Norðanfari - 08.07.1878, Blaðsíða 3

liaíi látið gefa kennurunum kost á, ef ein-
hver peirra fríviljuglega vildi takast á hend-
ur umsjónina, og liafi sá boðist til pess, er
mönnum sízt mundi hafa til hugar komið
— pað m u n d i nú vera — liafi svo landsh.
orðið svo glacur yfir pessu, sem nýsleginn
túskildingur, og sagt J. Árnasyni upp, sjálf-
sagt vonandi og treystandi, að með pessum
nýja umsjónarmanni mundi hefjast nýtt
tímabil í reglusemi, hindindissemi o. s. frv.
Mikið stendur til. Svo á realskóli að stofn-
ast í einni stofu, sem tekin verður frá um-
sjónarmanni, og svo á nýr kennari (alpingi
veitti sem kunnugt er fje til pess) að koma
við byrjun næsta skólaárs, til pess að kenna
nýju málin — alveg að óporfu, pví við
skólann voru að svo komnn nægir kraptar
til pess. Hins hefði verið meiri pörf, að
skólinn hefði fengið fastan kennara i guð-
fræði og sögu. Að öðru leyti verðum vjer
að taka pað fram hvað hið nýja kennara-
emhætti snertir, að verði pað veitt, sem
vjer helzt mundum kjósa að ekki yrði, pá
mun landsmönnum eigi liggja í ljettu rúmi
hverjum pað verður veitt, og viljum vjer
heina peirri áskorun til veitingarvaldsins,
að pað hleypi eigi að skólanum neinum
uppgjafamanni, enda pó landsh. veitti sín
meðmæli, sem vel má við búast, en láti
embættið óveitt ef eigi sækir um pað neinn
sá, er staðið getur í kennarastöðunni með
dugnaði og sóma.
Sveitaprestur.
„Laun nokkurra emlbættismanna
lijer á lan(li“.
I blaði yðar frá 9. mai p. á. (17. árg.,
nr. 27) færið pjer, herra ntstjóri, grein með
yfirskript pessari, og hefir hún inni að halda
skýrslu um launaupphæðir nokkurra hinna
helztu embættismanna landsins. |>að er nú
svo mál með vexti, að jeg, sem rita línur pessar,
er maður ungur að aldri, kallaður raunar
heldur efnilegur til sumra hluta, en eigi er
jeg svo proskaður í skilningnum enn, að jeg
lesi mjer til gagns sumt hvað, er blöðin
hafa meðferðis, sem og vart er til vonar, er
pað er fyrst i dag, að jeg fylli 17. aldursár
mitt. Leyfið mjer nú, herra ritstjóri, að
yfirfara launaskrá pessa undir tilsögn yðar
og leiðbeiningu. og að spyrja yður par, er
jeg er eigi allskostar fær um að skilja.
jþað er nú eitt aðalatriði fyrst og fremst,
er yfirgengur skilning minn, og pað erhinn
mikli munur, sem er á launum embættis-
manna 3 Reykjavík. J>ar sje jeg einn með
'14000 kr. launum og annan með 2000 kr.
launum. Hvernig stendur á pessum mikla
munP Sá hinn fjórði kennari við skólann
og aðrir hans líkar á launaskránni eru víst
eigi menn á marga fiska, að pað skuli purfa
sjö slika á móts við einn landshöfðingja.
þetta hefir nú hneykslað mig stórlega, en
verið getur pó, að hjer sje fáfræði með í
leiknum, og pætti mjer gott að eiga mjer
fróðari mann að, pví að mín skoðun er sú,
að embættismenn peir, er jöfn árvekni og
trúmennska er af krafin, eigi að hafa sem
líkust laun. Yilla stjórnar og pings liefir pá
í aðalatríðinu verið sú, að pau hafa gjört
sjer mikinn og óskiljanlegan mannamun.
Svo sem eðlilegt er, teljið pjer lands-
höfðingjann fyrst í flokki peirra embættis-
manna, er skrá yðar tekur yfir, en hnýtið
einni athugasemd við, er mjer finnst all-
sendis kynleg, og hún er sú, að „alpinghafi
°kki vald til að ráða ncinu um upphæð
^unanna við petta embætti“. En, minn
bezti ritstjóri, — hvernig stendur á pessu?
Alpingið pykist pó hafa fjárveitingarvald!
Kn virðist yður ekki sem mjer, að undan-
tekning pessi raunar gjöri allt fjárveiting-
arvald pingsins að athlægi? Og pað, að
undanskilja löggjafarpingi einn af embætt-
ismönnuin landsins — er pað ekki dæma
laust um allan hinn siðaða heim? Reynið
pjer nú að koma mjer í skilning um petta.
