Norðanfari - 09.09.1879, Page 3

— 87 —
ur er á seinni öldum. Maður er nefndur
Winstanley. Hann var fátækur kaupmaður
og bjó í grennd við London. Hann var mjög
vel að sjer í lireifingafræði (Mekanik) og hjelt
alpýða, að hann færi með galdur. Hann
rjeðst í að byggja vita á skergarði einum í
Bretlandssundi, er Eddystone (Iðusteinn) nefn-
ist, þar er liin háskalegasta leið, og fórst par
fjöldi skipa á hverju ári. Sjómannafjelag
eitt á Englandi studdi petta fyrirtæki, en
svo var mikil mannhætta við hygginguna vegna
hrims, að smiðirnir urðu 100 sinnum að flýja
í land til að forða lífL sínu. Fyrsta sumar-
ið boruðu peir 12 göt í undirstöðuklettinn,
og festu par í sterka járngadda. Næstu tvö
sumur var varðinn byggður, 80 feta hár, al-
gjörður 1698. Winstanley taldi byggingu sína
rammgjörva, og óskaði, að hann mætti vera
par í mesta sjávargangi. Honum varð að ósk
sinni. 27. nóv. 1703 hrast á óðaveður með
fellibyl s'vo miklum, að ódæmum sætti; fórst
pá Iðusteinsvitinn, svo að eigi stóð steinn yfir
steini, og par með Winstanley og vitamenn.
•f>á tókst annar kaupmaður pað á hendur, að
byggja vita á Iðusteini ; sá viti stóð í 46 ár,
en 1755 kviknaði eldur í ljóskerinu og hrenndi
upp vitann; varð vitamönnum nauðulega
hjargað. f>essu næst byggði frægur hygg-
ingameistari, John Smeaton, vita pannálðu-
steini, er stendur enn í dag, og mjög er nafn-
togaður. Hann var húinn 1759; er hann 70
feta hár, gjörður í líking við eikarstofn. Tfir
dyrunum stendur: «Guð veri lofaður». I
stað kolaeldsins, er áður tíðkaðist, voru nú
hafðir ljósahjálmar, og ljósmagnið aukið með
málmspeglum. Síðan voru fundnir vitalamp-
ar. Undirstaða Iðusteinsvita pykir nú eigi
fulltraust, og er pví í ráði, að hyggja nýjan
vita við hlið hans, er verður hærri og lýsir pví
hetur. Nú hafa Énglendingar eigi færri en
500' vita, enda keppast allar pjóðir við að
fjölga slíkum ljósum á vegum sjófarenda.
(Éramhald).
Bókinermtafjelagsfundur Reykjavík-
ur deildarinnar var haldinn 8. júlí. For-
seti (Magnús Stephensen) nefndi bækur
pær, er fjelagið gefur nú út, og er peirra
áður getið hjer í blaðinu. Sampykkti fund-
urinn, að fjelagið keypti rit Jónasar lækn-
is um eðli og heilbrigði mannlegs líkama.
f>á var sampykkt, að fjelagið keypti hand-
rit af sýslumannaæfum Boga á Staðarfelli,
er nú er eign Jóns yfirdómsforseta, og skal
gefa pað út i 3 heptum. Enn var sam-
pykkt, að Skírnir skyldi niðurleggjast, en að
annað tímarit kæmi út í hans stað. í lík-
ingu við almenn útlend fræðirit (Magazin);
en pá verður að breyta lögum fjelagsins. og
purfa báðar deildirnar að koma sjer sam-
an í pessu efni. Lög fjelagsins eru fyrir
löngu orðin úrelt og óhafandi. Kaup-
mannahafnarstjórnin verður jafnóhæfileg í
pessu fjelagi sem i öðrum íslenzkum mál-
um. Fjelagið ætti að hafa aðalból sitt í
Rvík og aðra bækistöð á Akureyri; ætti
pað og að hafa fulltrúastjórn út um land
allt.
Mínír vinir, dálítil skemmtisaga ept-
ir f>orlák Ó Johnsen, verzlunarmann. Reykja-
vík. Prentað hjá Einari þórðarsyni. 1879.
94 bls. 8vo. — Ritstjóri „f>jóðólfs“. pjóð-
skáldið, hefir sagt, að pessi bók væri s v o
s a m i n, að hún eflanst rynni út meðal al-
mennings, en par með leiðir hann hjá sjer
að segja hversu bókin sje samin; útbreiðsla
bóka fer eigi eptir pvi, hvje vel pær eru
gjörðar. Vjer viljum par á mót hrein-
skilnislega segja vort álit um sögu pessa.
