Norðanfari - 05.02.1879, Blaðsíða 1

Nr. 7—8,
VORItAVFARI.
18. ár. Akureyri, 5. fckrúar 1879.
Uiu
jardyrlg u á íslautli, m. fl.
(Framh.). Ef einhver kann að spyrja, hví
eigi megi sá grasfræinu fyr en á íjórða vori
frá pví plægt var í fyrstu, pá er pað vegna
pess, að pegar pað, sem piægt er, er tún,
eða með seigri grasrót, pá veitir eigi af 3—4
árum til. pess að grashnausarnir geti fúnað
og moldin orðið smágjör, sem öldungis er
nauðsynlegt til pess að vd sljctt geti orðið,
pegar húíð er að rækta grasið. fað e-r hæði
við tímalengdina, eða við regn, frost og pýðu
til skíptis, og sömuleiðis við að piægja og
herfa, að hnausarnir fúna og liðast í sundur,
J>ar að auki lijálpar og ræktun matjurtanna
mikið til pess. Verið getur samt að pað
stundum kunni að duga, að sá grasfræinu 4
priðja vori frá pví plægt var í fyrstu, en pó
óvíst að pað yrði mikill ávinningur, pví fyr-
ir utan pað, sem pegar er talið, hefir pað
fleira gott í för með sjer að draga pað á
langinn. Eyrst er pað, að áhurðurinn kemst
feetur ofan- í jörðina við pað að plægja og
herfa hvað eptir annað, eða sameinar sig
henni betur, svo gróðrarmagnið í henni hlýt-
ur pví að verða meira, pegar vel er borið á,
J>ar við upprætist líka illgresið, sem mjög
er nauðsynlegt, og jörðin verður lausari og
pví hæíijegr^ fvr-iy grasv^extjim, }
J>að, sem teíja má sljettunaraðferð pess*
a-ri til gildis, ef hún getur heppnast hjá oss,
cr hæði pað, að -hún e-r mjög fljótleg-, pví
vanur maður -getur með tveimur hestum
plægt vallardagsláttuna á dag ef eigi er pví
verra að plægja. Önnur vinna að pví er og
tiltölulega fljótleg, pegar menn eru orðnir
henni vanir, -Jörð, -sem svona er farið með,
getur . einnig orðið svo vel sljett, sem auðið
er að hún nokkurntíma verði, og eigi hætt
við að pýíið komi aptur, -eða hún kali, pa-r
sem ekkert yatn getur á lienni staðið, J>ar
að auki getur jörðin með pessari aðfe-rð borið
fullan afgróðá á liverju ári, frá pví hún var
plægð x fyrstu og pangað til hún er orðin
að túni aptur, Sá afgróði gæti og orðið
mikið meira virði, en pað sem jörðin gæii af
sjer cf hún væri pýfg 0g bæri gras, svo pað
að miklu eður öllu leyti kynni að borga pað-,
sem til er kostað, fram yfir pað, sem væri,
ef hún væri iátin óáhrærð. Sljettnnixi
sjálf kostaði pannig lítið eða ef til vill ekki
neitt. Menn hefðu ogpann hagnað, að nota
mætti eins árs afgróðann eður kartöflurnai-
til manneldis, pví ætlandi er að pær geti
sprottið almennt hjá oss með góðii ástundan
og rjettri aðferð. |>að mætti líka e^,pað
kynni að bregðast, hafa annað í peirra stað,
svo sem einhverskonar rófur eða bygg, eða
ef grasfræinu væri sáð á priðja vori, pá að
sleppa peim alveg o. s. frv.
Vildu menn nú t. d. mcð pessari aðferð
sljetta tún, sem allt er pýft, og sem er 10
vallardagsláttur á stærð, pá er hægt að gjöra
pað sljett á 5 árum, með pví að taka fyrir
2 dagsláttur að nýju 4 hverju ári, eða ef
túnið er 15 dagsláttur, pá með pví að taka
fyrir 3 árlega. Sje túnið 20 dagsláfctur, er
hægt að gjöra pað sljett á sama tímabili ef
teknar eru fyrir 4 að nýju árlega o. s. frv.
