Norðanfari - 04.01.1878, Blaðsíða 3

3 —
kýr 13—16 pd. töðu í hvert mál, og enda
meir ef afbragðskýr er. Kýrfóður er talið
30 hestar af vænu málbandi, en það fóður
endist eigi ef vel skal gefa kúm allan gjafa-
tímann. Hjer við má geta pess, að tún
öll lijer í sveit hafa verið mæld, og er stærð
peirra 582275 ferhyrningsfaðmar, eða 647
dagsláttur, par af 145 % dagsláttur pýfðar.
í meðalári gefa túnin af sjer 3907 töðu-
hesta, eða 130 kýrfóður, verður pað 6 V25
hestar af dagsl. hverrí til jafnaðar; afbezta
túninu í sveitinni fást 10 hestar af dag-
sláttu, en af 2 peim lökustu að eins 3 s/4
hestar. Sauðfje í hrepnum mun vera um
4500 í meðalárí, par af tæpur helmingur
ær mylkar. Á tveim bæjum eru pær rekn-
ar á fjall á vorum með dilkum sinum, en
allstaðar annarstaðar hafðar í kvíum og
fært frá í 9—10 sumarviku. Ærnyt eptir
fráfsérurnar er V3—V2 potts til jafnaðar í
mál. Skurðarfje reynist í meðalári pannig:
J>rjevetur sauður með 50—60 pd. fa.ll, 13—
20 pd. mör, tvævetur með 44—54 pd. fall,
9—16 pd. mör, veturgamall með 32—40 pd.
fall, 5—15 pd. mör, geld ær með 40—54
pd. fa.ll, 7—16 pd. mör, kvíaær 30—46 pd.
fall, 4—10 pd. mör, dilkar með 26—36 pd.
fall, 4—9 pd. mör. Ærfóður er í Fnjóslca-
dal talið 1 heyhestur, en í útparti sveitar-
innar 1 V2—2 hest. sauðarfóður er talið */*
—1 hestur og lambsfóður 1—1 x/2 h. í
innistöðugjöf.sauðfjár er V2 tunna heys eða
fáng ætlað á dag 6—8 ám eptir lieygæðum,
eða 8—10 lömbum og sauðum. Sauðfje er
viða í sveitinni allgott, einkum prifið og
hart til beitar, og sumstaðar vel ullað, og
fjárhirðing í betra lagi, pó eru yfirstöður
eigi stundaðar sem skyldi. Fjárhús eru
allstaðar með görðum (bálkum) eptir miðju
fram úr tóptardyrum, eru garðar pessir
vanalega 2V2—3 fet á breidd, en hver kró
4—6 fet og frá garðaenda (garðahöfði) til
dyra 4 fet. Yíða eru hlöður við fjárhúsin
fyrir heyið, en sumstaðar tóptir, hvergi
heygarðar. — Hestar eru 152 brúkunarfær-
ir og 52 tryppi. Meðan hross voru í lágu
verði voru pau opt keypt úr hestasveitum,
og par, einkum í Eyjafirði, gengu mörg
hross á vetrum, en síðan verð hrossa hækk-
aði svo mjög, og um leið fóður peirra, að
tvöfalt má kalla við pað er var, pá hafa
Fnjóskdælir tekið að ala sjálfir upp hross
sin og fóðra brúkunarhfoss heima á vetrum,
enda er töluverð hestaganga á framdölum,
og á stöku jörð innsveitis. þar sem eigi
er hestaganga er hrossinu ætlað 10 heyhesta
fóður (s/8 til V2 tunnu á dag). Óvíða eru
reiðliestar peir, er eigi sje jafnframt borið
á í viðlögum sökum hestafæðarinnar. |>eg-
ar fram í sækir munu menn sannfærast um,
að tilvinnandi sje, að fóðra hesta heima, en
láta pá eigi ganga á gaddi, pó petta fóður
sje í fljótu áliti ódýrara, par eð hestarnir
verða langtum polnari af heyfóðri, og pola
pví miklu meiri brúkun, eínkum að vorinu,
enda er áburður undan peim mikilsvirði, er
peir hafa kjarngott fóður.
