Norðanfari - 10.04.1878, Side 1

SemVur kaupendum hjer á landi
kostnaðarlaust; vcrð hverra 10
arka af árg. 1 kr., einstök nr.
16 aura, sölulaun 7. hvert.
MMMUL
17. ár.
Akureyri, 10. apríl 1878.
Augiýsingar eru teknar í blað-
ið fyrir 8 aura hver lína. Við-
aukablöð eru prentuð á kostnað
hlutaðeigenda.
ííokkuð um sölu þjóðjarða.
J>að hefir lengi verið almenn umkvört-
un hjer á landi meðal bænda að pjóðjarð-
irnar hafa eigi fengist keyptar; veit engin
hvað til hefir komið, pví að pess er eigi til
getandi, að pað hafi pótt að, að rentan af
fje pví, er í jarðirnar hefir verið boðið, hefir
verið mun hærri en landskuldinni hefir svar-
að. Vjer höfum að vísu heyrt pví hreift
pessi siðustu árin, að heillaráð væri að hafa
pjöðjarðirnar fyrir „basis“ (undirstaða) handa
"banka, er stofna skyldi í -Reykjavik, en mætti
eigi eins hafa fje pað, er fengist fyrir jarð-
irnar, til pess, og gefa siðan jafnmikið út
aptur af brjefpeningum, sem svaraði „basis";
sýnist oss pað tiltækilegra en hitt, pví að
varla mun fjárupphæð sú, er fengist að láni
gegn jarðarveði pessu, svara peirri upphæð,
er næðist við að selja bændum jarðirnar.
Vjer viljum fara stuttlega í petta mál,
pvi að bæði erum vjer pvi eigi vaxnir, og
svo höfum vjer orðið pess varir að miklar
málalengingar hafa heldur flækt en greitt,
hafi menn eigi gjörpekkt pað, er peir hafa,
œtlað að ræða og skýra, og látum oss pví
nægja að taka fram aðeins tvent af pvi, er
vjer köllum aðalatriði pessa máls.
Samkvæmt íjárlögunum fyrir árin 1878
__79, er ætlast til að landskuld af öllum
pjóðjörðum á íslandi nemi rúmum 38,500
kr. hvort ár, en hjer frá dragast apturum-
boðslaun gildlega 7,500 kr. og prestsmata
m. tí- 2,500, og verða pá eptir sem hreinar
tekjur fyrir landsjóð tæplega 28,500 kr. ár
hvort.
Væri aptur á möti allar pessar jarðir
(pær eru lítið yfir 550 að tölu), sem eru
metnar til 8,400 hundr., seldar á 125 kr.
hrort ‘hundrað (vjer viljum geta pess að
margar jarðir mundu verða keyptar við tals-
vert hærra verði; sumar máske tæplega við
pessu verði, en pær munu pó örfáar) feng-
is't l,0h0,000 lcr., en pað er kapital, sem
gefur í rentu með .4% 42,000 kr., og mun-
ar pað, sem allir sjá, miklu fyrir landsjóðinn.
En setjum vjer hins vegar að fjárlán væri
tekið gegn veði i pjððjörðunum, búumst vjer
varla við að fá meira fje en svari helming
pessarar upphæðar, nefnil. 525,000 kr., en
rentur af pvi eru aðeins 21,000 kr., og verða
pað pannig vestu úi-ræðin.
petta teljum vjer annað aðalatriðið, og
virðist oss sem pað eitt mætti nægja til pess
nð pjóðjarðasalan lcæmist á, pví að pað mun
pó tilgangur bæði landstjórnar og alpingis
að græða sem mest fyrir landsjóðinn, enda
erum vjer pví með öllu sampykkir; en mðti
pessu verður sjálfsagt fært, að petta sje að-
eins stundarhagur, pví að jarðirnar komi til
að gefa af sjer eptir tæpan mannsaldur
(rúm 30 ár) miklu meira og svo koll af
kolli; vjer neitum pví heldur eigi, en látum
pó slikan hagnað mjög svo einfara (pað
íeiðir eigi af honum nokkur beinlínis hagn-
aður eða hagræði fyrir velfarnan híBiida
landsins, sem allir munu pð kannast við
að sjo lífæð pess).
