Norðanfari - 09.01.1879, Page 2

2 —
Eitt af prí. »fin œjög ríður á við jarð-
yrkjuna, er sjálfur jarðvegurinn, að hnnn sje
vel lagaður til pess. Að vorri hyggu er
jarðyrlíja Iijá oss lieldur eigi frágangssök
pessvegna, pví pó jarðvegur hjá oss sje eigi
mjög feitur nje djúpur, eða kunni að öðru
leyti að vera eitthvað frábrugðinn pví, sem
hann er sumstaðar annarstaðar, pá er hann
pó engann veginn svo að ekki megi við vera.
Með pví líka að hægt er að dýfka hann og
bæta á ýmsan hátt, svo sem með nægum á-
hurði og rjettri aðferð við jarðræktina. J>að
er og vani að pví norðar sem jarðyrkja er
stunduð, eða pví kaldara sem er, pess betur
parf að hera á, pví við mikinn áhurð verður
jarðvegurirm heitari en ella, sem mjög er
mikilsvert 1 hinum kaldari löndum. J>ess-
vegna pyrftum yjer einnig að hirða vel, og
auka allan áburð vom smáan og stóran.
f>að er og fleira er menn hafa fundið upp
til að hæta úr kuldanum við jarðyrkjuna
hjá oss norðurhúum.
það eru sumir sem pykjast hafa reynzl-
una fyrir sjer í pvi efni, að jarðyrkja komi
ess ekki að notum, og vitna til nokkurra
íslendinga, sem hafa farið til Danmerkur tii
að læra jarðyrkju par, en sem mönnum
Pykir hafa orðið peim að litlum notum síðan
peir komu aptur. |>etta getur nú satt verið,
að pessir menn hafi ekki gjört mikið gagn
síðan peir koma aptur, ,en pað er par fyrir
engann veginn víst að jarðyrkjan ekki geti
prifist k íslandi. Fyrst og fremst er pað, að
Danmörku og fslandi verður öldungis ekki
iíkt saman, að pví er snertir skilyrði fyrir
jarðyrkjunni, og pað er pess vegna ef til vill
engann veginn heppilegt fyrir oss að læra
jarðyrkju í Danmörku, að pví leyti sem hið
verklega áhrærir, pví margt af pví, sem á
við í Danmörku í tilliti til jarðyrkju í verk-
Jegum efnum á öldungis ckki við hjá oss.
Annað er pað, að vjer vitum eigi hversu
fulikomiegapessir menn hafaiært jarðyrkjunaí
Danmörku, pví hafi peir ekki verið á húnað-
arskóla par, en einungis hjá hændum, pá geta
menn ekki vænst að peir sjeu svo vel að
sjer í peirri íprótt sem skyldi.
Eptir vorri ’skoðun pá er pað einungis
á búnaðarekólunum, að menn geta fengið svo
fuilkomna pekkingu og kennslu í jarðyrkj-
unni sem auðið er, pví á pesskonar skólum,
sem eiga að vera fyrirmynd í jarðyrkju, er
hún kennd svo vel sem unnt er, eða eptir
pví sem hezt faung eru á í hverju landi
fyrir sig. Yjer höldum einnig að heppilegra
væri fyrir oss að fara á húnaðarskóla í Nor-
egi eða Svfaríki, en i Danmörku, pví hin
fyrtoldu lönd líkjast íslandi meir en Dan-
mörk að pví er snertir veðráttufar, afstöðu,
jarðveg o. fi. Bezt af öilu væri samt, ef
vjer gætum komið á fót húnaðarskóla sjáifir,
því fyr en pað er gjört, getur jarðyrkjan ekki
hreiðst út hjá oss svo að gagni verði. Á
meðan menn purfa að sækja alla kunnáttu,
sem að jarðyrkju lýtur tíl Koregs, Svíaríki6
eða Danmerkur, er ekki við miklum fram-
fórum að búast, pví eins og von er til, eru
pað einungis stöku menn, er geta staðist
alian pann kostnað, er pví fylgir.
Á búnaðarskóiunum læra menn jarðyrkj-
una hæði hóklega og verkiega, pað er að
segja á peim sem kenna hvorutveggja. en á
aðra skóla er ekki til neins fyrir oss ísiend-
ingaaðfara. I’yrir utan jarðyrkju erpnr líka
sem optast kennd pekking á alidýrum vor-
um og meðferð peirra, og stundum meðferð
á mjóik og tilbúningur á ostum og smjöri,
og par að auki margt fleira gagnlegt.
