Norðanfari - 26.03.1877, Blaðsíða 1

Sendur kaupendum hjer á landi
kostnaðarlaust; verð hverra 10
arlta af árg. 1 kr., einstök nr.
16 aura, sölulaun 7. hvert.
\0RM\FARI,
Auglýsingar eru teknar í blað-
ið fyrir 8 aura hver lina. Við-
aukablöð eru prentuð á kostnað
hlutaðeigenda.
16. ár.
Eitt orð í skattamálinu.
(Framli.). Jeg pykist nú hafa bent á
hve rangan jöfnuð hið forna tíundarmat
gjörir á fjártegundum peim, er sveitabónd-
inn parf að greiða skatt af, og hve sauð-
fjár- og hrossa eigendur verða fyrir miklum
ójöfnuði í samanburði við kúa-eigendur, en
jeg á eptir að sýna tvo aðra stórgalla á
lausafjárskattinum. Annar er sá, að skatt-
ur er jafnt goldinn hvort búfje gjörir mik-
inn arð eða lítinn, og hinn er, að skattur-
inn er eigi lagður nema á vissar greinir
hændatekjanna, búfjárrækt, og lítið eitt á
verkfæri sjáváraflans. Hvað hið fyrra at-
riði snertir, pá er svo alkunnur mismunur
á afnotum fjár í samanburði við tilkostnað,
að varla parf að færa rök fyrir pessu. J>að
er sá munur á næstu jörðum, næstu sveit-
um, í pessu efni að undrum sætir, en eink-
um er pó munurinn í tilliti sauðfjár. Á
sumum jörðum og í sumum sveitum gefur
ærkúgildið af sjer allt að 50 kr. auk kostn-
aðar, en á öðrum stöðum nærfellt ekkert,
pegar litið er á liin stórkostlegu vanhöld á
fjenu er par liggja í landi, hættur, undir-
tekju, pest og fl. Eigi fer heldur eptir pví
að kúarækt sje ætíð betri á pessum jörð-
um en hinum. En í tilliti liins siðara at-
riðis má til pess færa mjög mörg dæmi, að
bændur sem eigi tíunda nema örfá lausa-
fjárhundruð uppbera af jörðum sínum meiri
arð, en peir er telja til margra hundraða í
lausafje, óg pað pó afnot fjár sjeu jöfn á
báðum stöðum. Á pessa kosti, pessi hlunn-
indi jarða hefir enginn skattur verið lagður,
og skal jeg nú sýna með dæmum að slíkt
er rangt.
Jeg tek pá til samanburðar bónda sem
býr á hlunnindajörð við sjó, og annan er
býr á hlunnindalausri fjárjörð. Hinn fyrri
býr á 30 hundraða jörð, en að jörð hans
er svo dýr kemur eigi af pví, að hún sje
fjárjörð, nei, par er mjög svo lítill hey-
skapur og harðindasamt og verða eigi tal-
in til tíundar nema aðeins 6 lausafjár-kú-
gildi og gjöri jeg af peim öllum, að frá-
Herför Samuel White Baker’s
í
Afríku.
(1869 — 1873).
(Pramh.). Árið 1870 snemma í febrúarm.
var allt tilbúið og 8. febrúar hjelt allur flot-
inn af stað frá Khartum upp eptir fljótinu
og kvaddi bæinn með fallbyssuskotum. í
broddi fylkingar voru tvö gufskip en 32
seglskip á eptir. Skipin brunuðu í langri
röð upp eptir Níl fyrir snörpum vindi og
brátt hvarf Khartum sjónum peirra. Eptir
fjögra daga ferð komust peir til Eas-
c o d a (á 9 0 52 ’ n. br.), pað er dálítill kast-
ali í landi Schillukanna, par tóku peir
nokkrar vistir og komust 16 febrúar að ár-
niótunum par sem áin Sohat fellur í Níl.
f>að er stór á, og kemur upp einhverstað-
ar í fjöllum par fyrir austan og sunnan,
nppspretturnar eru ókunnar enn; vatnið í
henní er gulleitt á lit og gruggugt og opt
færir hún með sjer ákaflega mikið af trjám
°g plöntum niður í Níl. Hin hvíta Níl er
Akureyri, 26. uiiirz 1877.
dregnum kostnaði......................90 kr.
