Norðanfari - 05.02.1879, Blaðsíða 2

14 —
ig til að kai'töflumar kynnu að prífaet vel
]>ar sera hiti er í jörðu, svo sem víða cr hja*
oss, en pó pví aðeins, að ]>ar sjeu ekki efni
fyrir er geti verið peim skaðleg, svo sem of-
mikill brennisteinn o. fi.
í>að eru allvíða til hjá oss gamlir kar-
áöflugarðar, sem nú eru látnir eiga sig sjálfir,
af pví kartöflurnar uxu ekki í þeim nema
,2 eða 3 fyrstu árin, sem sáð var í pá, og
sumstaðar ef til vill öldungis ekki. |>etta
er samt engin sönnun fyrir að kartöflur eigi
geti vaxið hjá oss, pað cr miklu fremur auð-
sjáanlegur vottur um kunnáttnleysi vort, og
ef til vill kæríngarleysi og ópreyja við kart-
öfluræktina. Einmitt pað að kartöflurnar
gátu vaxið tvö eða þrjú ár í pessum görðum
er sönnun íyrir að pær geta vaxið hjá oss ár
eptir ár.
J>essir gomlu og yfirgefnu kartöflugarðar
hafa sem optast verið lagðir á einhvern mel-
hólinn til pess að kartöflurnar eptir skoðun
manna gætu notið sem hezt sólaxinnar og
komið í sendna jörðu. J>etta er nú í sjálfu
sjer ef til vill ekki svo illa hugsað, en pað
parf margt fleira til, en sólskin og mel eða
sendna jörðu, ef kartöflurnar eiga að vaxa
vel, og petta tvent mun pó opt hafa verið
næstu hin einu gæði, er menn hafa -ætlað
peim að lifa við, og þega-r pað er, pá er ekki
von að vel fari, |>að mua sem optast hafa
farið svo að vantað heíir mold og áhurð l
pessa garða, eða dýra- og jurtaefni '<Orga-
nisk Stof), og þegar pessi efni vanta, pá er
ekki að búast við að kartöflur, -eða hvaða jurt
sem er, vaxi vel, pví æf næstum ninsömlum
-efnum frá steinaríkinu <Uorg -Stof) 'gotuf
engin planta tekið miklum framförum, og
allra sízt er pað hentugt fyrir kartöflur cða
aðrar matjurtir sem purfa að vaxa mjög
fljótt. J>að er að vísu sendin jörð, sem
hentugust er fyrir kartöflur, en pað ermikill
munur á, hvort jörðin er sendin (o: nokkuð
af sandi í lienni), eða hún er næstum ein-
tómur sandur eða molur. Að menn helzt
vilja hafa kaxtöflur í sendinni jörðu, kemur
eigi til af pví að hún hafi í sjer svo mikið
af frjófgunarefnum fyrir þær, pví pað er opt
pvert á móti heldur hinu, að pessi jörð er
lausari og heitari enn önnur jörð, og petta á
að koma kartöflunum svo vel, til pess pær
geti orðið fastar og góðar. J>ar á móti gefa
þær meiri ávöxt í jörðu sem hefix í sjer
meirihlutann af moldu, pví pað cr frá mold-
unni, að hæði pær og aðrar júrtir taka stærsta
hlutann af frjófgunarefnum sínum. Menn
purfa pví aldrei að búast við mikilli upp-
skeru í peim görðum, par sem jörðin er að
mestu leyti sandur, leir eða melur,
(Framh. síðar).
Tóvinnan og jarðabœturnar.
<Niðurl.). J.: Mikið segir pú, og pað datt
mjer ekki í hug að pað yrði kennt smáband-
inu að unglingar ekki eru sumstaðar menrit-
aðir sem skyldi, en jeg skal samt hugsa
eptir pessu, pví vera má að einhver liæfa
sje fyrír pví.
B.: |>að var reyndar ekki meining min,
fið smábandinu einu væri ura að kenna
menntunarskort vorn, en jeg er viss um
pað’, að ef sá tími, sem vjer brúkum til
arðlitillar smábandstóvinnu væri brúkaðnr
til að lesa góðar bækur, til að læra skript
og reikning, og annað pað, er hverjum
manni er nauðsynlegt að kunna ef hann
setlar að geta orðið að liði i mannlegu fje-
l&gi, pá mundi bráðum vaxa menntun og
siðgæði alpýðú, og um leið andleg og lik-
amteg velgengni hennar.
