru ekki svo ófullkomin. En eins og vjer sögbum áb- ur, er fremur orsök til ab efast um, ab embætt- ismennirnir fyrir 6tinnan og abrir, sem hafa átt ab fást vib fjárklábann á seinni árum, hafi vandlega gætt skyldu sinnar og sýnt alla hlýbni vib landslögin í þessu mikilsverba efni. Vjer hyggjum því ab, þab sje rjelt tekib í strenginu af bændum vorum hjer í nærsveitunum, þegar þeir í bænarskrá þeirri, er þeir ætla sjer ab senda alþingismönnum sínum, fara einkum fram á þab, ab alþing í sumar neyti rjettar síris til ab láta rannsaka þetta atribi, og leyfum vjer oss ab taka bænarskrána hjer upp, meb því hún er fáorb en þar hjá Ijós og einbeitt. Uún er svo látandi: Eins og alkunnugt er, hefur nú hibháska- lega fjárklábafaraldur geysab um nær því tvo áratugi í nukkrum hluta lands vors. án þess sýki þessi bafi verib þar upprætt, eins og þó virbist ab fullkomin ásiæba hefbi verib til ab vænta, ef lögunum um fjárklába og önnur næm fjárveikindi hefbi dyggilega verib fram fylgt af embættismönnum þeim, er blut liafa átt ab því máli. En nú er ekki einu sinni svo, ab fjár- klábinn vib haldist innan sömu takmarka, sem hann var fyrir einu eba tveimur árum, heldur hefur hann eptir áreibanlegum skýrslum út breibst á næstlibnum missirum yfir margar og fjárrík- ar sveitir bæbi í Amessýslu og Borgarfjarbar- sýslu , þar sem sýkin var ábur upp rætt, svo klábinn vofir yfir öllu landinu. Nú meb því einum liinum belzta atvinnu- vegi lands vors er háski og eybilegging búin, ef eigi er þegar í stab tekib tii skjótra og kröpt- ugra rába í máli þessu, þá viljura vjer skora á hina heibrubu alþingismenn vora ab taka klába- málib til mebfcrbar á hinu fyrsta löggjafarþingi voru, er haldib verbur í sumar, og leyfum vjer 088 ab bera fram þær tillögur. 1. Ab alþingi samkvæmt stjórnarskipuninni og landslögum láti tafarlaust gjöra kröptuga og nákvæma rannsókn um þab, hvort hin gild- andi lög um fjárklábann hafi eigi verib van- rækt ebur brotin I þeim hjerubum, þar sem klábinn hefur vib haldizt. 2. Ab þingib hafi fram ábyrgb á hendur hverj- um þeim, er sekur kynni ab finnast í slíkri yfirtroblsu eba óblýtni vib fjárklábalögin. 3. Ab þingib sjál um ab ný framkvæmdarstjórn sje sett f klálamálinu, ef einhverjar tölu- verbar yfirsjónir komast upp um embættis- menn þá, sem hafa átt ab fram fylgja klába- lögunum hingab til. 4. Ab þingib veiti ef þörf gjörist fje ór lands- sjóbi til þess kláíanum verbi sem allra fyrst út rýmt. M 80.-3«. UM ÆÐARFUGLAÐRÁP. (Niburlag.) f>ab er ab vísu satt, ab varpjarbir ern fá- ar f saraanburbi vib abrar jarbir, er eigi eiu varpjarbir. En þab eru einnig fáar jarbir á Is- landi, þar sem túnasljettun er og vallargarbur í samanborbi vib binar sem enginn sljettur blett- ur er á af mannavöldum og enginn vailargarbs spotti. Ættu tnenn þá fyrir þab ab fara og þjóta f sljettubu blettina, þar scm einhver hefbi haft mannskap í sjer tii þess ab sljetta, eba vallargarba þar sem þeir eru, og umturna öllu- saman? þab er bezt ab meta þab eptir lögmáls greininni: þab eem þjcr viljib ab mennirnir gjöri ybur, þab eieib þjer og þeim ab gjöra. En er eigi einnig rjett, ab heimfæra æbarfugla- drápib undir sömu lögmálegrein? þab liggur beint vib ab svo er, þá er þess er gætt, ab meb æbarfugladrápi spilla menn leyfilegum atvinnu- vegi fyrir náunga sínum, og þab vill enginn láta ejer gera. Hvar sem mannskapur og lag- kænska kemur fram í löglegum fyrirtækjum á þab ab vera öbrum til eptirbreytni, en eigi til þcss ab spana upp til þess, ab spilla fram- kvæmdum dugmannanna. Menn segja nú ef- til vill, ab þab sje til lítils ab benda á mann- skap og lagkænsku, þá er um varp sje ab ræba, æbarfuglinn gangi upp í hendurnar á sumum, þar sem abrir verbi ab fara á mis vib allan bag af þeim fugli. þetta er eigi fallkomlega rjett skobab. Ab vísu leggst æbarfugl ljúflegar ab á sumutn stöbum en sumum, en jafnvíst er þab, ab mikib má ab því gjöra, ab hæna fuglinn ab og fæla. hann frá, og leiba má fuglinn, svo ab furbu gegnir, til þess ab taka þar stöbvar, er bar.n hefir eigi verib ábur, eins og dæmin sýna úr Skagafirbi, þar sem fuglinn hefur verib leidd- ur langt fram meb Iljerabsvötnum, og varp nokk- urt er ný komib bæti á Hofstabaseli, Ilofstöb- um og Hofdölutn, þar er þab hefir eigi ábur verib; einnig í Haganesi í Fljótum, þar sem Sveinn sál Sveinsson, er dó 1873, var fyrir skömmu búinn ab leiba fuglinn langt upp áland, þar 8em enginn fugl hafbi verpt, fyr en bann fdr ab gera þar nýverpi, til þess ab hæna fugl— inn ab. þab mun reynast svo meb æbarfuglinn eins og margt fleira, ab gæsin flýgur ekki steikt f munninn, þab þarf nokkub fyrir æbarfugl- inum ab hafa eins og öbru, ef ab notum á ab verba svo ab nokkru muni. Meb æbarfugladrápinu spilla menn eigi a& eins atvinnu einstakra manna heldur og bag allrar fósturjarbar sinnar, er vjer skulum nú leitast vib ab skýra fyrir oss. Arib 1870, þá er seinast var skýrt frá verzluuinni á Islandi I skýrslum uin landshagi, voru 7,909 pund af æbardún flutt frá Islandi auk þess sem jafnan má gera ráb fyrir ab selj- ist manna á milli á fslandi og varpraenn hafi til heimilis þarfa. þá er mibab er vib verb á dún, er var í sumar er leib, væri verb þess dúns, er fluttur var frá Islandi árib 1870 75,135J rd. þetta er ekki svo lítib ab fátækt land eins og Island er, megi vib þvf, ab þab sje eybilagt fyr- ir því fyrir handvömm og heimsku. Ðúnverbiö var nálægt því nóg fyrir þribjunginn af öllu þvf korni, er þab ár fluttist til landsins. Korniö þarf eins og lleira ár hvert, því ab ávallt þarf ab jeta, og þetta dúnverb legst til ár hvert, meö- an varpinu er eigi spillt, og er eigi sýnt, hversu dúnninn gæti mikill oríib og æbarvarp almennt, ef skynsamlega væri atfarib. Ab vísu er eigi [ hægt ab sýna meb reikningi, hvaía ágóli gæti orliö af því, ef þab kæmist á ab drepa æöar- 61 —

x

Norðanfari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.