Norðanfari - 22.06.1876, Síða 1

Sendur kaupendum h.jer á landi
kostnaðarlaust; verð árg. 30
arkir 3 krónur, einstök nr. 16
aura, sölulaun 7. hvert.
VORDAMAKI
Auglýsingar eru teknar i blað-
ið fjrir 8 aura hver lina. Við-
aukablöð eru prentuð á kostnað
hlutaðeigenda.
15. ár.
Sá er skatturinn beztur, seni
með skiluni er fenginn.
í 3. og 4. tölublaði ísafoldar p. á., er
komin út grein nokkur áhrœrandi skyldu
húlausra manna til að greiða prestum lamba-
fóður eður heytolla; liöfundur hennar, sem
virðast má að sje nokkurnveginn fullseydd-
ur í lagaflækjufræði, hefir á allar lundir
með aðstoð peirrar menntar sinnar að rjett-
læta pær heytolla kröfur, sem óheyrðar og
ópekktar hafa verið í minnum allra núlif-7
andi manna, í hið minnsta livervetna, par
sem jeg hefi til pekkt, en nú fyrir fám ár-
um síðan eru viðhafðar af nokkrum en víst
ekki öllum prestum vorum, koma pær kröf-
ur tilfinnanlegast niður á bláfátæku sjálfs-
mennskufólki, sem er að berjast fyrir lífi
sínu og sinna, við bágasta kost, en pótt pað
kunni að hafa undir höndum fáeinar skepn-
ur, og fái með einhverju móti aflað sjer
heys, peim til fóðurs; af slíkum vesæling-
um, sem einatt eru örsnauðir, ómegð bundn-
ir, ósjálfbjarga af eigin ramleik, og jafnvel
peim er pyggja sveitarstyrk, lieimta pessir
Guðsmeun heytolla; en að pverneita peim
kröfum, mundi gjöra pað illa margfallt
verra, og leiða yfir fátæklinginn heimsókn
rjettarins pjóna, með paratíeiðandi kostnaði,
án pess hann ætti nokkra uppreisnarvon á
pví máli; alpýða sjer og heyrir pessar að-
farir, og „hrollir hugur við“, pví henni finnst
sjer nærri höggvið; en lítið muu pessi ný-
uppfundni tekju-auki styrkja pað ástarband,
sem á og parf að hnýta hjörtu safnaðanna,
við presta peirra, pví sýnist eiga við staka
sú, er einusinni stóð í Jpjóðólíi:
„J>ar sem aflið rjetti ræður,
en rjettaraflið lamað er,
engir framar eru bræður,
og allt til skrattans loksins fer“.
Höfundur peirrar fyr áminnstu grein-
ar, ætlar að byggja rjettlætingu hinna nýju
víttútpöndu keytolla heimtingu, á dómi
nokkrum, kveðnum upp af prestum og lög-
rjettu-mönnum árið 1510, en pessi dómur
fræðir oss ekki um annað en pað, að dóm-
endur úrskurða hjáleigubúa á heimajörðu
(,,garði“), bónda nokkurs skylduga til pess
að greiða presti sínum heytolla, af peirri á-
stæðu, að hjáleigubúar purfi ekki síður, en
heimabóndinn, að pyggja husvitjan prests
síns, dómurinn gat pví ekki og getur ékki,
nú á tíinum náð til annara en peirra, sem
búa á hjáleigum, eða liafa föst umráð ein-
hvers jarðarparts fyrir skepnur sínar; höf.
gctur ekki notað penna dóm, máli sínu til
styrktar, og hefir pessvegna gripið til pess
öindisúræðis, að slíta út úr dómsins orða-
röð og samhengi orðin: „búskap“ og „gras-
nyt“, og með pví að sundra pau hvort frá
öðru, og gefa svo hverju fyrir sig pá pýð-
ingu, sem honum sjálfum póknast í pau
að leggja, pykist hann hafa vel borgið máli
sínu, „sá fer ekki sekur af pingi, sem sjálf-
ur á að dæma“, vona jeg, að pegar hinn
umræddi dóiuur, er skoðaður við ljós heil-
brigðrar skynsemi, pá muni daprast villu-
Sjós pau, sem hö£ hefir yfir hann brugðið.
