Norðanfari - 24.02.1880, Blaðsíða 3

Að endingu vil jeg geta pess, að pú lijor
verði íarið að kenna skript og reikning í iiverri
sókn, sem pví miður mun eiga oflangt 1 land,
pó petta sje mjög hægt, pá álít jeg óum-
flýjanlegt samt, að stofna pann alpýðuskóla
hjer í Skaptafellssýslu, sem bæði piltar og
stúllcur geti fengið tilsögn á, ekki einungis
ikiklega, lieldui' verklega jafnframt, og pað í
öllum aðalgreinuni buskaparins, pví vegna
liafnaleysis éru lijer erfiðari samgöngur, en
alstaðar á landi bjer annarsstaðar. Samt er
pað elcki mín meining, að skóla purfi í hverja
Sýslu. Jeg geými öðrum kunnugri að stinga
upp á fjöldanum.
En alpýðu vorri vil jeg benda á að
pekkja sinn vitjunartíma. — Jeg heíi víst
samvizku til að hætta að offra Bakkusi, ef
menntamenn vorir vilja fara pess á leit.
Tvískerjum, 16. desember 1879
S. I.
í 3. ári «Skuldar,» nr. 31—32, er getið
fráfalls presfaskólakennara síra Hannesar Árna-
sonar, og fylgja par með nokkur orð um æfi
og framferði pessa manns, sem betur hefðu
verið ótöluð og óprentuð. Kitstjórinn segir
um síra Hannes sáluga, að hann hafi verið
«dagfarsgóður maður og stóriýtalaus». |>að
er satt, og væri óskandi að sem flestir ættu
slíkan dóm með rjettu. En pað, sem par
fer á eptir, er ekki vel sagt, og, að ætlan
minni, ekki sem sannast. Eða hvernig skyldi
ritstjórinn fara að að sanna pað, að síra Hann-
es hafi «einskis manns hugljúfi verið, og eng-
um orðið harmdauður»? Jeg pori að full-
yrða, að hver sá, sem pekkti síra H., hlaut
að elska hann og virða sökum ráðvendni hans
og sa'mvizkusemi. |>að veit jeg og, að rit-
sljóri Skuldar sjer elcki inn í hjarta systur
hins látna og annara ættingja, eða yfir höf-
uð alira manna, svo hann geti sagt með vissu,
að enginn haíi syrgt hann. Kitstjórinn kallar
æfi sjera Hannesar «innihaldslitla og afkasta-
smáa», en par get jeg ekki verið honum sam-
dóma. |>að mætti að minnsta kosti vera öll-
um lærisveinum síra H. kunnugt, live annt
lionum var um, að leysa skylduverk sín sem
bezt af hendi, og pó árangurinn kunni að
hafa orðið minni, en hann vildi, pá var pað
ekki honum einum að kenna, heldur miklu
fremur liinu, að svo margir vanræktu pær
vísindagreinir, er liann kenndi. Að teija síra
Hannes sáluga með peim mönnum, sem fyrir
engan og ekkert hafa að lifa fyrir utan sjálfii sig,
pað nær engri átt, par sem allir, er nokkuð
pekktu'hann, vissu, að hann lifði fyrir pær vís- j
indagreinir, er hann átti að kcnna, og ney tti allr- j
ar orku til pess að ná sem mestri fullkomnun I
í peim og pannig verða sem bezt fallinn til að |
kenna pær öðrum. Skyldu ekki vera æði
margir peir, sem afkasta litlu, já miklu minna
en síra Hannes, og hafa fyrir minna að lifa
en liann, en komast pó eptir dauðann lijá
áfellisdómum manna? Að síra Hanues hafi '
verið «merkilega ræktarlaus við fátæka ætt-
ingja sína», er næsta ótrúlegt, að minnsta
kosti á jeg bágt með að trúa pví, pví jeg !
pekkti eitt atriði í æfi hans, sem bar vott I
um hina mestu tryggð og ræktarsemi.
