Norðanfari - 10.04.1878, Blaðsíða 3

— 43
10 bö-rn, 5 sona og 5 dætur, sem öll lif»
pg eru vel gefin og mannvænleg. Steinunn
aál. var stillt og góð kona, frekmikil til
sálar og líkama, góðviljuð og gestrisin. Hún
yar góð móðir börnum sínum, ogvildiþeim
ailt gott, með pví að ganga undan peim
með góðu eptirdæmi og venja pau á dyggð
og ráðvendni.
J>essa önduðu konu, syrgir pví hennar
eptirlífandi eiginmaður og íbörn, sem háfa
að sjá á bak elskuverðri móður. Líka
syrgja hana alir, sem hana pekktu, bæði
nær og fjær, og hafa par að sakna, ainnar
hinnar beztu konu í pessu hyggðarlagi, og
segja pvi vinir og kunningjar hinnar fram-
liðnu : Blessuð veri hennar minning!
E. G.
t
Krlstín Kristjánsddttir frá Oxnhóli,
dáin 24. aprll 1873.
Nóttin og nauðin er liðin,
pví nú ljómar dagur;
og sæl ertu systir í Drottni,
á sumardag fyrsta;
andi pinn ljettfær nú líður,
um ljósfagrar brautir;
sólbjört á sælunnar landi,
pú sýngur með englum.
Tuttugu’ og tvær vikur varstu,
með tárum og kveini,
stödd undir stríðsmerki Drottinns,
með stilling pað barstu;
póiinmóð preyðir í trúnni,
að pínu takmarki;
nú gleður Guð pig á hæðum,
græðir öll sárin.
Leyst ertu líkams af fjötrum,
sem lengi mjög práðir,
stöðug pú stríddir við prautir,
og stóran fjekkst sigur;
protinn er pjáninga vetur
og prumuskúr harma,
eilíft pví sumar upprunnið,
er pjer á hæðum.
J>ú stóðst vel pinni’ í stöðu,
með preki og sóma,
stundaðir búið og börnin,
og bugaðist ekki;
gestrisin, góðlynd við alla,
pú gekkst fram í heimi,
sigraðir sorgir og mæðu.
með sönnu polgæði.
Sólfögur krists-lilja lifir,
i ljómandi skrúða,
og fagnar hjá Frelsara sínum,
á friðarins landi;
heilagi Græðarinn góði!
mjer gefðu pann sóma,
fyrir pinn sárheita sveita
og saklausu pínu.
|>annig minnist hinnar látnu: J. p.
Til Norðanfara.
Mjer finnst pað geta verið til fróðleiks
um landið okkar cg iVrlög pjóðarinnar á
liðnum öldum, að gagnkunnugir menn lýsi
landslagi sveitanna, fornbýlum sem par eru
komin í eyði og ef menn vita af hverju
pau lögðust niður, fornmannahaugum, forn-
um samkomustöðum, fornum ökrum eg
görðum, fornum og nýjum skemmdum sveit-
anna, af vötnum, skriðum, veðrum og falli
skóganna, o. fl. fessháttar skýrslur mætti
fyrst taka upp í blöð neðanmáls og safna
svo seinna í eitt úr peim, pvi sem mark-
verðast pætti, Slikar skýrslur gæti og ver-
ið til nokkurs stuðnings hverjum er semja
vill hjer nákvæma landslags-lýsingu, og
bera saman við pað, sem kunnugt er um
úr fornöld, eins og nú hefir pegar gjört á
dönsku um Sunnlendinga- og Y-estfirðinga-
fjórðung með miklum glöggleik og snilli,
vísindamaðurinn, herra cand. mag. Kristján
Kaalund, sem ferðaðist hjer víða um land
árin 1872—74.
Eins og sýnisblöð af einni pesskonar
skýrslu um fornbýli, sem lagst hafa í eyði
í einni sveit, skrifa jeg hjer upp úr hand-
riti fræðimannsins Magnúsar Bjarnasonar á
Hnappavöllum í Oræfum:
Um fornbýlt i Öræfasveit.
