Norðanfari - 20.02.1878, Blaðsíða 1

Sendur kaupendum hjer á landi
kostnaðarlaust; verð hverra 10
arka af árg. 1 kr., einstök nr.
16. aura, sölulaun 7. hvert.
MOAM
Auglýsingar eru teknar í blað-
ið fyrir 8 aura hver lína. Við-
aukablöð eru prentuð á kostnað
hlutaðeigenda.
17. ár.
Fjárkláðinn og fjárverðir
á Suðurlandj.
Jeg leyfi mjer að einkenna línur pess-
ar með sömu yfirskript og aðrir, sem ritað
liafa um pað efni, sem pær eiga að inni-
halda.
Lögreglustjórinn i fjárkláðamálinu, hr.
Jön Jónsson, hefir nú ritað grein í „Norðan-
fara“, nr. 75—76 f. á., með pessari yfirskipt;
en af pvi hann í nefndri grein virðist-vilja
gjöra skoðanir pær ómerkar, og jafnvel
tortryggilegar, er jeg, sem erindsreki sýslu-
nefndarinnar í Húnavatnssýslu, framkvæmdi
á Suðurlandi næstliðið sumar, pykist orsak-
aður til að skýra mál petta nokkuð ítar-
legar.
f>að er livorttveggja, að jeg álít mjer
óviðkomandi að svara sumu í grein lögreglu-
stjórans, enda eru par í ýmsu pau skáldmæli,
sem ofvaxin eru minum sldlningi, svo sem
samband pað, er hann virðist setja mig í
við pingmann Mýramanna, sem að engu
leyti var viðriðin skoðanir mínar í sumar,
og jeg man ekkí að jeg sæi í peirri ferð
minni nema á fundi í Hjarðarholti 25. júni;
og' par sem hann er að barma sjer út af
pví, að hann „geti ekki verið Húnvetning-
um samdóma um pýðingu pingmennskunn-
ar“, m. fi.
Jeg póktist frá upphafi vita, að lög-
reglustjórinn mundi ekki gjöra mikið úr
fjárskoðunum mínum í Borgarfirði, par sem
hann við fyrstu samfundi okkar í Reykholti
26. júni, fór pví fram, að banna mjer alla
fjárskoðun í Borgarfjarðarsýslu, og kvað
sýslunefndinni lijer í sýslu óheimilt að senda
nokkra menn í peim erindum, nema með
sínu leyfi og sampykki. — Hvort nokkur
dirfist að kalla slíkt „gjörræði“, slcal jeg
ekkert um segja, en liitt pykist jeg vita, að
fáir álíti pessa aðferð frjálslega. — Bn er
jeg ljet hann á mjer skilja, að jeg mundi
ekki sækja um leyfi annara en fjáreigenda,
fjell pað mál niður. En nokkru síðar fór
hann pvi fastlega fram, að jeg færi ásamt
sjer til fjárskoðana suður í Kjós, Mosfells-
Akureyri, 30. íebrúar 1878.
sveit, Ölves og Grimsnes; pannig leitaðist
hann við með embættis-myndugleika og síð-
an með kænsku, að eyða skoðunum minum
í Borgarfjarðarsýslu, eins og honum gat
tekist að koma í veg fyrir pað, að nokkur
maður úr Mýrasýslu væri með mjer við
skoðanir pessar, og er hægt að sjá, að hann
gaf ekki um, að sýslunefndin hjer fengi
neinar nýjar eða fyllri upplýsingar fyrir
skoðanir mínar.