J.: Jeg skil þig, kunningi, en hvað er
pað, sem pú ætlar að vjer gætum stundað
jafnframt tóvinnunni og haft mikið gott af.
B.: Allir vita hver er bjargarstofn vor
íslendinga, að pað er sveitabúskapur eink-
anlega, en á hverju byggist pessi búskapur?
hann byggist á fjáreign og fjáreignin aptur
á heyskap og nokkuð á útbeit á vetrum.
J>að er pví fyrst og frerast komið undir
heyskapnum og útbeitinni hvernig búskap-
urinn gengur, en eins og pjer er kunnugt,
er annað skilyrði fyrir honum pað, að hey-
skapur og utbeit sje vel notuð. En hið
priðja skilyrði fyrir góðum sveitabúnaði, og
pað sem í rauninni er hið fyrsta og fremsta
er pað, að heyskapurinn sje aukinn og bætt-
ur, og land pað notað til beitar, er áður
var litt eða ekki notað. Til hins fyrra,
sem er aðalatriðið, miðar öll grasrækt, og
til liins síðara beitarhús á ónotuðum eða
líttnotuðum útbeitarlöndum. J>ú munt nú
segja að pau störf tilheyri sumrinu sem
unnin eru að grasrækt og húsabyggingum,
og pað er satt að vísu, en pó er aðgætandi,
að nota má veturinn til undirbúnings og
fyrirgreiðslu, enda hefir aukin fjárstofn og
bætt fjárrækt í för með sjer miklar taíir
frá -tóvinnunni ef jafnmargt er fólk sem
áður, en par að auki er ei-tt óskoðað af sum-
um, og pað er, að hinn langi timi, sem
smábandið eyðir, dregst frá klæðnaðarvinnu-
tímanum, svo hann er eig-i á enda fyr enn
* langt er liðið á vor, og opt ekki fyr enn
-kominn er sláttur. |>etta hefir mikið slæm-
a-r a-íleiðingar. Yegna pessa hugsa mjög
•fáir til að starfa nokkuð teljanda að jarða
bótu-m eða -beitarhúsabyggingum á -fjarlæg-
um stöðum, vegna pe3sa er vervinna á
túniun mjög vanrækt, og þar að auki eigi
byrjaður heyskapur -fyr enn v-iku eða jafn-
vel hálfum mánuði síðar enn byrja mættí.
f>að eru pví fyrst og fremst jarðabætur og
fjárrækt, sem jeg álít að megi starfa að
m-eir enn gjört er á peim tíma, sem nú e-r
brúkaður til tóvinnunnar.
J.: Mjer pætti gaman að sjá þig, vinur
ganga til jarðabóta á vetrartímanum par
sem snjó leggur á jörð 3 vikum fyrir vetur
en tekur eigi upp fyr en eptir fardaga, og
veturinn pannig er 35 vikur eða lengri.
far sem pannig er ástatt, eins og
opt mun vera þarna til heiðarinnar, riður
á að menn hafi. góðan fjelagsskap, ef nokk-
uð á að vínnast í pessu efni.
J-: Heldurðu að pú getir þá með fje-
lagsskap, pó góður sje, mokað burtu snjón-
um eða brætt hann með þínum mikla á-
kaía við jarðabæturnar.
B.: Ekki get jog pað að vísu, en pó
»kal jeg scgja pjer, livernig jeg hefi hugsað
mjer að notuð yrðu samtök til að hjálpa
harðindasveitum til jarðabóta, eða að minnsta
kosti til að hjálpa peim til arðsamari vinnu
°g verkalauna en smábandstóvinnan er og
af sjer gefur,
J-: Haman pykir mjer nú að heyra
ívermg pjer gegistj nú lie](j jeg pjer takist
upp.