„Anno 1712 voru að Hofi í Oræfum
upp teiknaðir bæjarstaðir, sem til forna
skulu verið hafa í Öræfum og af tekið og
eyðilagst hafa af jöklum, vatns- og grjót-
ágangi og eldi. Er frásögn pessi að nokkru
byggð á pvi, sem hjer hefir fundist skrifað,
og að nokkru leyti á sögnum og munnmæl-
um, sem gengið hafa mann frá mannL
1. Jökulfell hefir b,ær heitið að fornu;
var hann í norðvestur frá Skaptafelli, par
sem nú er kallað Bæjarstaðir, undir fjalli
pví, sem enn er kallað Jökulfell. Segja
menn að par hafi verið kirkjustaður og hafi
í minni peirra manna, sem nú lifa, sjezt
par vottur fyrir tóptum. Jökulfells pessa
skal vera getið í einum Hofskirkju máldaga,
sem gjört hefir einn mikill biskup í Skál-
holti. Orðin eru pessi: „Og helming allra
peirra fjarna er liggja til Jökulfells“. |>að
sem enn er óeyðilagt af landi pessarar
jarðar, er Jeigt frá Skaptafelli fyrir 30
álnir.
2. Freysnes er sagt bær hafi heitið ná-
lægt í suðaustur frá Skaptafelli; sjezt enn
til tópta par nærri, sem fjárhúsin standa,
og er enn kallað Freysnes. Er leigt frá
Skaptafelli fyrir 30 álnir.
3. Svinanes hefir hær heitið, sem sjezt
af áðurnefndum Hofs-máldaga. |>ar er
kirkjunni að Hofi eignuð hálf sú jörð, en
eigi vita menn hvar sá bær staðið hefir.
Jón Einarsson og Stefán Ormsson segjast
fyrir fánm árum fundið hafa rauðviðisrapt
i Neskvíslinni, milli Skaptafells og Svína-
fells, sem rekíð hafði fram úr jöklinum,
hver verið hafði orðinn mjög svartur utan.
4. Bauðilækur hefir bær heitið og verið
kirkjustaður sem sjezt af Hofs-máldaga; pví
pað Rauðilækur átti, lagðist til Sandfells;
og hefi jeg sjeð í annál eptirskrifuð orð:
„Anno 1362 var eldsuppkoma á 6 stöðum
í landi hjer. í Austfjörðum sprakk sund-
ur Hnappafellsjökull og hljóp út yfir Lóna-
gnúpssand, svo aftók vegu alla. Á sú í
Austfjörðum, er Úlfarsá heitir, hljóp á stað
pann, er Rauðilækur heitir, og braut niður
staðinn allan, svo ekkert hús stóð eptir
nema kirkjan“. J>essi bær halda menn að
staðið hafi nærri suður frá Svínafelli, fram-
undan falljöklinum, sem er milli Svínafells
og Sandfells, nærri í suðaustur frá Smjör-
steini, sem stendur par í falljöklinum; hef-
ir par sjezt til tópta fyrir 30 árum, en er
nú allt i aura komið. Skammt frá bæjar-
staðnum rennur á sú, er Virkisá heitir. í
Sandfells-máldaga getur og um Rauðalækjar
eignir lögðust til Sandfells,
5. Berjahólar hefir heitið hjáleiga frá
Sandfelli, byggð fyrir 80 árum. J>essi hjá-
leiga skal hafa staðið í falljöklinum í vest-
ur frá Sandfelli. Heftr J>ar nýlega sjezt til
túns og tópta.
6. Gröf kalda menn að hær hafi heitið
útnorður frá Hofi, fyrir vestan Skriðulæk,
uppundir fjallinu. j>ar sjezt til tópta og
hefir fundist smávegis af eyri vg látúpL Á
milli Grafar 0(g Hofs er steinker, sem sagt
er að taki 18 (átján) tunnur.
7. Gröf heyri jeg sagt að bær heitið
hafi. J>að er nær hestskeið frá áðurnefndri
Gröf, og hefir par nýlega sjezt til tópta.
J>essir báðir bæir eru í Hofslandi.
8. Hreggás er sagt bær heitið hafi, vest-
ur af Hofsnesstanganum, fyrir vestan götu
pá, er liggur tíl Hofs. Hefir nýlega sjezt
til tópta og garðs.