Nokkru eptir að jeg lcom suður, frjett-
ist að kláðagrunur væri uppkominn i Kjós
og Mosfellssveit, og vildi jeg pví gjarnan
vita hvað sannast væri í pessu, með pví
líka lögreglustj. liafði lofað að mæla fram
með Botnsvogaverði, svo framt hinn sótt-
næmi fjárkláði væri, eða hefði verið fyrir
sunnan Botnsvoga, m. m. Jeg fór pví með
lögreglustj. suður að Möðruvöllum í Kjós,
og paðan að Helgadal í Mosfellssveit til að
skoða hinar kláðagrunuðu kindur. XJt af
skoðun minni par, hefir lögreglustj. fengið
tilefni til að gefa almenningi sýnishorn af
áreiðanlegleik mínum, og hvað sjálfstæður
jeg muni hafa verið í áliti mínu um kláð-
ann. ]?ó pað kunni að virðast sem lögreglu-
stjórinn fari lijer nokkuð fljótt yfir sögu og
leggi ekki sem vingjarnlegasta ályktun á
gjörðir mínar, pá ber pess að gæta, að hann
mun af vizku sinni hafa sjeð, að úr pví jeg
gat komið fram fjárskpðunum í Borgarfirði,
var ekkert handhægra til að reyna að gjöra
pær pýðingarlausar. Hann segir nefnilega:
að jeg sje „sannur að pví, að hafa sagt
saklaus fellilúsar-óprif kláða á bæ í Mos-
fellssveit* af pví að eigandinn sjálfur var
orðinn hræddur við kind sína“. Jeg skal
nú ekki vera margorður um petta atriði
málsins, heldur að eins pví til skýringar
setja hjer grein úr skýrslu minni til sýslu-
nefndarinnar í Húnavatnssýslu, sem dagsett
er 16. júlí f. á. — Eptir að jeg hefi skýrt
frá skoðun minni. á Möðruvöllum í Kjós,
get jeg skoðunar minnar í Helgadal á pessa
leið:
„Daginn eptir, hinn 29. f. m., skoðaði
jeg ásamt lögreglustjóranum fjeð í Helga-
Nr. 13—14.
dal, og var ekki í pví finnanlegur neinn í-
skyggilegur kláði. þaðan fór bóndinn í
Helgadal með mjer, eptir fyrirmælum lög-
reglustjórans — er sjálf-ur fór beina leið til
Reykjavikur, — að Gröf á Kjalarnesi, hvar
2 gemlingar frá Helgadal, er fundist höfðu
par í Esjunni fyrir hjer um bil hálfri ann-
ari víku, voru geymdir við hús og hey. í
öðrum pessara gemlinga gat jeg ekki fund-
ið annað en fellilúsar-kláða í meira lagi, en
í hinum var stór skella í klofinu með mikl-
um kláða og útbrötum. Að vísu gat hvorki
jeg nje heldur Jón, bóndinn í Gröf, með
vissu sjeð maur í gemlingnum, pó okkur
báðum sýndist hann snöggvast bera fyrir
augað, er við skoðuðum í sjónauka. En er
við vorum inn komnir, sá Jón maur skríða
á ermi sinni á peim handleggnum, er hann
hafði látið liggja á læri gemlingsins meðan
hann skoðaði. Maur pennan skoðuðum við
í sjónauka, og er jeg sannfærður um, að
pað var hinn reglulegi kláðamaur. Báðir
pessir gemlingar áttu svo daginn eptir, sam-
kvæmt fyrirfram-gj örðri ráðstöfun lögreglu-
stjórans, að flytjast til Reykjavíkur til ítar-
legri skoðunar“.
Að öðru leyti get jeg pess, að jeg hefi
yfir höfuð gefið skýrslu pessa svo rjett og
samvizkusamlega, að jeg væri reiðubúinn að
staðfesta hana með eiði. En óhróður sinn
um mig, mun lögreglustj. byggja á pví, að
í Reykjavík voru áminnstir gemlingar skoð-
aðir á ný, og síðan (ásamt 2 gemlingum frá
Möðruvöllum) fluttir út i Engey til geymslu,
en í haust, samkvæmt „tsafold“, álitnir
kláðalausir. Hvort nú 6 mánuðir um há-
sumartímann, pegar minnst von er til að
fjárkláðinn komi í ljós, geti álitist full-lang-
ur reynslutími, og með tilliti til reynslu-
tíma pess, sem lögreglustj. ætlar fje Borg-
firðinga, pað eptirlæt jeg öðrum um að dæma,
eins og líka ályktanir pær, sem lögreglu-
stjórinn liefir hjer af dregið til að ríra gildi
skoðana minna.
