Norðanfari - 24.05.1875, Blaðsíða 3

— 63
inn þætti sanngjarn eSa dsanngjarnj hverjer ah
væru helztu koatir hennar og ókostir, og hvah
hón fóírahi í hverju mefcal ári á töfcu, á út-
heyi og útigangi, af nautpeningi, saufefje og
hrossum ; hvernig liýsing hennar væri, túnih og
engjarnar aE stærE, girt eba ógirt, hvaB mikib
aljett, þýft, harBlent, votlent, mýrar eBa flæBi-
engi, venjulega grasgefiB eBa snöggt; hvort á
jörbinni væri gott til hagbeitar á sumrum og vet-
urna, málnyta mikil efa lítil, erfifc eía hæg fjen-
aBargeymsla, hvort þar væri grasatekja, meltak,
mótak, járnrauti, brennusteinn, surtarbrandur,
Bteinkol kalksteinn, postulínsjörb, torfrista, reiB-
ingavelta, fjalldrapi, vítir ef>a ekógur, sel-
staBa, upprekstur, uppsátur, lending, verstaía
viEarreki, sölvatekja, bitfjara, beitufjara, sil-
ungsveiEi, laxveiBi, síldarveiBi, selveiBi í næt-
ur eba uppidráp, eggver, andavarp, lunda-
tekja, kríuvarp, fuglbjarg, og ef fleira væri,
sem til hlunninda mætti telja, og innifalib væri
í dýrleika jarfcarinnar. Allt þetta ætti aB rit-
ast í eina bók fyrir hvern lirepp, hverja sýslu
og hvert amt fyrir sig, og síban í eina aíalbók
yfir land allt; þá hefEu menn í einni heild, lýs-
ing um hverja jörö fyrir sig, t. a. m. og prest-
setralýsingarnar í Jarf atali Johnsens. Af þess-
Um jarEalýsingum mætti sjá hvernig hverri jörb
er liáttaö yfir land allt, og þegar frá liöi, leng-
ur, eía skennir, hverjum framförum e&a aptur-
förum hún sættl, hvort heldur fyrir góöa eöa
iaka ábúö, eöa hvort af því aö hún væri undirorp-
in landbrotum af skriíum, snjóflóíum, sjávar-
eí>a vatna-ágangi, eöa jaröeldi í nálægum fjöll-
um. Einnig ættu menn ab mæla aí> (aömatali,
vegalengd millutn allra bæja, og þó þab nemdi
mílna eöa þingmannaleifa tali; af því sæist
hvert byggEirnar eru strjált- eBa þjettbyggbar;
menn ættu og um leiB, aB mæla meB faBma-
tali þjó&vegina eptir öllum byggBum og eins
yfir fjallvegi. þess ætti og aB vera getiB í lýs-
ingunum, hve langt eBa skammt er frá hverjum
bæ til kirkju, í kaupstaB á þingstaB, hægt eBa
erfitt til útræBis eBa aBdrátta, og hvort kirkju-
leiBin er sjóleiBis eBa yfir fjallvcgi, eBa yfir
minni eía stærri vaínsföll, sem sjeu reiB eBa ferj-
a& yfir þau, hvernig þjó&vegirnir eru yfirferBar,
og hvort þeir eru varBaBir, sjer í lagi vetrar-
vegir, hvar sæluhús eru, og hvort hægt er
efa erfitt eBa ómögulegt aB ákoma vagnakstri.