Yfrið skraldrjúgt hefir höf. orðið um
pað álit landshöfðingjans og stipsyfirvald-
anna, sem áhrærir heytolla-málefnið, eu yfir
höfuð að tala er honurn pað enganveginn
póknanlegt, pykir honum pað bæði flókið og
Akureyri, 22. júní 1870.
óákveðið, en hvort pað hefir unnið mikið
við hans meðferð geta aðrir en jeg metið.
Á pví örlar hjá höf. að nefut álit hallist of
mjög að peirri skýringu heytolla-skyldunn-
ar, sem kemur fram í Kirkjurjetti Jóns
Pjeturssonar, en petta kver er ekki eptir
liöfundarins „Ivokkabók“, og um nefnda
skýringu yfirdómarans liafa liöf. farist orð
á pá leið, að yfirdómarinn hafi par, sein í
fleiri stöðum fært engar ástæður fyrir áliti
sinu; en lijer virðist mjer, að höf. hafi hlaup-
ið yfir á hundavaðinu, og ekki getað sjeð
pað sanna, af pví hann vildi ekki sjá pað,
eða eru ekki pau orð eptir gamalli venju
ástæða? jú lierra Hnýsinn! pau eru ástæða,
gild og góð ástæða, langt merkilegri en öll
lagakrókabrögð, útúrdúrar og endalaust
orðagjíilfur.
f>að er alkunnugt, að pær venjur sem
við hafa haldist frá ómunatíð, hafa ætíð
reynst pungar í vigtina, á metaskálum dóm-
stólanna, jafnvel sjálfs hæstarjettar; lög-
fræðingar hafa líka látið pað til sin heyra,
að ómunatiðarvenju yrði ekki raskað utan
með lögum, og einn peirra liefir sagt uin
gjaftollinn, að „grundvöllur hans væri göm-
ul venja“, og pó mönnum sje kunnugt um
upphaf hans, pá mundi nú enginn voga að
tregðast víð greiðslu hans. Ekki var pað
annað en eldgömul venja sem dugði til pess,
að pær gömlu Hólastólsjarðir gátu lialdið
sínu forna tíuudafrelsi, og má telja mörg
dæmi slikra dóma. J>að er pví föst ætlan
min, að peir prestar sem nú fyrir skömmu
síðan, eru farnir að heimta heytolla gagn-
stætt peirri venju, sem fyrirrennarar peirra
hafa viðhaft frá ómunatíð, fari með ólög ein
og rangsleitni, og ef eiðsvarin pingsvitni
elztu manna væri upptekin í mörgum lijer-
uðum, um pað hvernig lieytolla hefði kraf-
ist verið, frá pví peir fyrst gátu til munað,
pá mundi pað koma fram að yfirdómari J.
P. hefði ekki kastað peim orðum „eptir
gamalli venju“, frá sjer í hugsunai’leysi,
pegar liann ritaði lvirkjurjettinn, en enginn
utan höf. einn mun kunna yfirdómarann um
pað, að liann fór ekki að kenna heilvita-
mönnum, að pekkja hvað pau orð eigi að
tákna, sem menn liafa vanist við frá blautu
barnsbeini.
J>að má kalla verulegt kænskubragð, að
kljúfa í tvennt pá alpekktu samanhangandi
setningu „að búa og hafa grasuyt“, svo síð-
ari hluti hennar gæti orðið heytolla-græðg-
inni til pjenustu, en hinn fyrri hlutinn nl-
„að búa“, ástæða fyrir pær gjörræðisfullu
sjálfstektir 4 dagsverkum, og hálfum ljós-
tollum, sem nú nýlega er farið að hafa í
frammi, við pær sjálfsinennskuhrajður, sem
flestallir lifa við eymd og volæði, af lítilli
atvinnu, og hafast við annaðhvort í innan-
eða utan-bæjarkofum bænda, jafnvel án
pess að eiga hreisikött, pví síður nokkra
aðra gagnsamari skepnu. Hygg jeg pær
dagsverkakröfur sjeu gagnstæðar lögum, par
skilyrðið fyrir dagsverks-borguninni, er í
hið minnsta hálfshundraðs tiuud, enda hafa
prestar stöðugt fylgt peirri reglu, að krefia
pá eima bxilausa menn um dagsverk, sem
fundust skrifaðir fjTÍr tíund í sveitarbókun-
um, pannig verður peim unnt að sanna
fyrir prófasti hvað mikið kirkjunni hlotnast
af hálfum ljóstollum árlega.
