Norðanfari


Norðanfari - 08.09.1877, Blaðsíða 2

Norðanfari - 08.09.1877, Blaðsíða 2
—126 — Loiguliði hefir þá afnotin fyrir pað, sem hann leggur í kostnað, og getur pá betur staðið við að gjöra gagnlegar jarðabætur, en jarðeigandi verður aptur vel í haldinn, að eignast jarðabót löiguliða, fyrir leiguna af pví fje, er jarðeigandí varði til jarða- bötanna að sínum hlut, við næsta ábúanda skipti; væri pá sanngjarnt, að hækka eptir- gjald jarðanna að pví skapi, sem pær hefðu batnað, eptir áliti búnaðarnefndar, er má- ske verða settar í hverjum hreppi, og ættu að sjá um framkvæmd jarðabótanna, eður að öðruin kosti fela hreppsnefndunum sem nú eru umsjónina á hendur. Fátækur lciguliði á pjóðjörð. Tímlnn er viðsíöðtilaus rás, er eitgin hönd fær stöðvað. (f'ramh.). pegar Gránufjelagið var stofn- að 1870, lii'ifðu gengið hörð ár í röð yfir Hesta hluta Norður- og Austurlands, og á pessu tímabili mun efnahagur í flestum sveitum pessara landshluta liafa verið á mjög völtum fæti og svo, að við halkeri var húið sumstaðar; pannig var t. d. í sumum hreppum á Austurlandi allt að helmingi minni lausafjártíund árin 1868—69—70 og 71, en árið 1860; petta er aðgætandi; en prátt fyrir petta gátu menn lagt hjá sjer á arunum 1870—73 28,560 rdl. í Gránufje- lagið. Hvaða fjárupphæð hefði nú legið 1. sjóði fjelagsins við pessa árs lolc, hefðu menn byrjað að leggja í pað 1870, og lagt að jöfn- uði hvert ár pað sem lagt hefir verið í pað 1870—73? Höfuðstóll pess væri pá orðinn 495,040 kr., og pað mætti með sanni segja, að kaupstjóri berðist pá ekki með tómum höndum, ef hann hefði slíkan höfuðstól til meðferðar. Fyrst menn nú geta petta und- ir hinum erfiðustu kringumstæðum, og að- eins á premur árum, er pað pá eklci sönn- un fy^ir pví, að til sjeu kraptar með pjóð- irini, er allt í einu geta orðið að stórri lieild, ef monn aðeins vilja kannast við pá og leggja pá sáman? Nú er pá pjóðin búin að sanna pað sjálf. að hún hafi krapta til umráða, hví slcyldi hún nú ekki halda áfram að efla og styrk.ja petta sitt helzta fyrirtæki, er telja rná hyrningarsteininn undir öðrum framför- um landsins; verzlunin, pegar hún er eign hverrar helzt pjóðar sem er, er lífæð allrar velmegunar, og ekkert land í heimi hefir efizt i neinu verulegu fyrr en pað eignaðist sjálft sína verzlun; petta er ómótmælanleg- | ur sannleiki, staðfestur af mannkynssögunni og reynslunni; og ef menn vildu sjáandi sjá, hvílíkt gagn verzlunarfjelag petta hefir unnið okkur beinlínis (hitt verður ekki með tölum reiknað, hvaða not eru orðin að pví óbeinlínis), pá mundu menn að líkindum hlynna hetur að pví en gjört er; en pví er miður að petta er pó ekki svo, pví síðan árið 1873 hefir ekki höfuðstóll fjelagsins vaxið að pvi skapi, sem batnað heíir í árum og mönnum græðst meira fje, og annað pað, að menn hafa mjög skakkar skoðanir á til- gangi og pörfum fjelagsins, og pað enda peir menn, er virðast hafa nóga greind og full-ljósan skilning, til að sjá sannleikann. Jeg vil nú íeiða fram pessar skoðanir manna, og pótt jeg sje ekki kunnugur verzlun, pá’ vil jeg reyna að svara peim. Sú skoðun er rikjandi hjá inörgum, að fjelagið eigi undantekningarlaust að setja svo hátt verð á innlendu vöruna, að pað vérði ætíð yfir öðrum sambliða kaupmönn- um; pessi skoðun er harla rótgróin og hef- ir eigi siður komið fram á Norðurlandi en Austurlandi, en blöð vor hafa optar en eitt skipti hallmælt henni og hrakið hana. Fje- lagið ev kaupmaður, og verður aldrei skoð- að öðru vísi, og semur