Jeg ætla pá að sotja svo, að ieinni
s\eit sje eigi fært til útivinnu neraa 18
V1 Ur a ári til jafnaðar, og mun það vera
| Jd ‘U artal a vinnnutíma á hörðustu útkjálk-
’ e,!1 1 öíesfu sveit sje vinnutíminu aptur
1 * V1KUr’ er mun mega ætla i beztu pláss-
um norðanlands, er pá eptir pví útivinnu
tími i norðurlandi 23 vikur til jafnaðar, en
1 inniviamitími 29 vikur, par sem er styztur
innivinnutíminn, eða 24 vikur, veitir a
ekki af að brúka hann til vaðmálatóskaP*
og tóskapar á höndur og fætur, og sU0
staðar hrökkur pessi tími ekki til nauðsy11
legustu tóvinnu, ef hver stund er u0^
sem brúka má til útiverka, má pví œtl*'
vel á að vinna verkið með peim verkfæru^
sem fyrir hendi eru, að til pess þurfi
vikur til jafnaðar, eða að minnsta k°s
mundu pau vaðmál, sem af kynnu að gaI,o(
verða seld innanlands. En þá eru pa^
vikur sem í harðindasveitum ættu að ve1
afgangs peim tima, setn nauðsynlega mttn
purfa til að tæta fatnað og plögg til heicl1
ilsins, og er pað pá mín tillaga að ka
menn peir, er missast mega heimanað
fjárgeymslu á peim tíma semji við bænd^'
par er úti verður unnið, um að vinna
bj1
peim að vorinu, pessi samnmgur pau
gjörast nokkru áður, svo mennirnir ^
vinnuna vísa undireins og fært er að vittIlí
Opt er pað í sama sveitarfjelagi að
pannig geta lijálpað hvorir öðrum 0g P
pað ekki sje parf sjaldan langt að
vinnu, nema ef vera skyklu almenn harðin.
stöku vor, svo annaðhvert hvergi f

unnið, eða enginn vildi taka fólk til vio
en samt purfa pá að vera vöknuð alvali
samtök og áhugi með jarðabætur, pví an119
er hætt við að eigi fái stöðuga vinnu u0lIli
einstöku dugnaðarmenn. |>etta mundi vef
mikill ábati fyrir hvortveggi, vinnendi'1,
og pá er vinnuna pægju, og langtn.(

arðsamara hinum fyrnefndu enn að sitja
smábandssokkinn fram eptir öllu vori,
eptir áðursögðu færir að eins I2V2 ‘‘ ,
arð um daginn, pví eptir sem nú er al®en^
goldið í kaup að vorlagi fær fullkom1
daglaunamaður 1 kr. 33 a. um daginnt ’
ef fæði er reiknað 67 aurar, -verða
hans 2 kr. Ef bændur vildu nú ve^
pessu fje til jarðabóta, purfa peir ekki
að enn kaupa sjer aptur vinnm pegaf
er orðið að vinna. Kvennfólk og þcir ^
menn, sem eigi mega yfirgefa heiú11 ,
skyldu pá penna tima vinna að vefntt",
vöru, og pyrfti alls ekki að kvíða Pvl
hún ekki yrði seld samsumars.
kvennmenn og 1 karlmaður vinna 50 al' ,,
0 Ú1
góðu vaðmáli á 5 vikuin með nokkruU1 j
töfum. Til pessa vaðmáls parf 19 PllI1'rj,
pveginní ull, 85 a. pundið, eða 16 kr. i ^
en fyrir vaðmálið fæst að minnsta kos^
kr. er pá í vinnulaun 38 kr. 85 a., eða ‘
laun 43 auraí rúmir. |>ó nú þetta v^-
sje ekki líkt pví eins arðsamt eins og ^
vinna, verður maður pó að sætta sifl
pað, par sem hjer vinna ekki að aðrir
peir, sem eigi mega fara að h01^,
og geta pví jafnframt unnið að nauðsý0 |
verkum á lieimilinu.
J.:
. L V
Mjer er nú farið að skiljaS
ní»inn nt'íoomovo nnn
s t
margt megi vinna arðsamara enn sina,; .
ið, en pó ertu nú ekki enn búinn að
. L-1 W
mjer fram á pað að margir yrðu tu
að taka verkamenn á vorin, eða að Pe3 a
1,0«'
y'
jarðabætur, sem pú talar um, mundu
sig, jeg hefi baslað pað sem af er a11
að talca menn til jarðabóta, og svo. ^
verða framvegis, enda hygg jeg fleirl
líkt þessu. . jj|i<
B.: Hefirðu pá aldrei heyrt að xX°^j
bóndi hafi bætt ábúðarjörð sina
aði og hyggindum, og af pví upP3 1

margfaldan ávinning ? |>au doemi -
•sem betur fer, nokkuð mörg og a
bráðum verða fleiri, pað vanta aðelllS
rnarga forgöngumenn samtíða, seÐl
með reynslunni pá miklu fram^1’