Norðanfari


Norðanfari - 12.12.1878, Blaðsíða 2

Norðanfari - 12.12.1878, Blaðsíða 2
— 118 — tugthúsi til að útkljii petta liið vestræna. Reyndar er pví pingi eigi lokið enn, pví lögmenn vorir hafa lengi haft og hafa enn pann sið, að melta málin duglega milli sín, og öll líkindi eru til að nokkuð langt verði pangað til að sagt verður um petta mál: «Hrossskinnslengjan er nú elt». En pó pað kunni að eiga langt í land, að útgönguvers- ið verði sungið, pá er sennilegt, að eitthvert af skáldum vorum yrki áður langt um líður rímur af pessari sögu, svo hún gleymist síð- ur eptirkomandi kynslóðum. f>jer sýnist ef til vill, að jeg sje Dön- um og dönskunni nokkuð óvinveittur, en pað er engan veginn svo, pegar peir og hún er í sínum góða ijetti. Öðru máli er að skipta, pegar peir og hún hreykja sjer hærra en hófi gegnir og sanngjamlegt er. |>ví fá- mennari og liðljettari sem vjer íslendingar erum gagnvart Dönum, pess athugasamari og gjörhugalli purfum vjer að vera um pað, að danskan veiti ekki tungu vorri yíirgang, eins og jeg líka ætla, að Dönum veiti ekki af að gæta sín fyrir pjóðverskunni. |>að er háska- legra en margur hyggur, að stjómarherra ís- lands getur verið og mun optast verða mað- ur, sem ekki skilur tungu vora eða landslög nema gegnum túlka og pýðingar, og pá er petta eigi síður háskalegt að pví ertilhæsta- ijettar kemur. |>ó landslög vor hin nýrri sjeu að nafninu hæði á íslenzku og dönsku, svo sumir kunni að ætla að á sama standi hvort dæmt sje eptir íslenzkunni eða dönsk- unni, pá er allopt fjærri pví að svo sje. Hæstirjettur dæmir nú sjálfsagt ætíð eptir pví sem stendur í hinni dönsku pýðingu laga vorra, pví hann getur eigi annað, og dómendur vorir hinir hjerlendu munu ef til vill margir hverjir vera hneigðir til hins sama, af pvx peir mega einatt húast við, að hæsti- ijettur dæmi á eptir sama málið, einmitt ept- ir hinni dönsku pýðingu laganna, en ekki hinu íslenzka frumriti, og pyki með pessu lagi líkara að dómur sinnverði staðfestur af hæstaijetti, sem eptir trú lagamanna getur eigi skeikað í pví að skilja íslenzk lög rjett frem- ur en páfanum eptir trú katólskra klerka að skilja kristilega trúarlærdóma. |>etta getur verið mannlegur hreiskleiki, og dómarar eru menn. Við sem hvorki trúum á páfa nje hæstarjett höfum mikíar orsakir til að vera hræddir um, að hvað sem hinum fyrtalda líður, muni hinn síðartaldi allopt misskilja landslög vor, enda er engin von til, að sá sem ekki skilur frummál laganna geti verið hæfur til að skilja lögin fullkomlega. |>að er líka alkunnugt, að mjög opt er talsverður yfir ennið, sem fógur snjóhengja á fjalla- tindum. Svo er hrúðarkrónan með sínum glæstu glasperlum og dinglandi silfurlaufum. Að öðru leyti er pjóðhúningurinn hjer líkur peim er jeg sá á j>elamörk. |>annig er pjóðbún- ingur en við líði á Vesturlandi, en í j>ránd- heimi og á Upplöndum, er hann aflagður að mestu. j>jóðin hjer er og miklu fjörugri en víða á Upplöndum. Hjeðan fór jeg yfir Voss, er liggur milli Sogns og Harðangurs. j>að er og fögur byggð og paðan fór jegniður í Stallheimskleyf. j>að er 500 feta há hjargsnös á milli tveggjastór- fossa, ogniðuraf