J>ekking alidýranna og meðfcrð peirra, eða |
góða kvikfjárrækt og meðferð á pví, semhún j
kastar af sjer, er oss einnig mjög nauðsvnlegt
að læra, einkanlega jafnliiiða jarðyrkjunni,
pví lcvikfjárræktin og jarðyrkjan eru svo ná-
tengdar hvor annari að pær iiljóta að fylgjast
að bæði í framför og apturför. |>annig gefur
t. a m. betri og meiri jarðyrkja hetri og
meira fóður, og hetra og meira fóður fleiri
og hetri skepnur. Eleiri og hetri skepnur
gefa, ekki einungis betri og meiri mjólk, ull,
afkvæmi o. s. frv., heldur einnig áhurð, sem
aptur gagnar pví meir jarðyrkjunni. Sje
par á mót jarðyrkjan í apturför, pá hrakar
að sama skapi skepnuhaldinu. J>að er pví
mjög eðiilegt, að par sem menn með hetri
jarðyrkju geta haldið fleiri skepnur, parverð-
ur kvikfjárræktin að verða samferða 1 fram-
fórunum ef vel á að fara.
(Framh. síðar).
Kafli úr brjefl.
Eitt alvarlegt málefni, sem lengi hefir
legið í pagnargildi að mestu, er nú komið í
hreifingu. |>að er um smáskamtalækningar.
Lyfsalinn og læknarnir í Beykjavík ætla
nú að útrýma peim gjörsamlega. En á
pjóð og ping að líða pað? Er ekki bæði
skylda og nauðsyn að vernda
pessa aukahjálp vora? Líf vort og
heilbrygði á marga skæða óvini par sem
sjúkdómarnir eru; hið fasta varnarlið vort
stórslcamtalæknarnir, geta elcki varið oss
fyrir peim til hlítar; til pess pvrftu peir
bæði að vera fieiri og sigursælli en peir
eru. Hvaða vit er pá í að hnekkja frá
sjer sjálfboðaiiði, af pví pað hefir annan
vopnaburð, pó pað hafi reynzt fullt eins
sigursælt og aðalliðið? það er pó ómögulegt
að neita pví sem alkunnugt er: að smá-
skamtalækningarnar hafa hjálpað ótal mörg-
um til lífs og heilsu. það tjáir ekki að
segja að slíkt sje „tóm hjátrú“. Ef pað
er hjátrú að manni hatni pá er pað líka
lijátrú að maður hafi orðið veikur: allir
sjúkdómar og allar lækningar eru pá
tóm hjátrú!! Ekki tjáir iieldur að segja:
„það eru ekki smáskamtameðulin sem lækna,
heldur trúin sem menn hafa á peim“. Ef
trú getur læknað sjúka, á pá að útrýma
peirri lækningaaðferð sem vekur slíka trú?
Nei; enginn gæti verið betri læknir en sá,.
sem gæti vakið hjá sjúklingum pá trú sem
gjörði pá heilbrigða. Jeg skal nú ekki
neita pví að trú geti haít áhrif á iækning-
ar, og á heilsufar yfir höfuð. En pað er
samt eitthvað annað en trúin tóm, eitthvað
efnislegt, í smáskamtameðulunum, semveld-
ur pví aðpaulækna; annars gæti pau t. a. m.