Af jarðabótum lijer er, pví miður, mjög
lítið að segja. í góðu árunum 1830—58
voru hjer víða byggðir sáðgarðar, belzt
kartöplugarður, en síðan 1859 hafa peir
flestir eyðilagst sökum pess, að eigi hefir
pótt tilvinnanda að sá pá og rækta. í beztu
sumrum fjekkst á stöku stöðum 14 faldur
ávöxtur, en pegar köld voru vor, og nætur-
frost komu snemma að haustinu, og einkum
ef votviðri gengu um vaxtartímann, pá var
pað opt, að gras kom eigi upp, heldur ein-
ungis arfi og annað illgresi. Túngarðar
eru á fáum stöðum svo að gagni komi,
enda er óvíða gott efni í pá við hendina,
og spillast peir pví brátt pó hlaðnir sjeu,
mun pað samt meðfram koma til af pví, að
peir eru jafnaðarlega hafðir of punnir, blása
strax upp í stormum. Yíða er vatni veitt
á harðvelli, einkum tún, er pað sumstaðar
til bóta, en á sumum stöðum hefir pað fært
mosa í túnin sökum vankunnáttu eða van-
hirðingar peirra er veitt hafa. Mjög óvíða
er vatn stiflað á engi, og mætti pað pó að
miklu liði koma á nokkrum stöðum. Með-
ferð á áburði er hjer í sveit, sem annar-
staðar á landinu, mjög ábótavant; sauða-
taði er brennt víðast hvar, pó er mór tek-
inn á nokkrum stöðum, en sumstaðar fæst
hann ekki; forir eru óvíða, og illa hirtar.
Sjaldan er áburðurinn bleyttur út í vatni,
sem mundi allstaðar á hólatúnum og sand-
jörð færa betri ávöxt, heldur er hann bar-
inn úr hlössum og breiddur með klárum
eða slóðadreginn, ef sljett er, en ausinn í
trogum par sem ósljett er. |>ar sem nokk-
ur alúð er lögð við túnræktina er kögglun-
um siðan núið ofan í rótina í vatni eða
rigningu, svo sem minnst purfi af að bera.
Mykja sú, er eigi nýst ofan í (afrakið), er
síðan rakað í hrúgur og borið af túninu í
hauga, fjárhúsgarða, forir eða flóra. Á
haustum, pegar fjárhúsin blotna, er afrak
síðan borið í pau, pví allir fjármenn 'hjer
álíta sauðfje mjög skaðlegt að liggja í blaut-
um fjárhúsum. Selhús eru hjer hvergi, en
beitarhús á 10 eða 11 jörðum, en ættu að
vera viðar, pví pau geta í útbeitarplássum
svo vitur og góð kona, að hún mundi sjálf
taka upp pau heillaráð, sem bætt gæti úr
misklíðum á hennar heimili. Yar pað beint
eptir viturleik hennar, að laga allt petta,
sem pú nefndir, með ráði móður sinnar.
Muntu kannast við að Ljótunn er talinhjer,
ein bezta og hyggnasta kona. |>ú hefir
heyrt hvað furðulega fóstru minni tókst, að
stilla bónda sinn og gjöra vænan mann í
fiestu, spaklyndan að öllum jafnaði heima
og fólksælan, eptir að pau komu inn eptir.
Út frá varð allt hágra vinnumanna haldið.
Mundi pá eigi dóttur hennar vinnast pví
betur allt við sinn mann, sem var miklu
minni fyrir sjer en "Vermundur og mikið
góðmenni, pó hann bráðlyndur væri. Og
vel mátti Ljótunn sæma við J>órhalla, peg-
ar hún fór að pekkja hann, að hann var
gæðamaður. Svo spillti eigi álitið, pví J>ór-
hallur var fríður maður og bar sig vel. En
stillingin var ekki lengi að koma yfir hann,
pegar hann kynntist Ljótunni. Hann var
frá upphafi, fjörmaður og dugnaðar, mikið
búmannsefni, sem liann hefir sýnt síðan.
í>ú yeizt og að hann hefir reynzt inann-
j gjört ómetanlegt gagn. Húsabyggingar hafa
erfitt gengið hinum efnaminni nú á síðari
árum, sökum timburdýrtíðarinnar og timbur-
eklunnar. eru pví bæir víða^fornir. J>eir
eru flestir byggðir á árunum 1840—1860,
og pá sumir vel byggðir. Síðan hafa bæir
verið reístir aðeins á 10 eða 12 stöðum, og
flestir all-snoturlega; stofur eru á 20 bæum.
(Framh. siðar).
— f „Norðanfara“, nr. 73—74, er oss,
sem búum til prjónasaum, skýrt og greiní-
lega sagt frá, að hann lægi mestallur óseld-
ur erlendis, og pað fyrir efnisleysi og illa
verkun. Að vísu viljum vjer ekki hrekja
pessa sögusögn, pví pað er ofljóst, hvað
smánarlega hann er af hendi leystur frá
sumum. En oss furðar á öðru! Yjer sjá-
um hvergi getið um, hvað góðir sokkar
seljast erlendis, pví oss er pað pó fullkunn-
ugt, að peir hafa orðið samferða hinum
miður vönduðu. Hverju er um að kenna?