henni liggur vagnvegurí 14 sneiðingum, semeru höggnir utaníbjörgin og sú hlið vegarins er mót djúpinu snýr, er rammgirt með járngrindum svo maður hrapi ekki pó maður ferðist par í myrkri á vetrar dag. Nú kom jeg niður á Goðavang, er ligg- munur á meiningunni eða hugsuninni í ís- lenzkri lagagrein og í hinni dönsku pýðingu hennar. Jeg skal ekki seilast langt eptir dæmi. í viðauka lögum við Jónsbókar lands- leiguhálks 56. kapítula, um friðun á laxi er dagsett eru 11. maí 1876 segir í 7. grein: «öll ólögmæt veiðiáhöld skulu upptæk, og ólöglegir veiðigarðar óhelgir». J>annig hefir löggjafarvaldið heilt og óskert, konungur og alpingi, staðfest petta lagaboðorð. Aptur hefir konungur einn en alpingi eigi gefið út sama boðorðið á dönsku svo látandi: «Alle lov- stridige Fiskeredskaber h ö r konfiskeres og alle lovstridige Eiskegjærder k u n n e ned- hrydes». Eptir pessu segir íslenzkan um hina ólöglegu veiðigarða a ð p e i r skuli 6- helgir en danskan a ð p e i r geti orðið hrotnir niður. Allir geta sjeð að ólíkt má út úr pessu leiða. Orð laganna (danskan er ekki lög) eru hrein og bein, hinir ólög- legu veiðigarðar skulu óhelgir, lögin veita peim enga vernd, hver sem vill má eyði- leggja pá, og gerir jafnvel gott verk með pví, par sem lögin dæma pá skaðlega, En ef pað væri lög, sem danskan segir um pessa sömu garða, peir «kunne nedhrydes», pá væru pau mjög óljós og óákveðin; enda hefir hinn eini dómari, sem pegar hefir lagt dóm á málið um pvergarðahrot í Elliðaánum sumarið 1877, álitið, að slíkir garðar gætu ekki orðið hrotnir niður að ósekju, nemayfir- valdið gengist fyrir pví. j>ar höfum við einn, sem dæmir eptir dönskunni, en ekki eptir landslögunum sjálfum, einn sem dæmir ept- ir óskum danska safnaðarins, sem hrópar án afláts: «Vér höfum engin lög yfir oss utan á dönsku». Nú fáum við senn að sjá hvern- ig yfirdómurinn dæmir, og svo líklega ein- hvern tíma, ef Guð lofar okkur að lifa, hvernig hæstirjettur setur kórónuna á mál petta. Brjefkafli úr Eyðapinghá dags. 3. maí 1878. Veturinn mátti heita mikið góður alla- tíð frá nýári. j>að komu að sönnu stundum köst með snjókomum á hafaustan og hljóp svo í norðanveður með hörku frosti. En pað stóð aldrei lengi á pví, svo sem viku í senn eða tvær og svo komu blíður, hlákur opt með óvanalegum lopthita stundum, jafn- vel nætur og daga, pó rak hingað æðimikinn ís í miðjan einmánuð og fyllti alla fjörðu. Síðan var hann inni á fjörðunum fram um sumarmál og víst enn á syðri fjörðum. j>eg- ar ísinn kom, hljóp hvalur undan honumá ur við Sognafjörð; hjer sá jeg hæsta fossa i N oregi, 2000 fet; pað voru nú reyndar giljafossar, fuku peir hver á eptir öðrum út um hin kolsvörtu hjörg. J>yki nokkrum undarlegt að jeg tala svo optum pessa fossa og kletta, pá er víst aö í Noregi pykja hvoru- tveggju bæði til gagns og fegurðar: Klett- arnir gefa efni til stöðugra brúavega og húsa, fossarnir drifa verksmiðjurnar og myllurnar. j>eim sem ekki pora eða geta notað öíl náttúrunnar pykir hátígn hennar hræðileg, og fegurðin loiðinleg. Fyrst pá andi manns- ins hefir leik og hólmgöngu víð náttúruna með skiptanda sigri, getur hann