Annars finnst mjer landshöfðinginn vel og
sómasamlega launaður. — Mjer kemurhjer
til hugar'sóknarpresturinn minn, sem mjer
er nú reyndar hálfvegis í nöpinni vel við,
síðan við áttumst við í frœðunum. Jeg gæti
nú hefnt min á honum og orðið nokkuð
meinlegur í orði. Hann hefir sumsje 200
kr. í laun af embætti sínu og væri gaman
að láta hann heyra, að pað purfi 70 slíka
smásveina á móti einum landshöfðingja og
jafnvel 10 á móti einum „fjórða kennara"!
l>á koma í embættis manna röðinni
amtmenn tveir, annar sunnan lands en hinn
norðan; hefir hvor um sig 6000 kr. í laun
og likar mjer pað vel, en síðan hættir skiln-
ingur minn að skilja. Amtmaðurinn sunn-
lenzki fær um fram launin 200 kr. árlega
með peim ummælum, að pað sje „viðbót við
pann sem nú er“, en norðlenzki amtmaður-
inn fer alveg á mis við pessa veitingu. En
má jeg spyrja: hvernig stendur á pvi? Á
jeg að leiða mjer pað í grun, að pingið ótt-
ist, að amtmaðurinn syðra muni hlaupa frá
embætti sinu og skilja par 6000 kr. eptir
í reiðuleysi, ef hann fær eigi pessa auka-
getu fyrir sjálfan sig? Eða hvað hefir
norðlenzki amtmaðurinn unnið til sakar,
par sem hann pó kvað vera miklu eldri
embættismaður, að hann skuli eigi einnig
og öllu fremur geta notið sjálfs síns í pessu?
En pó er ekki par með búið. Sunnlenzki
amtmaðurinn fær 1400 kr. i ritstofukostnað
en liinn að eins 1000 kr. og mun jeg eiga
par af að álykta, að ritstörf amtmannsins
fyrir sunnan hljóti að vera 400 kr. dýrmæt-
ari ár hvert og landinu parfari, en ritstörf
amtmannsiná fyrir norðan.
pcssu næst vil jeg telja saman tvo em-
bættismenn, 4. tölul. og 10. i skrá yðar, og
eru peir landfógetinn og póstmeistarinn, og
nefni jeg pá svo saman af orsök, er jeg
skal bráðum gjöra grein fyrir. J>essir em-
bættismenn eru nú liarla misjafnt launaðir
og póstmeistarinn ekki hálfdrættingur á
móti landfógetanum, og er pað likt öðrum
ójöfnuði pingsins í launalögum sinum. Land-
fógetinn hefir auk lögákveðinna launa, sem
eru 4000 kr., all-laglega aukagetu í „viðbót
við pann sem nú er“, og nemur pað fje
700 kr. um árið, — og hlýtur sá maður að
vera landstólpi mikill, er pingið kaupir hann
fyrir 700 kr. til að piggja af stjórninni em-
bætti með 4000 kr. launum. Póstmeistar-
inn aptur á móti nýtur sín ekki á pann
hátt og veit jeg eigi, hverju pað er að
kenna; en hann nær sjer niðri í annarri
grein ásamt landfógetanum, pví hversvegna
set jeg pessa tvo embættismenn í flokk
saman ? það kemur af hinum einkennilega
liala, er pingið liefir sæmt pá með í launa-
lögum sinum, og er skott petta pannig vax-
ið, að pað gjórir pá auðkennilega meðal
allra embættismanna landsins. J>að stend-
ur semsje svo i skýrslu yóar, eptir pað er talin
eru laun peirra og ritstofukostnaður, að
hvor um sig pessara embættismanna fái
„fyrir hættu að honum misteljist“ 200 kr. í
laun árlega. En hvernig er pessu varið,
herra ritstjóri? f>að eitt pykir mjer ráða
mega, að herrar pessir munu eigi vera
miklir talnafræðingar. Og eitthvað annað
en jtalnalist hlýtur að valda pvi, að land-
fógetinn fær pá 700 kr. viðbót, er jeg áð-
ur nefndi. Jeg liugsaði í einfeldni minni
að embættismenn pessir hefðu einmitt laun
sin og ritstofukostnað fyrir að telja og
telja rjett; en hver getur varað sig ápví,
að peir ofan á fleiri púshundruð króna, er
peim veitist fyrir að telja rjett, skuli einn-
ig fá nokkur hundruð króna fyrir að telja
skakkt! Jeg held, pjer verðið, herra ritstjóri,
að fara að bjóða mig fram í pessi embætti,
og mæla með mjer allt hvað pjer kunnið.