Ureppsnefudirnar ættu a& annast lýsingar þess-
ar, hver í sínum hrepp, en sýslunefndirnar aB
koma þeim f eina hók yfir alla sýsluna, en
AmtsráBiB yfir hvort amt og landshöfiinginn
yfir larid allt; þessi aBalbók ætti sí&an a& prent-
ast, a& minnsta kosti svo mörg exemplör, sem
hrepparnir eru margir á landinu, sýslnrnar og
ömtin, og svo eitt expl , sem ætti a& liggja viö
landshöfBingjadæmiB. þa& væri heldur ekki ó-
líklegt a& fleiri vildu eiga jaröabók þessa, svo sem
jar&aeigendur, umboBsmenn þjóöeignanna og ef
til vill leiguliíar; þa& væri má ske rjettast, á&-
ur en iiún væri prentuB, a& safna áskrifendum
eBa kaupendum a& henni, en þá þyrfti jafnframt
a& fylgja áætlun um hva& hvort expl. muidi
kosta. Fengjust nú ekki svo margir kaupend-
ur a& bókinni, sem kostna&inum nemdi, þá ætti
a& jafna því er ávantaoi ni&ur á jaröadýrleik-
ann, en þa& kostaB yrBi upp á þjó&vegamæling-
arnar ætti landssjóBurinn a& borga. (Framh. s.).
— I bla&inu NorBanfara f. á. er grein útaf
kosningunum hjer í Austurskaptafellssýslu, eptir
einhverjá senr ekki hafa komiB á kjörfuudinn,
af hræ&slu fyrir a& koma ekki fram (rjálsu at-
kvæ&i sínu, a& oss skilst. Vjer retlum ekki a&
svara greininni, heldur gjöra útaf henni fáeinar
athugasemdir.
ViB upptalniugu á eiginlegleikum síra Páls,
kemur oss í hug aB varla muni ver&a sagt ura
hann sem þingmann, þaB sem eitt af hlööum vor-
um sýnist hafa viljaB aegja um Jón dbrm. íVik,
a& hann hafi ekki fariB til þings nema til a& sýna
hva& dýrt væri aB fer&ast frá Skaptafellsýslu til
lieykjavikur (og er þó Jón me& frjálslyndari og
fjelagslegri fiaúifaramönnum í þessum sveitum).
Oss þykir nokkub hart að vilja útiloka frá al-
þingi þann mann, sem hefur mikiB a& gjöra,
af því hann vill vinna meira, en færa ekki ann-
a& til, Vjer ætium þaB sje sjaldan svo erfitt
a& fá alþingismenn e&a embæltismenn verzlega
nje gei8tlepa á lægsta menntunarstigi, ef til vill,
sem vilja fá rnikil laun en vinna sem minnst,
°g iÞykjast gjöra skyldu sína fulivel, ef þeir
komast minnkunarlíliB af í augum fávísrar al-
þý&u, langt frá afskiptalitlum yfirboBurum sín-
um, sern ekkert vita hvernig tilgengui í raun
og veru ; en oss íinnst mikill munur á þeim og
hinum, sem a& vísu vilja fá rnikil laun, en vinna
þa& ti! a& jeggja mikiB á sig, og ef til vill vinna
mörg verk, me&an hinir vinna eitt, og leysa
þau máske betur af liendi en hinir þa& eina.
En á hinn hóginn er þa& því miöur, ekki svo
sjaldgæfr, a& þeir sem þarfastir eru, og mest
vinna, fái mest vanþakklæti og ef til vill minnst
laun, og mesta niótspyrnu, einkum ef þeir vilja
leiöa í Ijós einhver árí&andi sannindi, sem aör-
ir halda ab skerBi álit sitt og hagnaB, ef ijós-
inu er a& öllu lýst. Vjer höfum dæmiB á Jóni
Sigur&ssyni í Kaupmannahöfn o. fl,t og þess
viljum vjer óska aB þingmenn iáti sjer annt um
a& Jón SiguiBsson fai sæmilegt uppeldi, svo
enginn geti btíxlaB oss um neina varmennsku við
jafn frægan mann, og aB hann geti unniB landi
voru þa& sern hann virmur. Vjer munum iivort
sem er meiga til a& ala á eptirlaunum suma þá
menn, sem ekki hafa reynst oss eins þartír og
velvilja&ir, og þar tii hafa haft þær ástæ&ur, ef
boriB er saman viB ástæ&ur Jóns, e&a vor gjaid-
endanna, a& þeir hefbu getaB, e&a geti sje& sjer
og sínum nokkuB horgiB.