Auðvitað er samt, að með pví að taka fyrir
svo og svo margar dagsláttur að nýju árlega
til sljettunar, verða pær áfjórðaári orðnar æði
margar, sem maður heíir undir ræktun, pví pó
h d. eigi væri tekin hjer nema ein dagsl. að nýjú
ár hvert, pá verða pær pó á fjórða ári orðn-
ar fjórar; en úr pví komið er fjórða áriðvex
eigi fjöldinn, pó ein bætist við að nýju, pví
pá er sú sem byrjað var á, orðiu að túni
o. s. frv, J>að er heldur eigi svo að skilja
að rnenn sjeu bundnir við 5 ára tímahii við
sijettun á túnum sínum, rneð pessu móti,
J>að væri ef til vill heppilegra að ætla til
pess 10 — 12 ár vegna kostnaðar o. fl.
Gætu menn pá nieð pví að taka fyrir eina
dagsláttu að jiýju á ári, gjört tún, sem erlO
dagsláttur, sijett á 10 árum, eða of pað væri
20 með pví að taka tvær fyrir á ári o. s, frv.
J>egar svo allt túnið væri orðið sljett, væri
be-zt að byrija að nýju aptur á pví, sem fyrst
var sljettað, og svo koll af koiii.
J>egar svona er farið að, eins og talið
er upp við pessa sljettunaraðferð, eða pegai’
jörðin ekki ber einiægt pað sama, kallast
pað vaxtasMpti eða sáðskipti .(Omlöhsbrug) og
er viðhaft aistaðar par scm jarðyrkja er
stunduð í ððrum löndum, Hafa vaxtaskiptiu
margt gott í för með sjes, og er suint af
pvi pegar talið en sumt idgulum vjei: drepa
á seinna. Yaxtaskiptin gela verið á marga
vegu og purfa að vera pað eptir pví hvar
pau eru viðhöfð. J>annig er pví t. d. íheit-
ari löndum hagað svo til að pau árin verða
fleiri, sem jörðin her korn en. pau sem hún
feer gras, svo ef vaxtaskipta-umferðin er 8
eða 10 ár, pá eru ef til vill ekki meir en
2—3 ár af peim sem jörðin her gras, og
stundum .jafnvel ekki neitt. |>að fer allt
eptir kringumstæðunum. J>annig er pað, að
eptir pví sem norðar kemur og kornyrkjan
minkar, par cru menn neyddir til að rækta
pað sem vax-ið getur, og pað er mestmegois
grasið, sem getur vaxið mjög norðariega.
J>ar af fylg'ir að eptir pví sem nær drCgur
heimsskautinu, eptir pví stunda rnenn meira
grasræktina og miuna kornyrkju. í norð-
lægum löndum par sem sáðskiptið nær yhr
9 eða 10 ár, pangað til hyrjuð er ný um-
ferð, er pví ef til vfll 5—6 4r af pessu sem
jörðin ber gras. Hjá oss Islendingum er
pað nú grasræktia er hlýtur að verða höfuð-
atriðið i jarðyrkjunni, og vjer verðum pví að
liafa 6—8 ár af vaxtaskiptunum gras, eða
meira, pví hjá oss mun einnig optast vera
svo lagað, að nóg er til að rækta upp, svo
maður er ekki neyddur til að byrja á pví
sama upp aptur strax eins og í sumum
öðrum löndum, par sem hver bletfur er
ræktaður.