fegar allt pað er samaaborið, sem
r— 53 —
Xr. 27.-28.
menn hafa rætt og ritað um heytollaskyld-
una, pá er auðsætt að liún er nú farin að
verða undirovpin misskilningi og paraíieið-
andi hinni mestu rjettaróvissu, og orðin að
miklu leyti handalióf eitt, slíkt bið sama a
sjer einnig stað hvað dagsvei’kin og pa.
hálfu ljóstolla áhrærir. — En landar góðir!
J>etta má ekki lengi svo til ganga; voru
löggefandi pingi heyrir til að gefa út um
pessi málefni nýjar og greinilegar laga-
ákvarðanir, en yður að koma peim máium
á rekspölin pangað. „Fram, fram, bændur
og búaliðar"!
líitað á krossmessu, vorið 1876.
Einarður.
Lítil athugasemd
áhrærandi launalögin.
J>ótt Norðanfari í nr. 21.—22. pykist
gjöra lireint fyrir sínum dyrum, par sem
ræða er um launalögin, með pví að skýra
frá launum peim, er hinir umræddu 17 em-
bættismenn áttu að fá, eptir lögunum sein
giltu í fyrra, og pótt hann par hjá vísi til
alpingistíðindanna og stjórnartíðindanna, pá
mun af engu pessu að fá pann lærdóm, sem
hann livað ofan á annað flytur lesendum
sínum, um kostnaðaraukann við nýju launa-
lögin, nefnil. að hann sje aðeins 2107 kr
69 a. fyrir hvert árið sem yfir stendur. —
Á 139. bls. pingtiðindanna, segir landshöfð-
inginn að fjárlaganefnd pingsins hafi reikn-
að útgjalda-aukann við launalögin fyrir bæði
árin 12,475 kr., einnig segir framsögumaður
peirrar nefndar á öðrum stað (sbr. bls. 112),
að pað sje nálægt 12,000 kr. En eptir pví,
sem nú má sjá af stjórnartíðindunum deild-
inni B. (sjá hrjef ráðgjafans til landshöfð-
ingja dags. 28. febr.), pá eru lauu pessara
17 embættismanna, um pessi yfirstandandi
tvö ár, ákveðin eptir nýju launalögunum
134,010 kr. auk skrifstofufjár, eður 10,985
kr. 34 a. meiri en pau áttu að vera eptir
gömlu reglunum; frá pessu er nú einnig
skýrt í ísafold, með glöggum ognákvæmum
reikningi, sem sýnir ýmislegt fleira, (sbr.
ísaf. III 10.), svo engúm, sem gefa vill
máli pessu gaum, gotur lengur dulizt, að
pað eru pessar uálægt 11,000 kr. sem
pingið jók við útgjöld landssjóðsins, fyrir
pessi 2 ár, með nýju launalögunum og að
pað eru pau, sem beinlínis fyrirskipa petta,
pótt Norðanfari á hls. 43., vilji láta menn
vita og skilja, að pað sje ekki peini að
kenna (!!).
Herra ritstjóri!
Norðanfari yðar, dags. 26. febr. næstl.,
hefir meðferðis kafla úr brjefi úr Skagafirði
„Um Hóla i Hjaltadal“; a brjefkafli pessi
að sýua og sanna að Hólar sjeu betur falln-
ir til að stofnsetja par gagnfræðisskóla, lield-
ur enn Möðruvellir í Hörgárdal.
Jeg verð að játa, að jeger engan veginn
svo kunnugur báðum pessum jörðum, eins
og hrjefritarinn sýnist vera húsabyggingunni
á Hólum, og allrasizt svo, að jeg geti lagt
nokkrurn dóm á liver pessara jarða muni
vera betri bújörð, en brjefkaflinn virðist
bera með sjer, að hann sje skrifaður meir
af velvild til Hóla, heldur enn höfundurinn
gjörla viti hvaða „lierlegheit“ pað eru, sem
jörðuaui fylgja, pví sum uí' peim sem hann