Kjörfundar- eöa sýslufundarsta&ur á Holt-
um, er nú eklrl jafn hentugur fyrir alla til a&
sa:kja. En þa& sem oss gekk til aB.fara ekki
á kjörfundinn, var ekki þa&, a& vjer óttuBumst
a& frjálsu alkvæ&i voru yrBi þröngvaB. Slíkt
ætlum vjer óhugsandi á þessari tíB fyrr en vjer
reynum, heldur hitt a& vjer vissum lijer ekki
\öl á betri mönnum núna, en þeim sem aikvæ?-
in hlutu, og hjer um bil víssum hvornig at-
kvæ&in mundu falla hvort senr vjer kæmum e&a
eWki. þ>ar me& er þó ekki sagt, a& vjer vildum
ekki hafa fullkomnari þingmerin ef vöi hef&i
veriB á þeim, því oss mundi aidrei þykja þeir
of fulikomnir. En þa& er e&iileut a& þeir sem
treysia sjer öörum betur og eru vanir þing-
störfurn bjóöi sig fram. En aptur er þa& ó-
eölilegra fyrir flesta sem búa fyrir austan tirei&u-
merkursand, einkum þá sem leggja á sig hinar
tíöu (vjer viljum ekki segja au&virBilegu) kaup-
staBarfer&ir upp aptur og aptur, a& vera svo
áhugalau8ir um nau&synjamál þjóBarinnar en
koma sem fæstir á frjalsa fundi þó þt-ir sjeu
skammt frá fundarsta&num, því á frjálsum fund-
um ættu þó málin helzt a& takast upp og und-
irbúast. Fundir hafa a& vísu veriö lijer nokk-
uB sóltir, nema af bændutn úr Lóni, en þó
hvergi eins vel og skyldi. þó ætlum vigr hvergi
eigi sjer staB sú hugsun, sem sumir wfa getiB
til, a& menn væru hræddir a& kotna á fundi,
því þeim kynni a& verBa á a& lofa skildingi
til svo kalla&ra framfara fyrirtækja, sem langt
mundi ver&a a& bí&a a& færöi ávöxt, og betra
væri a& iála þá skildinga sjer til gamans fyrir
staup e&a eiuhvaö í kaupsiaBnum; nei, svo
au&vir&ileg hugsun ætlum vjer a& ekki eigi sjer
sia&. þa& sýna þó víba verzlunarsamtökin. þa&
sýnir eig líka a& þeir sem mestan liug leggja á
a& efla fjelögin, kornast eins af nenra ef þeir
taka sjer sjaldnar í staupinu.
Öss finn8t a& presiar vorir, alþingismenn
og enda sýslumenn , (þessir eru optast hinir
einu menntuöu mennirnir í sveitunum) mundu
gera þarft verk, ef þeir hvettu alþý&u til frjálsra
fundarhalda, og tækju sjerfyiir hendur a& leiB-
beiria á fundnm, og hvar sem þeir geta til
þjóBlegra fyrirtækja, og svo líka undirbúning
alþingismálanna, og me& því ætlum vjer a& sje
fljótast og auBveldast a& baeta lögin, og auka
þekkingu á þeim, og virBingu fyrir þeim. þ>ví
seinlegri munu þær framfarir ver&a, bæ&i í laga-
tilbúningi og ö&ru sem byrjar hjá útlendri stjórn,
ef alþý&a fær eigi áöur tjósa hugmynd um þörf
sína á þeim. Eitt af því sem ntenn ættu a&
láta sjer annt um, er a& lesa alþingistí&indin;
þar 8jer maBur hezt hvernig þingmenn koma
fjam, í hva& margar nefndir þeir eru kosnir,
hvaB dýrir þeir eru o. s. frv. þetta er nú hægt,
þar 8em hver hreppur í landinu á eitt exempl.