Yíst ekki öðru en pví, að öllu er slengt
saman á verzlunarstöðunum, bæði illu og
góðu. Yæri ekki skynsamlegra, að meta
meir vöruvöndun á ull og prjónasaum, en
punda- og parafjölda? — Yandið betur
verk yðar eptir enn áður í hverri helzt
stöðu, sem pjer eruð.
G-jörið svo vel, herra ritstjórí, og lánið
linum pessum rúm i blaði yðar.
Nokkrir Fnjóskdælingar.
Frjettir.
Úr brjefi úr Húnavatnssýslu dags. 27.
okt. 1877: „Eins og jeg hefi áður ritað
pjer, brátil sunnanáttar og hlýviðra öndverð-
lega í sept. og hjelzt allan mánuðinn út.
Með byrjun okt. fóru veðurstöður að verða
vestlægari og úrfellameiri og stundum stór-
viðri einkum pann 6. okt. pá voru höggvin
möstrin á Grafaróssfjelagsskipinu. J>ann 10,
um morguninn var norðan fjúk með hægð,
en frostlaust veður, eins og vant var, en
litlu eptir miðjann dag brast aflt í einu í
foráttu hríð með stórviðri og fannkomu, er
hjelzt við meir og minna i 6 daga; kom
pá fjarska mikill snjór í austanverða Húna-
vatnssýslu, en nokkru minni vestar í henni
og eins í- Skagafirði. Ekki hafa spurztfjár-
skaðar til muna nema á Narfastöðum í
Skagaf. um 20 fjár er fórst par í svo nefndu
Gfljúfrárgili fyrir utan Hofstaðasel, en víðar
urðu hrakningar á fje og enda mönnum.
í byrjun hríðarinnar 10 okt. náði haust-
dyggða maður. J>að sýndi hannpegar hann
gjörði sjer ferð innan frá Botni um vetur-
inn í harðindunum miklu út að J>órisstöð-
um og sótti allar ærnar hans Einars og 2
börnin með og hjelt allt fram á sumar. —
Og mörg fleiri sómaverk hefir hann gjört“.
„Menn pakka nú Ljótunni öll manndyggða-
verk J>órhalla“ sagði J>orvaldur, „og svo
sögðu menn hann hefði tekið ærnar hans
Einars pín vegna, pví sagt hefði hann pað
pegar hann kom út eptir að pangað tíl
mundi peir, pessir ráðleysingjar hlaða á pig
fóðrum og aka heyi frá pjer, að pú yrðir
bjargprota ’sjálfur og væri skömm að láta
pá fella pig“. „Já! Jeg hefi heyrt petta,
að J>órhalli muni ekkert gott gjöra, nema
kona hans ráði honum pað og hann pori
ekki annað, en að gjöra allt að hennar vilja.
En pó mjer pyki vænt um allt, sem henni
er til sóma, pá vil jeg J>órhalli njóti sann-
mælis, að hann er mikill sómamaður. Og
maður er hann að betri og skynsamari, ef
hann fer í mörgu að ráðum góðrar konu.
Ekki sótti hann ráðin til konu sinnar um
árið, er hann sýndi manndyggð sína á mjer,
frá peim tímum hefir kona min sagt mjer
og er pað trú hennar, að pú hafir verið sá,
sem öllu góðu komst til leiðar um pær
mundir í Botni, að pað væri pjer allt að
pakka. Svo bætir hún pví jafnan við, að
pjer gangi eins og pú sjert góður til störfin
pín og sjert mikill lánsmaður í mörgu —
pó muni mesta lánið liggja fyrir pjer hjer
eptir — pá erti jeg hana á pví, hvaða mæt-
ur hún hafi á pjer, og hún muni hugsa pú
verðir seinni maður sinn. En jeg veit vel
að vegna Ljótunnar gleðst liún svo afpinni
vellíðun og mannorði, pvi Ljótunni elskar
hún, held jeg, meira en mig og börnin og
dáist jafnan að lienni; enda veit hún að
Ljótunn ann pjer hugástum. Hygg jeg hún
hafi sagt konu minni fleira en hún lætur
uppi við mig. — Nú held jeg pjer pyki
ærið nóg komið af mælgi minni um petta
efni. En spyrja má jeg pig pó, hvort pú,
liafir eigi lagt ráðín á í flestu, sem friðnum
og einingunni, kom upp i Botni“. Hvað
anundi mín rað purfa til pess“ sagði Dag-
ur, „mundi barninu bregða, par sem Ljót-
unn var, nema til móður sinnar. Er hún