Hún á að sýna ýmsa drætti af Reykjavík-
’ir lífi á pessari öld , og hefir höfuhdinum
að mörgu leyti vel tekizt. Honum hefir
eigi dottið í hug, að rita skáldlegt meist-
araverk; haun hefir einungis ætlað að lýsa
smáatriðum úr hversdagslífinu,, gjöra pví
háðung, sem hana á skilið, og pað hlægi-
legt, sem að er hlægjandi , o. s. frv., og
hefir honum heppnazt pað furðulega. Reynd-
ar ætlum vjer, að samræðurnar í sögunni
sjeu miklu danskari að orðfæri, en almennt
gjörist í Rvík meðal verzlunarmanna, er að
nafninu tala islenzku, pó varla verði of-
sögum sagt af kaupstaðamálinu hjá oss.
Höfundurinn hefir einkum viljað sýna pjóð-
ernisspillingu Rvíkur, og opna pannigaugu
hinna islenzku sálna par i hænum. Til-
gangur hans er góður, og óskum vjer pví,
að almenningur kaupi sögu hans. Hinn
gamli maður Reykjavíkur lífsins á að
drekkjast og deyðast, og heill sje peim, er
reyna til að lyfja honum elli.
Brjef frá Jótlandi, dags. í júlí 1879.
Herra ritstjóri!
f>ar eð jeg hefi orðið pess var, að mönn-
um hafi geðjazt að ferðagreinum mínum úr
Noregi, pá vil jeg hyrja með að senda hlaði
yðar noklerar greinir um veru mína í Dan-
mörku, um menntun alpýðu óg háttalag par,
einkum á Jótlandi, par sem jeg liefi lengst
verið; jeg held, að íslenzkir alpýðumenn
viti enn pá minna um margt í Danmörku en
í Noregi. f>ó oss pyki og eigi að pykja vænst
um að heyra frá Noregi, pá er pað ágætt
með, að pekkja nokkuð háttu Dana.
í októher 1877 fór jeg með gufuskipi
frá Iiristjaníu til Friðrikshafnar, sem er hinn
nyrzti hær á Jótlandi. f>á leit jeg Dan-
mörk í fyrsta sinn. f>að var nokkuð öðru-
vísi að sjá Noreg pegar jeg kom fráíslandi í
ágúst 1875; pá stóð öll Noregs fjallaprýði í
hlóma sínum. Nví var kornið haust, og hinir
dönsku akrar og engjar voru nýplægðar og al-
veg að sjá eins og Ijót og- leið moldarflög
með grænum rákum á rnilli. Frá Friðriks-
höfn fór jeg með járnbraut niðurtil Askov,
sem liggur á landamærum Sljesvíkur og Dan-
merkur. Braut pessi er yfir 30 mílur. Á
leiðinni fjekk jeg að sjá landslagið á Jótlandi;
pað eru sífelldar flatneskjur með lágum hólum
og ávala ölduhryggjum, ýmist akrar og engj-
ar, eða heykiskógar og beitilyngs heiðar. peg-
ar jeg fer að tala um sumarveru mína í Dan-
mörku, pá mun jeg lýsa pessu betur, pví hæði
er sumarnáttúran í Danmörku mjögfögur, og
par að auki mjög ólík náttúru lands vors.
Nú kom jeg til lýðháskólans í Askov.
Skólastjóri heitir Schröder, og er ágætur og
duglegur maður í flestu; 4 aðrir kennarar
skólans voru einnig ágætir menn. Jeg fjekk
heztu viðtökur, og áður en skólinn hyrjaði
fór jeg niður til Sljesvíkur að finna nokkra
menn, sem jeg pekkti frá kennarafundinum í
Gausdal í júlí og ágúst 1876.
Skólinn hyrjaði 2. nóvember, og voru
150 piltar á lionum. Kenndugreinir voru
pær hinar sömu og í Gausdal, en nokkuð
fullkomnari, pví hjer voru kennarar fleiri og
höfðu pví hetri tíma. Einnig voru kenndar
líkamlegar æfingar; pær eru harla nauðsyn-
legar og ómissandi við hvern skóla. í Gaus-
dal urðu pær ekki viðhafðar vegna húsleysis,
pó er hægt að viðhafa pvílíkar æfingar undir
herum himni ef gott veður er, og ef menn
hafa góðan leikvöll með trjehesti og klifr-
unarstöngum.