Jeg er svo fær í tölum og reikningi, að jeg
tel mig pessum mönnum snjallari. og pótt
mjer kynni að verða pað á að „mistelja“
einhvern tíma pá megið pjer skila pví frá
mjer, að jeg ætli enga borgun að taka fyr-
ir pað; og megið pjer par af ráða, hver
föðurlandsvinur jeg er orðinn, pótt ungur
sje. — Og enn get jeg ekki að mjer gjört
að hugsa til aumingja prestsins míns. Er pað
ekki blóðugt, að hann sem sálusorgari
pjóðar sinnar og árvakur kennimaður skuli
frá borði bera jöfn laun árlega af embsefti
sínu og tveir hálaunaðir embættismenn fá
fyrir pað eina viðvik sitt að telja rangt
landsins peninga!
Undir tölul. 5—9 nefnið pjer landrit-
arann, yfirdóminn og landlækninn. Hjer
er einkum eptirtektavert, hve lág laun land-
ritarinn hefir og hlýtur pað starf, er sá
maður á hendi hefir, að vera eigi mjög
pýðingarmikið. Er auðsætt, að sá embætt-
ismaður er einn af peim, er eiga að eta til
pess að lifa, en lifa eigi til pess að eta, og
væri að líkindum hagur eða búhnykkur fyr-
ir hann og fjórða kennarann að leggja mötu-
neyti sitt saman. Oðru máli er að gegna
með yfir dómendur landsins. Staða poirra
og embætti virðist vera mjög svo nauðsyn-
legt; en einhver skaut pví að mjer, að ping-
ið liefði pó gefið meðdómendunum óvart
og óviljandi sinar 800 kr. livorum í viðbót
við pær 3200 kr., er pingið veitti peim af
ásetningi. (Sjá Alp.tíð. 1877, II. bls. 533).
En petta getur nú lagast, pví að jeg efa
eigi, að hlutaðeigandi embættismenn skili
krónum pessum aptur jafnskjótt og peir
komast að raun um, að hjer hefir óviljaverk
átt sjer stað.
J>á koma loksins, tölul. 11—20, and-
legrar stjettar menn, með biskupinn í broddi
fylkingar, og heita peir sumir forstjórar,
sumir fyrstu kennendur sumir blátt áfrani
kennendur. Sýnir skýrslan að vjer eigum
sem stendur sjerstaka dugnaðarmenn í peim
flokki; pví að par stendur aptur og aptur:
„Yiðbót við pann sem nú er“, og par lijá
krónufjöldinn, er hlutaðeigenda veitist í
viðbót um fram hin lögákveðnu embættis-
laun. Vil jeg heldur geta pess til, að á-
stæðan til pess sje hinn mikli dugnaður og
atgjörvi pessarra manna, en sá ótti hjá
pinginu, að embætti peirra mundu auð
standa fyrir utan tjeða launaviðbót. |>ess-
ir fyrirtaksmenn eru : biskupinn, forstjóri
prestaskólans, og báðir kennendurnir par.
Aptur á móti virðist forstjóri latínuskólans
og kennendurnir par, eigi vera neinir af-
burðamenn, pví að par stendur hvergi:
„viðbót við pann, sem nú er“.
J>etta er nú hið helzta, sem jeg finn í
fljótu bragði athugavert við skýrslu yðar,
herra ritstjóri, og væntir mig að pjer mun-
ið hrista höfuðið yfir sumum athugagrein-
um minum og segja við sjálfan yður: eigi
er nú fróðlega spurt. En pjer verðið að
virða æsku minni nokkuð til vorkunnar og
gæta pess, að jeg hef eigi annað en nátt-
úruljós mitt að styðjast við í stjórnmálum.
Eins og jeg hef tekið fram, sárnar mjer
mest hinn mikli ójófnuður, sem er á laun-
um embættismannanna, og finnst mjerland-
stjórnin par líkjast ranglátri móður er gjör-
ir ójafnan hlut barna sinna; en pó er ekki
víst, að jeg liti rjett á petta. Kveð jeg
yður svo, herra ritstjóri, og heiti yður pví
staðfastlega, að jeg skal kaupa blað yðar
framvegis og vinna aðra til að gjöra slíkt
hið sama, ef pjer fáið leitt mig í allan sann-