Hitt aðalatriðið teljum vjer hagnað pann
(sá eini, sem ætti að ráða) sem bændur hefðu
af jarðasölunni, og er liahn mjög sVo marg-
breytilegur, og er pá fyrst að telja land-
skuldina, sem í sumum hreppúm nemur
heilu jarðarverði, og pað sem verst er ávaxt-
ast eigi innanlirepps, og sjá allir sem rjett
vilja líta á málið, að pað er til stórmikils
hnekkis fyrir hreppana. J»á parf eigi að
| geta liagræðis pess er óðalsbændur hafa
fram yfir leiguliða bæði í pví að byggja
upp bæina og bæta jarðirnar, ef unnt er,
bæði að túnum og engjum, en vjer viljum
lítið tala um petta að sinni, pví að með
pví komumst vjer hjá pvi að tala nokkuð
persónulega máli pessu viðvikjandi, sem
jafnan er óvinsælt og spillir opt úrslitum
en bætir eigi. Eptir liundraðatali yrði hver
af pessum 550 pjóðjörðum að meðaltali 15
hundr. að dýrleika eða vel pað og söluverð
(125 kr. hvert hundr.) 1200 kr., eða tíl sam-
anburðar fyrir innan 28 ára landskuld (70
kr.) auk rentu.
Hvernig bændur i fátækt sinni ættu að
kaupa sjer óðul, er torvelt að segja, pó að-
ferðirnar sjeu margar, enda er ekkert eitt
ráð einhlitt til pess, en opt er pað að fjár-
rikir bændur geta fækkað nokkru af fje
sínu að haustinu, pegar jörðin er fuljsett,
og borgað pannig talsvert af jarðarverðinu,
en tekið síðan lán fyrir pvi, sem eptir stæði,
gegn veði í jörðinni, sem pá borgaðistaptur
á vissu árabili, og pykjumst vjer pess full-
vissir, að bændur mundu innan 30 ára verða
búnir að kaupa og borga flestar af pjóð-
jörðunum, og standa pó jafnrjettir eptir,
höfum vjer pess mörg dæmi, enda pótt
efnalitlir hafi í hlut átt. p>ess má og geta
að petta yrði sizt meiri kostnaður en marg-
ur leiguliði hefir haft af pví að setja sonu
sina til mennta, eða losa sig úr miklum
skuldum.
J>ó mál petta sje svo margbrotið og
vandsjeð að rita megi um pað langa ritgjörð,
pá hættum vjer að svo stöddu, enda gjör-
um vjer pað meir í peim tilgangi, að hinir
fjölfróðustu og rjettsýnustu af pingmönnum
vorum, svo sem peir Dr. Grímur Thomsen
og Einar Ásmundsson, ljetu i ljósi álit sitt
um pað, ef peim pætti pað nokkru skipta
fyrir landsmenn og eigi ótimabært.
Enn viljum vjer geta pes* að pó vjer
höfum sjerstaklega talað um pjóðjarðirnan
pá hyggjum vjer að kirkjujörðunum sje eins
farið, en með pví að kirkjumálið verður
liklega tekið fyrir á næsta pingi, pá er von-
andi, að svo stórkostlegt atriði í pví fari
eigi umtölulaust af pingbekkjunum.
Fljótsdælingur.
„Grísir gjalda, en gömul svín
valda“.
(Niðurl.). En hvernig á að ráða böt á
pessu pjóðarvandræðii* £að er ómögulegt
nema með eindregnum vilja og samtokum,
en jeg pekki ekki til pessara eiginlegleika
hjá löndum minum á svo háu stigi að þeír
geti unnið svig á pessum ósið. Hið sterk-
asta afl sem hægt er að beita möti honum
er möðurástin. Jeg vei't að hver möðir
vill fegin verja börn sin fyrir öllu pvi, sem
peim er skaðíegt. Nú er pað ávaldimæðr-
anna hvort pær venja böm sín á kaffi eða
ekki, þær sjálfar fara mest með pað, eða
að minnsta kösti ættu að ráða allri meðferð
á pví." Jeg vóna að aliár mæður sjeu sann-
færðat um pað að kaffi sje börnum öparft,
jafnvel öhollt, eða að minnsta kosti munu
— 41 —
pær sannfærast um pað af skynsamlegum
rökum, ef pær aðeins vilja hugsa um pað;
en hljóta ekki allar mæður að vilja hugsa
um pað, sem börnum peirra er fyrir beztu?