Enska var einnig kennd á skóla pessum
5 tíma í viku, einnig íslenzka í 3 tírna í
viku. Sá, sem kenndi íslenzku, heitir Nutz-
horn; ann hann mjög íslandi og fornfræðum
pess, og kann tungu vora sæmilega, jafnvel
pó honum, eins og öðrum utanlands, veiti
mjög erfitt að frambera hana rjett.
En pað vil jeg segja hinum dönsku lýð-
háskólum til heiðurs, að flestir peirra eru nú
farnir að nefna tungu vora sínu rjetta nafni,
nefnilega: íslenzku. |>essa rjettar fær hún
sjaldan að njóta í Noregi; par nefnist hún
optast «oldnorsk» o: forn norska, og víða í
Danmörk nefnist hún «oldnordisk» o: forn-
norræna, og jeg hefi opt hæði leynt og ljóst
fundið að pessu hæði við Norðmenn og Dani,
og munu líklega allir landar vorir vera mjer
samdóma í pessu. Skólinn hjerna endaði 1.
apríl 1878, og fór allt mjög vel og reglulega
fram á honum.
G. H.
f
•J oii Yigfússoii.
30. dag desembermánaðar f. á, sofnaði
sætlega í Drottni öldungurinn Jón Yigfús-
arson í Litladal í Eyjafirði, eptir fárra daga
væga sjúkdömslegu, 82 ára; fæddur 1796 í
Litladal. Foreldrar hans voru heiðurshjón-
in Yigfús hreppstjóri Jónsson og Sigríður
þórðardóttir, par lengi búandi. Hjá peim
ólst Jón sál. upp, pangað til hann var rúmi
tvítugur; gekk hann pá að eiga ungfrú Sig-
ríði Jónsdóttur, Árnasonar frá Hleiðargarði.
Voru pau í Litladal pangað til vorið 1824
að pau reistu hú í Hleiðargarði, og bjuggu
par 4 ár; par næst í Kambfelli 5 ár. Yorið
1833 fluttust pau aptur að Lítladal og
bjuggu par, auðsælu búi, pangað til vorið
1860 að Drottni póknaðist að takahanatil
sín; hún var prýðilega gáfuð kona, vellátin
og sómi stjettar sinnar. Yorið 1863 hætti
Jóni heitinn húsýslu, og lifði rólegur elli-ár
sín í húsmennsku hjá yngstu dóttur sinni,
til dauðadags; hann lifði í ástrikri samhúð
með konu sinni 43 ár, eignaðist með henni
5 dætur, sem allar eru nú. fyrir löngu
síðan, giptar og í heldri hænda konuröð.
þó honum yrði ekki fleiri barna auðið, pá
eru nú, með vissu, 47 afkomendur hans á
lífi, allt eða flest — sem til áraerkomið —
vel gefið og efnilegt fólk.
Jón sál. var af nútiðarmönnum einhver
mesti prekmaður og sannkölluð hetja hæði
til sálar og líkama; líktist hann í pví og
fleiru nokkrum hinum ágætari forfeðrum
vorum, á landnámstið, „pjettur á velli og
pjettur í lund, polgóður á raunastund“.
Jafnaðarlega var hann spakur í lund og
óáleitinn, en varði rúm sitt vel og drengilega,
með ráði og dáð, ef á hann var leitað, laus
við smjaður og óhreinskilni, en sagði mein-
ingu sína hreint og beint, hver sem í hlut
átti; trúrækinn, tryggur og staðfastur; fje-
lagslimur var hann einhver hinn hezti, pví
auk pess sem hann var ætíð hjálparfús og
umliðunarsamur við fátæka, var hann búinn
að greiða í sveitarparfir rúma 7000 fiska.
Hann var nærfærinn og handlaginn við
menn og skepnur, sem^eitthvað gekk að,
og komu ráð hans og handtök opt að góðu
liði; ástríkur eiginmaður, umhyggjusamur
faðir og húsfaðir, og veitti heimili sínu beztu
umsjón; hagur vel á trje og járn; skemmt-
inn og alúðlegur var hann heim að sækja,
og veitti gestum sínum hið ríkmannlegasta;
að vísu hneigðist hann nokkuð til víns á
etri árum, en brúkaði pað flestum betur,
sjaldan eða aldrei sjer til vansæmdar.
Svo má að orði kveða, að gæfan fylgdi
Jóni sál. til grafar, og pað svo að ellin
með annmörkum sínum vann litið svig á
honum, pví allt til síðustu lífsstunda naut
hann heztu heilsu, lítt skertra sansa, vin-
sældar og virðingar af öllum, sem viðhann
kynntust; einnig nægilegrar auðlegðar, sem