frá hverju alþingi af tíöindunum. Vjer sting-
um því uppá, a& þeir þingmenn sera nú eru,
og sem híýtur eins og oss a& þykja þa& áríB-
andi, a& þjó&in fái sem fyrst a& sjá hvort gagn
þingiB hefur reynt a& gjöra, a& þeir ráöstafi til
flutnings me& póstum þeim tí&indum, sern hvor
hreppur í hvors þeirra kjördæmi á, svo fljótt
sem þeir geta eptir a& þau koma úr prent-
smi&junni; vjer ver&um a& ætla þá svo þjó&-
lega a& vilja þa&, og vjer ætlum enga nrepps-
nefnd svo óþjó&lega a& hún vilji ekki strax
borga bur&areýririnn. Vjer stingum uppá þessu,
því vjer höfum fyrir meir en ári síBau b ciB
hreppstjórann og brjefhir&ingarmanninn hjer í
hrepp, a& fá tí&indin frá alþingi 1873 og lána
listhafendum þau til yfirlesturs, og boöiB að
borga bur&argjaldiB ef á því stæ&i, en þó ótrú-
legt sje, eru þau ókomin enn.
0ss þykir líklegt a& bornar ver&i í snmar
upp á þingi breytingar um stjórnarskrá vora,
og a& þæf veröi samþykktar, og þá ver&i rofiB
þing og kosib á ný, máske á næsía hausti. Viljum
vjer því bi&ja þá bræ&ur vora, sem í Nf. hafa
látiB í Ijósi óánægju sína útaf næstu kosningum,
a& vera nógu tímanlega búnir a& henda á þau
þingmannaefni, sem menn yíir þa& heila geta
haft von um a& verbi, allljent me& æfingu, betri
en Stefáu og síra Páil og fuilvissi menn um
þeir fáist, einkum ef þeir eru utan kjördæmis.
Vjer óskmn helzt þa& veibi þjó&legir framfara-
menn, me& sta&föstum hug og vilja á a& vinna
þjóB vorri scm nrest gagn, en a& sú gælni sja
viBiiöfB, a& breyta ekki sjáanlega um til hina
lakara, en fyrir oss a& reyna a& breyta til hins
betra álítum vjer hæ&i gagn og sóma. Nú
kunna sumir a& ætla a& ef þing ver&ur rofiB,
munnm vjer, sem þessar línur riium, bjóöa
fram mann úr vorum fiokki; en þa& er ekki.
Oss þykir meiri vandi en svo að leysa þing-
störfin vel af hendi, nú þegar mest á ríBur að
koma lagi á þa& sem oss iiggur mest á, en að
vjer treystum oss þa&. Og vjer öfundum alla
eigi þá þingmenn af þingfararkaupinu , seiu
reyna nú ti! af aleíli a& rjetta viB Island, en
samgle&jumst þeim sem þannig geta me& sóma
og dugna&i ritaB nöfn sín í áibækur þjó&ar-
innar og undireins heimsins; eins og vjer hljót-
um a& vorkenna hinuin sem veriB hafa mót-
8tö&umenn þeirra, eöa verBa þa& frarnvegis og
ekki þekkja a&vörun tímans.