Hjá öllum hinum fullkomnari dýrum verða
menn varir við móðurástina, sem hina sterk-
ustu geðshreifing er pau láta í ljósi. Mað-
urinn, sem hefir fullkomnari anda en öll
önnur dýr, ætti pvi ekki að láta venju, mun-
aðarfýsn eða nokkurskonar villu blinda sig
8vo, að hann breyti á móti betri vitund,—
á móti hinni beztu og hreinustu hvöt mann-
legs hjarta. Jeg vil pví einkum snúa máli
mínu að öllum konum á landinu, sem ann-
aðhvort eru mæður eða húsmæður, og skora
á pær, ef pær vilja eiga petta fagra móð-
urnafn með rjettu, að pær venji alls eng-
in börn á kaffidrykkju sem pær eiga yfir
að segja, og venji pau börn af henni, sem
pegar eru orðin vön við hana, en eru pó
ung. J>etta er auðvitað seinleg aðferð, ef
ekkert meira er gjört til að minnka óhófið,
en pað er pó góð byrjun, t. d. ef nú pegar
væri byrjað að venja öll börn af kaffi-
drykkju, sem eru innanvið 10 ára aldur, og
ekkert barn lærði hana síðan, pá yrði að
10 árum liðnum, enginn kaffisvelgur innan
tvítugt, og væri pá mikið unnið, pví á peim
aldri eru víst nokkrir búnir að veikja heilsu
sína á kaffidrykkju. Kaffið er óhollara börn-
um og unglingum, heldur en peim sem farn-
ir eru að eldast; æskufjörið á ekki heldur
að purfa pessarar hressingar með. Sumir
munu segja að ekki megi setja blessuð börn-
in hjá pegar hinum fullorðnu sje veitt, og
peir poli ekki að sjá pau gráta; en móður-
ástin hefir tekið ranga stefnu ef hún polir
ekki að sjá fáein tár hníga fyrir pessa or-
sök, en polir betur að börnin liði hungur
og nekt; pað mun ekki heldur verða opt
að pau gráti sakir kaffileysis, pau munu
brátt venjast við að sjá farið með pað, án
pess að heimta pað, enda er hægt að gleðja
pau með einhverju öðru, sem ekki sakar
pau, pví „litlu verður Yöggur feginn“.
það væri samt auðvitað æskilegt, að hinir
fullorðnu vildu leggja á sig pá sjálfsafneyt-
un, að ganga á undan börnum með góðu
eptirdæmi og aftaka að mestu kaffibrúkun
á heimilunum. Margur mun svara mjer og
spyrja: „Eiga pá peir sem eru orðnir van-
ir við kaffið og ekki geta án pess verið að
fara alveg á mis við pá hressingu og ánægju
sem pað veitir? Eiga menn að njóta gjafa
Ðrottins án pess að mega nokkurntima
gleðja sig við pær?“ þessar spurningar eru
reyndar ofur fáfengilégar, en pö kemur pessi
hugsunarháttur opt fram i tali manna. En
má jeg spyrja yður, sem einhverntíma hafið
reynt pað að Vera feður eða mæður? Af
hverjú getið pjer haft innilegri gleði og á-
úægju, en af pvi að sjá börn yðar taka alls-
köúar framförum, andlegum og likamlegum
=“» í kunnáttu Og meuntun? Hver er syo
fávis, að Vilja skipta peirri gleði sem mað-
ur hefir af framför barna sinna, við pá á-
nægju sem maður finnur til þegar maður
er að sötra mórauða korginn? Hver er
svo harðbrjósta að vílja selja líkamlega vel-
ferð niðja sinna í marga liðu, fyrir i mynd.
aða s'tundarhressing ?
Eoreldrar og húsbændur! gáið að hve
pung ábyrgð hvílir á yður í pesu efni; reyn-
ið pó að minnstakosti að verja börnin, seui