glatt sig rjettilega við fegurð hennar. Hjeðan fór jeg til Sogndals i Sogna- firði, (pað er 30 mílna langur fjörður með lirikafjöll umhverfis), par hitti jeg Hinrik grynningu milli kletta undan Dölum milli Mjóafjarðiir og Seyðisfjarðar, svo hann var fastur að framan með fjöru. j>ar lagði einn hóndinn í Dölum Magnús Eiríksson að nafni hvalinn á hol, svo blóðið fossaði úr, en hann gat ekki snúið sjer við vogna prengsla pó hann hrytist um. j>egar flóðið kom var hann dauður. j>essi hválur var mikill feng- ur, milli 50 og 60 álnir á lengð og hezti fiskur. j>arna var hann skorinn og unninn upp. Grófu menn pjósirnar í gadd, pví hvergi varð hurtu fiutt vegna íssins og ekki fært á landi. Tungan var 65 vættir en spik og rengi hátt á fjórða hundrað. Kjálkinn 9 áln- ir. Nú eru peir húnir að ná öllu heim til sín — pví ísinn grisjaði vel eptir páskana. Síðan um hátíð hafa hjer verið blíðu hlákur og nú miklar rigningar og vatnavextir. Tún- in eru farin að gróa og jafnvel úthagi. Fjen- aður er í sæmilega góðu standi, einkum segja menn hjer upp á sveitum og margir eiga æði miklar heyfyrningar. Nú voru öðruvísi færin áútmánuðumen í fyrra, pá náðist hjer aldrei neitt yfir heið- arnar fyrr en komið var fram á vor og var pó nóg kom á Seyðisfirði, einkum á Eyrinni- mestu ósköp. Nú komu góð færi strax á Góu og var víst að hjeraðsmenn notuðu pau. j>að var flutt ósköp af korni af Seyðisfirði í Hjerað yfir heiðamar og á sjónum áður enn ísinn kom í fjarðasveitirnar. j>eir fóru að flytja að sjer strax á porra — pví nóg var til í kaupstöðunum — og gæða korn hjá öllum. Um nýár var par til af öllum korn- tegundum yfir 900 tunnur (nefnil. um 350 tunnur hjá Tostrúp, um 300 hjá Holm og um 270 á Eyrinni). Iíom praut fyrst á Eyrinni um pálmasunnudag nema hrísgrjón, pví paðan var flutt í meira Iagi í fjarðar- sveitir, svo hjá Holm undir sumarmál, en hjáTostrup voru enn til 70 tunnur fyrir fám dögum, en mestallt pantað segja menn. j>essar miklu kornhyrgðir koma sjer harla vel, pví pað er svo miklu betra að flytja að sjer á hjami en vondum óvegum á vorum, og svo tefja vorferðirnar nxenn fjarskalega frá vorverkum, fyrir utan pað hvað hestum er margfalt hetra að fara á hjarni og hafa nóg hey, en á vorum í litlum gróðri. j>ó korntunnan sje 1—2 krónum dýrari á út- mánuðum en af nýju komi á vorin, pá er víst tilvinnandi fyrir okkur hændur að ná korninu á hjami, geta svo malað pað allt á vorin í myllunum meðan vatnið er nóg, og purfa ekki að snerta hesta sína til langferða fram yfir messur. Margir hafix hjer byrgt sig með korn fram undir liaust. Mikillmat- Krón og á hann aldingarð mikinn, sem er hinn mesti í Noregi. j>að er H. Krón sem setti hið norska verzlunarfjelag í gang í Björgvin og var hinn mesti íslands vinur. Áður var hann fjörmaður mikill og Ijek við hvern sinn fing- ur, en nú er hann að eins á fimmtugsaldri aumur og bilaður á sál og líkama, grár af hærum og leiður á öllu, af pví að skáldrit hans hafa misheppnast, en mest af óförum peim er hið norsk-islenzka verzlunarfjelag beið. — Meira um pað síðar. (Framhald).

x

Norðanfari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.