Bóndi pessi á pilfarskip og 1 fiski-
bát og tel jeg skip pessi til tíund-
ar 2 hndr. eins og venja er til, en
arður af peim er auk kostnaðar ár-
lega.................................. 600 —
ágóði af trjáreka, selveiði, hrogn-
kelsaveiði og fl......................100 —
arður af æðarvarpi, að frádregnum
kostnaði ......................... 500 —■
er pá allur ágóði pessa bónda 1290 —
_þessi bóndi geldur tíl landssjóðs samkvæmt
skattanefndarfrumvarpinu, 30 álnir af jörð-
inni og 8 álnir af lausafje, er gjörir, pegar
í alin er látin vera % króna, 19 kr. Á
hinni jörðinni, sem einnig er 30 hundraða-
jöi'ð, býr fjárríkur bóndi, pví par er land-
rými mikið, heyskapur og útbeit, svo jörð-
in fleytir í meðalári 4 kúm, 120 ám, 80
sauðum, 20 geldám, 90 gemlingum, 6 hross-
urn, telur pví bóndi sá, auk 3 jarðarkú-
gilda, 38 lausafjárhundruð. Jörðin skal
vera meðal landkosta jörð og gjöri jeg pví
arð af búinu, eins og hjer að íraman er
talið, nl. af 4 kúm, auk alls kostnaðar og
ábyrgðar ...................... . 240 kr.
af 102 ám (18 ær eru í kvígildi)
auk kostnaðar ................... 340 —
af 80 sauðum og 20 geldám auk
kostnaðar......................... 270—-
af 90 gemlingum auk kostnaðar . 40 —
alls 890 —
jpar frá dragast í 6 hrossa fóður 120 —
eru pá tekjur bónda 77Ö —
Af jörð og lausafje, p. e. af 68 hundruðum,
geldur bóndi pessi eptir áðursögðu 34 kr.
eða 1 krónu af hverjum tæpum 23 krón-
um, par sem hinn fyrtaldi bóndi geldur
1 krónu af hverjum 68 krónum í ágóða
búsins. fessi eða viðlíka dæmi má finna
mjög mörg, og er víst mál, að athuga og
lagfæra hinn mikla ójöfnuð er pau leiða
fyrir sjónir, pví pað er auðskilið, að ef arð-
ur af hvorutveggi hinum tílfærðu jörðurn
væri svo misjafn, sem svarar liinu misjafna
tíundarframtali ábúendanna, pá væri sjávar-
jörðin sexfalt dýrari en hún ætti að rjettu
ákaflega stór og vatnsmikil á, allt pangað,
eru par víða viði vaxnir bakkarnir og afar-
mikill fuglagrúi einkum í vetrarmánuðunum,
pví pá dvelja par í stórum liópum farfugl-
arnir norðan úr Evrópu og margir munu
pangað koma hjer frá íslandi og norðlæg-
ari löndum. J>að er nærri ótrúlegur fugla-
grúi einkum pó vaðfuglar, sem hefir aðset-
ur par um petta leiti. «1 prjá daga“, segir
hinn nafnkunni pýski fuglafræðingur Alfred
Brehem, „sigldi bátur minn fljótt upp ept-
ir hvítu Nil, fyrir hvössum norðanvindi,
að minnsta kosti 20 mílur daglega, og
í prjá daga var éigi hægt að eygja ann-
að en einlæga röð af vaðfuglum á báðum
fljótsbökkum, sumir stóðu kyrrir, sumir
hlupu, sumir fiskuðu, sumir böðuðu sig, og
allt yðaði hvað innan um annað, par voru
saman komnir fuglar svo púsundum og
hundraðpúsundum skipti af hverri tegund
og pó voru fugla-tegundirnar nærri hálft
hundrað að tölu, og sjerhvert dý, hver pytt-
ur og tjörn, beggja rnegin fljótsins var um-
kringður eða pakinn slíkum hersveitum“.