Mörgum kann nú að finnast, að oss
v-anti kunnáttu til að túa hjá oss verði al-
mennt sljettuð með pessu xnóti. J>að er og
dagsatt að svo er, en oss ætti ekki að vera
ofvaxið að afla oss hennar, pví til pess út-
heimtist eigi sjerlega mikil kunnátta eða
. ekki meiri en svo, að hver og einn gæti numið
hana, ef kustur væri á pví, J>að veittihéld-
ur varla af að^hver maður, sem ætlaði sjer
að verða Itóndi, væri svo vel að sjer að haxm
gæti sljettað tún sitt á pennau hátt,
Eitt af pvi sem heyrir jarðyrkjunnr, og
ekki sízt graatœktinni til, er að Veita burt
öllu ópörfú og skaðlegu vatni bæði ofan og
neðan jarðar, sem geía má bæði með opnum
og lokuðum ræsum. J>að er fyrst og frernst
öll ræktuð (cultiveret) jörð, eða, jörð sem
menn yrkja, sem ræsi eru alveg ómissandi fyr-
•ir, og á óræktaðri jörð t, a, xn. blautum og úld-
nuin Kiýrum geta pau líka gjört fjarska mikið
gagn, og ekki einungis í mýrunum, heldur
líka í sjálfum túnununi lijá oss, par sefnpau
eru deiglend, væru cæsi ómissandi, pví pó
ekkert væri gjört við pau nema ræsa pau,
par scm pess pyrfti með, gætu pau sjálfsagt
tekið miklum umbótum.
Mýrarnar hjá oss eru, eins og mönnum
er kunnugt, víða fjarska hlautur, og hið
mikla vatn, ásamt skaðlegum efnúm er við
pað myndast i sjálfúm mýrunum, kemur pví
til leiðar að engar góðar grastegundir geta
vaxið par, heldur einuugis pær allra Ijeleg-
ustu. J>að er með vatnið eins og sumt ann-
að, að pað getur bæði bætt og skaðað plöntu-
vöxtinn eptir pví livernig pví er valið. jiann-
ig er pað vatn, sem getur runnið yflr eða
endurnýjast á einhvetn hátt opt til mikillá
hóta, eins og sjer í lagi á sjer stað við vatn,
Vsem veitt er á, en pað vatn, sem stendur
kyrt og úMflar, er par á mót mjðg ricaðlegi
og drepandi fyrir gtasvöxtinn-. |>etta ma nú
hæta að rniklu eður öllu leyti, með pví að
véita vatninu fram með ræsum, en til pess
parf lagaað og knnnáttu ef vel á að fara.
J>að mun ckici dæmalaust að mýrar sembor-
ið hafa nokkurt gras, Og ræsaðar hafa verið,
hafa orðið verri eptir en áður, en við pví eí
pó eklci hætt ef ræsin eru húin pannig til
að , hægt sje að stífia vatnið upp á rnýrina,
pegar pess pykir purfa, og veita pví af peg-
ar hezt gegnir. Yjer hyggjum að purka
mætti upp marga tnýrarflóa hjá oss, sem uú
eru ekki til neins gagns, og fá pá til að bera
gras með pessu móti.
Reynzlan hefir sýnt að kartöflur géta
vaxrð hjá oss. Vjer vitum að sönnu ekki,
hvað víða píer eru rælctaðar nú sem stenduí
og liafa verið, en hitt vitum vjer að pær
geta Vaxið lijá oss, jafnvel norðanlands, pví í
æði mörg ár samfleytt, hafa pær verið rækt-
aðar 'á Akureyri, og eru enn, og hafa vaxið
furðanlega vel, pó nokkur áraskipi hafl ef til
vill verið að pví. Sömuleiðis vaxa pær aus't-
anlands á stöku stað. J>egar pær nú geta
vaxið sumstaðaf hjá oss og pað nórðanlands,
pá ættu pær að geta pað víðast hvar, eða
jafnvel alstaðar. Mismunur á pví hvefnig
pær kunna að vaxa, getur pó verið eptír
kringumstæðum. Á peim stöðum, sem liggja
mjög hátt eða til fjalla, er eðlilegt pó pær
vaxi ekki eins vel og á láglendi, pví par
kemur næturfrostið ætíð fyrri en par sem
lægra liggur, Cn kartöfiur pola eins og menn
vita illa næturfrost, pví við pað visnar grasið,
og pegar pað er visnað, pá er líka undir-
vöxturinn að mcstu leyti frá. J>essvegna
ættu kartöflur að geta vaxið bezt nja óss í
dölumua og við sjó. Mikil likindi eru einn