ekki læknað ungbörn, sem geta ekki haft
trú á peim. Jeg get líka tekið dæmi af
sjálfum mjer: Jeg er maður efagjarn, og
meir hneigður til að v i t a en t r ú a; jeg
hefi liðið viðvarandi heilsubrest og ýmsa
kvilla að auki; jeg liefi brúkað bæði stór-
og smá-skamtameðul, hvor fyrirsig,
til reynzlu, en ekki af trú; jeg
viðurkenni pakklátlega að stórskamtameðul-
in voru mjer valin með einlægri alúð, og
pað hefir, ef til vill, verið trúarleysi
mínu að kenna hve lítt pau náðu tilgangi
sínum. En práttfyrirtrúarleysi
mjtt hafa smáskamtameðul uáð honum
optar en einusinni, og pað svo ápreifanlega
að jeg gat ekki annað en sannfærzt um
krapt peirra. það j'rðí oflangt mál í pessu
hrjefi að segja pjer dæmi upp á petta, en
fús er jeg til að gjöra pað nær sem vill
pví jeg segi satt. L5ka hefi jeg sannfærzt
Y
um verkun peirra á öðrum. sem jeg hefx
verið sjónarvottur að. Og hvi skyldi jeg
pá rengja hina ctal mörgu aðra er segja hið
sama? Hvaða rjett hefði jeg til pess? —■
Nei, jeg geng lijer ekki í trú, lieldur í
skoðun, við Ijós reynziunnar, og er orðintr
sannfærður um, að vjer megum hvorki missa •
stór- nje smáskamtalækningar. Hvorir-
tveggja hafa nóg að gjöra, og jeg ætla að
stórskamtalæknar hafi pær einar næðisstund-
ir, að samvizkan mun leyfa peim að njóta
peirra með ánægju. |>að er pvi eins und-
arlegt eins og pað er sorglegt, að peirskuli
geta fengið af sjer að amast við ltðsbræðr-
um sínum. það færi pó betur á pví að
hvorirtveggju störfuðu með sínum hug að
hinu mikla nauðsynjaverki, pó hvorir beiti
sínum vopnum. En ofsóknirnar og
hættan sem smáskamtalæknarnir eru í, eru
ljós vottur um hve nauðsynlegt pað er að
1 æ k n i n g a r sjeu alveg frjálsar að
1 ö g u m. ]pað hefir nú lengi verið mín
skoðun, eins og öllum er kunnugt, að eptir
„prinsipi" sínu ætti lækningar að vera a 1-
veg frjálsar, en engin læknisembætti
með föstum launum, heldur að læknir væri
eingöngu starfandi(praktiserandi), svo heppni
(concurrence) væri milli peirra, um, að
vinna sem niest gagn. En eptir pví sem
hjer stendur á, er jeg ekki svo mjög .á
móti pví að fastir læknar haíi föst laun;
lækningar geta verið, og purfa að vera,
frjálsar eins fyrir pað. Fátt getur maður
hugsað sjer sem ver eigi við, en að veita
einstökum mönnum eignarrjett til að
lækna sjúkdóma eða selja læknislyf. það
er pví líkast sem sjúklingar væri eign
slíkra manna! Getur löggjafarping vort
verið pekkt fyrir að láta slíkt eiga sjcr
stað ? Hvað er á móti pví að gefa lög um
almennt lækningafrelsi ? Hvernig 1 ö g-
h u n d i n iæknishj&lp tekur sig út er sýnt
með líkingar-dæmi í dálitlu kvæði, sem jeg
orkti fyrir stuttu. — Læt jeg pað fylgja
hjer með; mig gildir ernu hver pað sjer,
pað er almenns eínís og meiðir cngan. —.
Sýnist pjer ekki eins og mjer, að petta
málefni sje alvarlegt og áríðandi, og puríi
þeirra aðgjörða sem eiga við tímann og á-
sigkomulagið ? Sýnist pjer ekki að öll
pjóðin, og pó einkum blöðin, ætti nú að
taka röggsamlega í málið og fá aipingi til
að gefa lög um frjálsarlækning-
ar og frjálsa, lyfjasölu, eða að
minnsta kosti að smáskamtameðul liggi fyr-
ir utan einkaleyfi lyfsalanna. ? Hvar er
f r e 1 s i nauðsýnlegra og eðlilegra en í
pessum efnum ? Br. ,T.
Loghxmdin líeknislijálp.
Yel er á landi fyri’ lífinu sjeð :
iæknar eru skipaðir veitingu með.
Yæri pað á sjónum haft öldungis eins
ekki mundi dauðinn pá verða til meins.
'
þvi er nú miður að pað er ekki’ enn :
pörf væri’ að lögskipa björgunarmenn
einn í hverju hjeraði, „examens“-raann,
aðferðina rjettu við hjörgun sem kann.
Til pess menn aðliyllist embætti slíkt
einkaleyfi’ og tekjurnar gjöri pað ríkt:
fleiri púsund krónur þess föst sjeu luun
og feykilega borguð liver hjálpar tilraun.
Ef hátur þinn steypist, og kemst pú á kjöl
kalla mattu til hans; á öðrum slcal eí völ:
allir sviptistheimild að hjáipa,
n e m a s á,
L