Frá pví Sobat rennur í Níl og suður að
— 41 —
Nr-. 21—22.
að vera í samanburði við fjárjörðina, en
par sem .nú arður af pessari jörð er meiri
en arður af fjárjörðinni, enda pó maður,
sem rjett mun vera, dragi frá meiri hluta
sjávarafla gróðans og eigni hann dugnaði
bónda, pá má fullyrða að sú jörð og ábú-
andi hennar á að rjettu að bera eins háan
skatt og fjárjörðin eða fjárbóndinn. — En
pótt ójöfnuður sá, er sveitabændur pannig
verða fyrir í skattaálögum nefndarinnar sje
mikill og tilfinnanlegur, eins og áður er
sagt, pá er pó ójöfnuðurinn engu minni,
pegar búlaus jarðeigandi, sem á 30 hndi’.
í jörðum og fær í afgjald 150 krónur er
tekin til samanburðar við fátækling er býr
á erviðu 10 hundraða sauðkoti, og telur til
tíundar 1 kú, 30 ær, 20 gemlinga og 3
hross, eða 8 lausafjárhundruð sem hann fær
í ágóða af, að frádregnum tilkostnaði að
ógleymdum hrossafóðrum, 68 krónur. Hinn
fyrtaldi svarar 7 kr. til landssjóðs eptir
nefndarfrv., en hinn síðari, pegar 50 aurar
eru í alin, 9 krónum. Greiðir pá jarðeig-
andinn 1 kr. af hverri 21V2 krón., en hinn
fátæki leiguliði 1 kr. af hverjum 7V2 ki'.
J>egar maður pannig skoðar hve fjarska-
lega ójafnt skatturinn til landssjóðs leggst
á ýmsa skattgreiðendur. einkum sveitabænd-
ur í mörgum sauðfjársveitum, eptir liinum
gömlu tíundarlögum og skattanefndarfrum-
varpinu, sem á peim er auðsjáanlega byggt,
pá verður manni ósjálfrátt að leita að öðr-
um fastari grundvelli fyrir skatti peim er
bændur skulu svara, og reyna um ieið að
gjöra sanngjarnari mun á fátækum leigu-
liðum og ríkum jarðeigendum, heldur enn
nefndin virðist hafa gjört. Og hver er pá
pessi fastari grundvöllur? engin a.nnar enn
fasteign landsins, landið sjálft. Jarðirnar
eiga að bera allan skattinn, pær eru hinn
fyrsti og fastasti tekjustofn ábúenda og eig-
enda, en arðurinn af peim er mjög mai'g-
breyttur, búfjeð er eigi nema ein helzta
grein hans, pær eru margar fleii'í, eins eru
margir ókostirnir, sem meira og minna eiga
að draga úr kostunum, en bæði kostir og
ókostir eiga að vegast upp hvorir móti öðr-
Grondokoro, sem er helzti verzlunarbær
par suður frá rennur áin um mýrlendar
sljettur, par er ekkert annað en fen og for-
æði, tjarnir og vötn, og allt er vaxið geysi-
háum reyr, par er fullt af allskonar illyrmi,
par eru krókódílar og nikrar svo undrum
sætir, „par er svo mikið af mýi að mökk
fyrir sólu ber“, geysistórar eðlur og eitrað-
ar flugur svo par er ekki gaman um að
fara, pað má líka géta nærri, að eigi er
par heilnæmt loptslag er svo er landi liátt-
að. Einn armur af hvítu Níl heitir Bahr
Giraffe hjer umbil 9 mílum fyi'ir sunn-
an mynnið á Sobat, inn í pessa kvisl sigldi
Baker, en varð par fyrir möi'gum torfærum
og hindrunum. Eraman af var á bæði borð
grassljetta með einstökum skógarrunnum, er
virtist vera flæðiland um regntímann, en
brátt tóku við sökkvandi mýrar og foræði.
þar sást ekkert annað en kofar íbúanna hjer
og hvar í forinni og hingað og pangað stór-
ar maurapúfur. Fljótsbakkarnir og fljótið
var vaxið reirskógum og grasi, sem allt var
vafið saman og flækt svo fast, að peir urðu
að skera skipunum brautir, og víða var