Vjer ættum heldur ekki a& vera aBgjör&a-
iausir iieima í sveitunum; þó vjer fyrst um
sinn höfum ekki vit á a& undirbúá þingmáiin,
er þó oiargt sem vjer getum gjört, sem ekki
útheimtir mikið vit, heldur sómatilfinningu og
gó&ann vilja. Eitt af því er a& losa sig sein
mest vi& kaupsta&arskuldir, því þa& er lítilfjör-
legt fyrir oss sem erum útaf gömlu Islending-
um, er á sinni fyrstu tí& máske hafa veriö með
frjáisustu og óhá&ustu mönnum í heiminum, að
vera nú þrælar verlunarinnar og geta ekki skamt-
a& oss sjálfir fyrir hvert missiriö, hva& þá held-
ur lengiir. Vjer tölum ekki um þegar óvænt
óhappatilfelli koma fyrir. Vjer ætlum drjúgara
a& hafa kaupsta&arfer&ir sem fæstar, þar sern
ekki er nema um þá vöru a& gjöra, sem fellur
til haust og vor, því fyrir uian tímatöfina og
átro&nafinn, sem afrir ver&a fyrir eins og skyldu-
skatti, því tlllinnanlegri sem oplar er farið og
tí&in er verri, er líka optast í hverri fer& tekið
eitthvaB sem án nrá vera, svo sem hressing til
fei&arinnar o. fl. sem þó hækkar reikning-
inn. Verzlunin skynsamlega brúkuð, er líf-
æ&in f velmegun vorri, vjer ættum þvía&brúka
hana forsjállega, og bjó&a henni aldrei nema
vel verka&ar vörur; hitt er synd móti hrein-
skilni og gó&u mannorBi voru. því óhrein ull
er sem svikin vara, og er ekki heldur gó&, þó
kaupniönnum yr&i a& hafa drukkinn vigtarmann
sem ekki væri hægt a& treysta a& vigia&i rjett,
nje óhult a& blaka&i þá hendi sern a& vilja finna;
e&a þó þeir seiji skemmda vöru fyrir hátt verb,
svo sem myggluB og ornuf grjón, orma korn, lítt
nýit korn allt óvegib, olíukafíi efa kaffi bland-
a& grjóii, livílum og svörtum baunum, vatns-
blandað vín, fúi& tóbak, ónýtt Ijerept o. fl., e&a
þó þá vanti ireiztu nau&synjar nema handa vild-
armönnum, þangab til þær eru komnar i hærra
ver&, efa þó þeir lofi oss beztu, prísum sem
ver&i á nálægum höfnum, en efni þafcekkifyrr
enn búið er a& setja upp dðnsku vöruna á vet-
urna, en hina ni&ur meira en annarsta&ar og á
sumu aldrei. Vjer þurfum a& taka oss frarn í
ailri þekkingu á hagfræ&i vorri, bæfi í kaup-
sltap og öíru, og venja oss sem mest vi& frjáls-
ar sko&anir og lireinskilni í or&um og verktim
bæfi viö yfirmenn vora og a&ra, gjöldum þeira
sitt vel, en virftim þá eptir sem þeir standa
vel í stöíu sinni, e&a eru uppbyggilegir f fje-
lagi voru. Leggjum oss eptir a& vita hvort
þeir gjöra rjett, þó vjer umberum liitt me& þol-
inmæ&i. Oss finnst þeir prestar vorir sem ekki
eru þegar byrja&ir á endurbótum í ríki sínu,
nema þeim sem þeir geta ekki hjá komist, gætu
gjört meira gagn en almennt er, sem væri fag-
urt en kosta&i þó ekki mikið , og yr&i þeim
og öBrum til óuielanlegs hagnaBar og sóma með
tímanum, svo setn a& hafa ejitirlit nre& a& flest-
ir unglingar lærfu a& skrifa, og dálítið a& reikna,
og urnfram allt a& slofna bindindisfjelög í sókn-
uin sfnum, og halda þau sjálfir, þá mundi ví&-
a8thvar eyfileggjast öll sú óregla, sem af of-
drykkjurini lei&ir, til áiumeins og nrinnkunar bæ&L
sijeit þeirra og ýmsum bygg&arlögum lands
vors, þa& mundi efla mjög velmegun vora og
bæta hag þeirra og vorn. þeir hafa, sem nátt-
úrlegt er, Ijósa hugmynd um hver áhati er að
mikilli inntekt, en oss furtar á a& þoir skuli