Við petta tækifæri skal jeg geta pess,
að jeg hefi heyrt að dýralæknir Snorri Jóns-
son hafi sagt, að pað gæti fyrir komið, að
Ijótnrm Kolbrúii.
(Dálítil sveitarsaga).
(Eramhald). Dagur tók Ólöfu í faðm
sjer og bar hana alla leið út á leyti', og
sagði henni allt um frelsi dóttur og nöfnu,
að Guð hefði sent Hrafna til að frelsa pær,
og svo sagði hann frá drengjunum og fólk-
inu og færði henni Einar litla lifandi, og
gat hann gengið, pví hann var ómeiddur og
prjevetur. Hjer voru pau endurnærð með
vatni og mat. Söðull var sóttur inn yfir
skriðu og sent með pau Ólöfu út að Hvamm-
koti. En leitarmenn hjeldu áfram að grafa
allan dag til kvölds og fundu eigi meira.
Næsta dag grófu peir og er degi hallaði,
fundu peir lík |>órhalla bónda og Vilgerð-
ar á hlaði, við pröm bæjarveggjar. Voru
pau örend fyrir löngu og mjög limlest, pví
stór björg lágu á peim og par pykknaði
skriðan. Ejósið sem stóð utan við bæinm
hafði skriðan tekið að grunni, pví veggir
voru alpíðir. Fannst ein kýrin niður í
skriðunni öll beinbrotin, tvær fundust aldrei,
en ein koinst af lifandi, hvernig sem pað
gat orðið. Geldneyti höfðu verið prjú. Voru
pau öll úti og inn í dalbotni. Hestar urðu
engir undir hlaupinu og mjög fátt af fje,
pví búið var að smala pvi flestu, að beitar-
húsunum. Eptir priggja daga leit sneru
allir út í byggð, fluttu líkin og ráku fjeð
út eptir í bráð. Vildi Dagur bóndi láta
skriðuna síga, áður en hirtir væru húsavið-
ir og hey, sem finna mátti í henni. Svo
vildi hann og vera heima til að minna menn
á, að halda fjenaði til fjalls frá ánni, áður
enn hún hlypi og rifi i sundur skriðuna,
sem liann taldi liklegt að yrði innan viku,
pað kom fram og varð mikill vatnagangur
um öll nes. Mjög skemmdust nes og und-
irlendi inn í dalnuin af aur og grjóti og
braut víða upp, svo par náði sjer landseint
aptur. Sumt af trjám úr húsum í Botni
rak út í sveit.
Mikill fagnaðarfundur hafði orðið í
Hvammkoti pegar Ólöf gamla kom. \ r
pá sem Ljótunn og börnin, gleymdu öllum
hörmum sínum, Grímur litli, sem pjáðist
áður af verkjum, varð svo sem hannkenndi
sjer engra meina, pegar hann sá ömmu sína.
— 25 —
Svo varð nu ein fagnaðar stundin, peg-
ar Dagur kom heim, pó lík hinna dánu
minntu á hryggðar-atburðinn. Dagur hjelt
leitarmönnum pakklætis-veizlu og sparaði
ekki til — cnda var nóg til í búi lians.
Mójir hans hafði búið allt undir, áður enn
liann kom heim, pakkaði hann með fögrum
orðurn þorvaldi, vini sínum, og öðrum leit-
armönnum liðveizlu. J>vi næst var undir-
búin útför pórhalla bónda, Vilgerðar og
Jófríðar og var gjörð liin prýðilegasta. Tóku
menn til pess, hvað Brandi presti fórst vel,
pegar hann hjelt ræðurnar eptir pau og
póttust aldrei hafa heyrt pvílíkar líkræður.
Enda var Brandur prestur hinn lærðasti
maður og mikill mælsku maður, pó hann
væri eigi búmaður. Ljótunn syrgði mann
sinn og dóttur, svo að hún náði sjer lengí
ekki. Höfðu menn aldrei sjeð liana láta
beygjast svo fyrr. Um pær mundir var
Rósa i Haga, ástvina hennar, sem optast
hjá henni. Grímur litli hresstist pegar
fram á leið sumarið og gekk við hækjur
um liaustið. Varð hann um siðir alheill og
greri vel.