9. Eyrarhorn hefir hær hoitið, jkirkju-
staður, sem sannast af Hofs máldaga. Orð-
in hljóða svo : „Gjörði sá virðulegi herra
og andlegi faðir, bróðir M&gnús biskup í
Skálholti, með ráði allra peirra kennimanna,
sem pá voru par samankomnir, að allt pað
átt liefði kirkjan að Eyrarhorni, lönd, reka
og ítök, pað sem eptir var óspjallað, pá
skyldi pað leggjast til kirkjunnar að Hofi
eptir pennan dag, etc.“. Halda menn bær
pessi hafi staðið út af Hofi, par vestur af
Hofsnesi, en fyrir ofan Ingólfshöfða. J>að
er og í orði, að rauðviðisstólpinn, sem er
fyrir utan karlmannastólinn, sunnan fram í
Kálfafellsstaðarkirkju, sje úr kirkjunni á
Eyrarhorni.
10. Bær er sagt að verið hafi fyrir
austan Fagurhólsmýri, nálægt Salthöfða.
Sigurður Pálsson, sem nú hefir nokkra um
áttræðt, segir, að einn kvennmaður hafi sá
verið í Öræfum á sínum unga aldri, að
nafni Steinunn formóðsdóttir, er sagt hafi
sig fundið hafa í pessu bæjarstæði, undir
hellu í holu, að sjá sem á bitahöfði, klæði,
sem af kvennfati, ljósdökkt, og hafi hún
haft pað í upphlut sem óskemmt var; en
sú hola hafi aldrei síðan fundist.
11. Fyrir ofan Fagurhólsmýri, sem nú
er hjáleiga frá Hnappavöllum, uppi undir
heiðinni fyrir neðan dalina, er haldið bær
verið hafi. |>ar sjezt til tópta. Jón Sig-
mundssou, sem nú býr á Hofshjáleigu, seg-
ist ungur hafa fundið par leðurkúlu af
reiða. En bæjarnafnið vifca menn eigi.
12. Vestur af Hnappavöllum er haldið
bær sfcaðið hafi; par hefir sjezt til tópta.
Halda menn par hafi staðið Hnappavellir
áður Öræfi aftóku.
13. Hólar er sagt bær heitið hafi fyrir
austan Hnappavelli, par sem nú kallast í
Hólum. |>ar hefir sjezt til tópta í minni
peirra manna, sem nú lifa. Halda menn
að verið hafi kirkjustaður. Hólalands er
getið i Hofs-máldaga.
14. Húsavik er haldið hær heitið hafi,
fyrir ofan lónið í suðaustur frá Stórasteini,
sem stendur á Staðaraurum. f>ar sjezt til
tópta enn í dag.
15. Bakki er sagt bær heitið hafi fyrir
austan Kvíá, par hún rana að fornu, eða
framundan Kambsmýrarkambi; sjeztekkert
til tópta. Um petta bæjarnafn má bera
saman við Hofs-máldaga og Sandfells-mál-
daga. |>ar er nú graslendi allt aftekið, en
fjaran liggur undir Sandfell og er nefnd
Bakkafjara,
16. Fjall hefir bær heitið fyrir vestan
Breiðumörk; par girðir nú jökull í kring-
um. Hofs-máldagi segir, að til Hofs liggi
Fjall með 9 hundraða fjöru.
17. Breiðamörk hefir bær heitið og var
í byggð fyrir 60 árum; var hálf kongs-eign
en hálf bænda-eign, öll jörðin 6 hundruð.
Hún er nú af fyrir jökli, vatni og grjóti.
|>ar hafði verið bænhús, og lá par milli
dyraveggja f bænhússtóptinni stór helja,
hálf priðja alin að lengd, en á breidd und-
ir tvær álnir, vel pverhandarpykkt, en hvít-
grá að lit, sem kölluð var Kárahella; sjezt
hún nú ekki, en pó kunna menn að sýna
livar hún liggur undir. Er pað sagt hún liggi
á leiði Kára Sölmundarsonar, og hafði hann
sjálfur borið hana inn, fyrir dauða sinn.
18. Krossholt hefir bær heitið, paðsjezt