sem aðrir kaupmenu sina áætlun yfir tekjur og útgjöld verzlunar- innar, hyggða á pví verði innlendu vörunn- ar, er pað býst við að geta selt hana fyrir utanlands, og pví verði útlendrar vöru, er pað álítur nægja til að geta staðizt kostn- aðinn og 'hafá nökkuð í ábata, og allir vita, eða ættu að vita, að slíkar áætlanir eru al- veg ómissandi við hverskonar fyrirtæki er kosta fje, ef pau eiga að fara vel úr hendi. Ef nú kaupstjóri er neyddur til að ganga langt frá áætlun sinni, verður liann að gjöra pað að nokkru leyti í blindni, pví pegar á- ætlunin er samin, byggir hann hana, eður hver verzlari sem er, á peirri vissu, sem íyrir hendi er á peim tíma. Hvað er nú eðlilegra, en að skaði geti orðið á vörunni, eða að hún seljist fyrir minna verð en gefið var fyrir hana? og hafi varan verið seld fyrir fram, er skaðinn sjálfsagður. Hvar á nú skaðinn að koma niður? sjálfsagt á við- lagasjóðinn; en hvað er pá unnið við petta? Jú, að vísu pað, að í staðinn fyrir að upp- byggja, rífa menn niður, og væri ekki slíkt álitinn vitfirringsháttur, ef pað ætti sjer vanalega stað í störfum manna? Nei, góðir hálsar, hinn gætni, ágæti kaupstjóri sjer eins vel og pjer, hvað fjelaginu er fyrir beztu; ráðsmennska hans á liðnum verzlunarárum fjelagsins hefir ekki orðið til skammar, liann hefir reynt til að við halda jafnvægi í prís- unum, og verk hans heíir ekki orðið til ó- nýtis, sem sjá má af reikningum fjelagsins fyrir liðin ár. J>á segja aðrir: „Fyrst danskir kaup- menn geta gefið okkur aukapóknun umfram hið almenna verð, pví gjörir ekki fjelagið pað sama? og pað má ekki lá okkur, pótt vjer sjeum við pann eldinn er bezt brenn- ur“. jpetta er nú sá fiokkur manna, er eingöngu hefir sinn eigin hag fyrir augum, tíllits- og skoðunar-lausir stundarhagsménn, Og fjendur alls fjelagsskapar, tamastir því, að elta hinn garala, nú úrelta, túskilding búð úr búð, og hvíla aldrei fyrr en peir hafa fundið hann, og fleiri smáhlynnindi, er . hinir dönsku skiptaviuir peirra hafa glapið fyrir þeim sjónir með, svo sem: framúrskar- andi góðgjörðum af vistum og víni, fögrum orðum og enn fegri gullhömrum, fóðruðum með silki yfir skallann, með óviðjafnanlega fagri fiösku með dýrðlegri áskript og enn dýrðlegra víni í til ferðarinnar, ofboðlitinn bauk með einhverju sjaldgæfu kryddmeti í til konunnar, ef hún er ekki við, með hvers- kyns guðræknislegura blessunaróskum, er peírra veika „theolögi11 (guðfræði) getur í tje látið. |>etta allt, með túskildinginum gamla, er ekki lítill ávinningur!! fessir menn hafa orðið orsök til pess, að þann skaða, er kaupinenn í rauninni liðu við verzlun þeirra, ljetu peir koma niður á þeim er höfðu minni kröfur á hendur peim og einkis máttu sjer, og sem þeim var auðvelt að leika við, sem voru fátæklingarnir, og þannig hafa peir orðið orsök til pess, að hinir saklausu bræður þeirra voru flegnir. Upp á petta mæ.tti tilfæra dæmi, er aldrei prytu, og sem hjer er ekkert rúm fyrir. Já, sleppum nú pessum mönnum, sem varla er eyðandi hleki eða pappír fyrir, og skoð- um enn nýjar hugmyndir manna um fje- lagið. (Niðurl. síðar). Fátt er of vandlega Iiugað. J»eir heiðruðu herrar, hreppstjóri Jóhann porsteinsson á Svalbarði og fyrrum hreppstj. Jón Bjarnarson í Laxárdal, hafa hlaupið í Norðling, II, 30., með greinarstúf, par sem þeir fara nokkrum orðum um „Brjef úr Norður-f>ingeyjarsýslu“, sem stendur í Nf., nr. 17—18 og 21—22 p. á. f>eir eru þeir einu menn, að frá teknum herra Tryggva Gur.nar.ssyniJ), sem liafa fundið einhverja sjerstaka köllun hjá sjer til að finna að ýmsum atriðum í pví brjefi, en segja pó hinsvegar, að pað „gildi einu hvort nokkur eða enginn trúi fyrri part brjefsins“. Ekki ér pá sannleikurinn orðinn á marga fiska hjá þeim, pegar pað stendur á sama, pó menn segi sannleikann lygi og lygina sann- leik. Fyrst fara hreppstjórarnir að fitja upp á út af pví, sem sagt er um verzlun Örums og Wulffs, að sú verzlun flýji þaðan sem keppni er í verzluninni. f>eir segja, að sú setning hrjefritarans felli sjálfa sig. J>etta er hugsunarvilla úr þeim góðu herrum, pví pað, sem jeg tala um verzlun pessa, er alveg sjálfu sjer samkvæmt, eins og hver getur sjeð, sem les brjefið. jpeir segjast ekki geta „samsinnt því, að verzlun Örums og Wulffs einoki fremur en hver önnur útlend verzl- un“. Jeg hefi heldur aldrei sagt pað; pað er tóm rangfærzla og ósannindi úr hrepp- stjórunum. f>eir segja ennfremur, að „nefnt verzlunarfjelag ekki hafi flúið af Djúpavogi, Vopnafirði og Húsavík“, en pá skal jeg geta pess, að verzlun pessi hefir horfið frá ann- arsstaðar, par sem meiri er keppni í verzl- uninni. En kannske þeir hreppstjórárnir hafi einhverja sjerstaka ást á pessari verzl- un fremur öðrum. f>essu næst fara hreppstjórarnir að snúa út úr pví, sem sagt er um Hermann verzl- unarstjóra á Raufarhöfn, að „ekki pyki mikið að honum kveða sem verzlunar- stjóra“. f>eir segja, að Hermann hafi á- unnið sjer hylli ,og vinsældir hinna „betri manna“ og ætti skilið að kallast hinn „hezti drengur“, og skírskota par til almennings- álitsins, sem þeir ætla að sjer sje öllu kunn- ugra um en öðrum mönnum. Jeg hefi hvergi sagt, að Hermann væri övinsæll, og pví sið- ur, að ekki mætti telja hann „bezta dreng“, eins fyrir pað, pó lionum hafi orðið á ein- bver vanbyggja í verzlunaraðferð sinni, eða meðferð á kjöti og tólg næstliðið haust. Orð mín í brjefinu geta heldur eigi verið meið- andi fyrir mannorð herra verzlunarstjórans; eins og mælt er að sumutn hafi fundizt. En þar sem peir segja pað ástæðulitið, • að kjöt og tólg hafi skemmst að mun á Raufarhöfn í btiust ið var, pá skal jeg geta pess, að sjálfir verkamenn verzlunarstjórans báru pað út, að kjötið og mörinn hefði skemmst. tölu- vert, og bræðslan farið í ólagi, og mun verða hægðarleikur, að færa sannanir fyrir því, að peir hafi sagt pað; enda getur hver heilvita maður skilið, að kjötið hafi hlotið að skemm- ast að inun, par sem pað lá rnörgum dög- urn saman, ýmist inni í húsum eða í stór- um bunka undir beru lopti, i úrkomum og ótíð, enda sáust á pví sumu grænir og gulir hlettir. í mörnum hitnaði svo stórkostlega, að ekki pótti annað hlíta, en að moka hon- um sundur daglega, og geta menn auðveld- lega skilið, að sá hiti hefir hlotið að skemma hann. það sannar ekkert, pó kjötið hafi selzt fullu verði í Noregi; kaupandar munu eigi hafa haft ráðrúm til að skoða nákvæm- lega í hverja tunnu, og enda pótt eitthvað hefði verið skoðað, var óvist, að nokkuð af hinu skemmda kjöti hefði fundizt, par sem allt er saltað saman í ruglingi. Hrepp- stjórarnir segja, að skipið, sem átti að færa tunnur og mörbræðsluáhðld, hafi komið prem vikum seinna en vera átti. J>að kom pó 6. október, eða aðeins tæpum hálfum mánuði síðar en fjártakan var verulega byrjuð; og hefði verzlunarstjórinn frestað fjártökunni nokkra daga, eins og gjört hefir verið í lík- um kringumstæðum á öðrum verzlunarstöð- 1) Honum skal jeg svara í fám orðum Yið tækifæri.

x

Norðanfari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.