J>að er annars leiðinlegt, að vort bezta |
blað, og pað er «Skuld», skuli færalesendum j
sínum annaðeins óhræsi og penna dóm um J
síra Hannes sál. — Hún berzt fyrir sem
ýtrustu persónulegu frelsi, en leyíir pó ekki
dauðum mönuunx að bera sinn dóm með sjer,
og liggja óáreittum í gröf sinni. Spurning
til ritstjórans: «Hví hafðirðu ekki heldur
ögn lengri greinina: ««Slarkara-prestur»», til
að fylla út rúm pað, er dómur síra Hannes-
ar tekur upp». — Hinir lifendu purfa áminn-
inga við en ekki hinir dauðu.
Grenjaðarstað 10. febr. 1880.
B. Kristjánsson.
Agrip af æfi noklturra presta
í Prestlióluin.
eptir J> or 1 eif Jónsson.
Eptir bón Páls málaflutningsmanns Mel-
steðs í Reykjavík og sjera Stefáns Thoraren-
sens á Kálfatjörn hefi jeg samið stutt ágrip
eptir pví sem eg bezt vissi af æfi nokkurra
presta í Presthólum um liðnar aldir og læt
jeg nú petta ágrip koma fyrir almennings-
sjónir í blaði, pótt slíkt eigi öllu heldur heima
1 fræðiritum, enn að pað ekki kemur fram
par,- er pvi að kenna, að liöfundur pess hefir ,
átt litlum byri að fagna um dagana hjá sum-
um af peiin herrum, er nú sitja að völdum
í hinu íslenzka bókmenntafjelagi, par sem
nú er í ráði að slíkt fræðirit komi út.
Til grundvallar hefi jeg lagt stutt og
næsta ófullkomið ágrip af æli prestanna, fram-
an.til í hinni elztu Prestspjónustubók (Mini-
sterialbók) preatakallsins frá 1785, sem sjera
Stefán prófastur J>orleifsson hefir að líkind-
um ritað nokkuð af, en sjera Stefán Láritsson
Scheving síðan jók með æfi formanns síns
og tengdaföður sjera Stefáns prófasts, og svo
að nokkru leyti sjálfs sín. En auk pess er
farið — og pað rnest — eptir sögn áreiðan-
legustu manna lifandi eða nýdáinna. Á Ár-
bókum Espólíns er ekki mikið að græða í
pessu efni, og er pað næsta merkilegt, að
hann ekki skuli segja neitt frá öðrum eins
manni, eins og sjera Stefáu prófastur J>orleifs-
son var, sem um sína daga pótti svo mjög
bera ægisbjálm yfir fiesta andlegrar stjettar
menn á Norðurlandi.
I. Jón Bjarnason.
Oddur er prestur nefndur í Presthólum
á síðari hluta sextándu aldar, og var kallað-
ur Galdra-Oddur, pví að hann var brugðinn
fjölkyngi eins og títt var á peim dögurn.
Prestur pessi átti sonu, og er sagt, að hann
liafi sjálfur kennt peim í uppvexti peirra.
J>á bjó í Lónshúsum, hjáleigu niður við Prest-
hólalón, sem nú er fyrir löngu komin í eyði,
maður sá, er Bjarni hjet. Hann gat son er
Jón hjet. J>egar Jón óx upp, bar skjótt á
gáfum hans; kom hann pá við og við lieim
á staðinn, og heyrði sjera Odd, er hann var
að fræða sonu sína, og nam pannig af presti.
Kom pá svo, að Jón fór 1 laumi að segja
sonum prests til og leysa úr spurningum peim
er vandasamar voru og faðir peirra lagði fyrir
pá. En sjera Oddur tók petta illu upp, að
Jón, sonur lítilfjörlegasta hjáleigubónda, skyldi
vera gáfaðri en synir sjálfs hans; fiiukpá svo
stundum í Galdra-Odd, að hann elti Jón út
fyrir tún og ofán í liraun en Jón liafði fætur fyr-
ir sjer og fjet prest ekki násjer. Enpauurðu
endadægur sjera Odds, að hanh eitt sinn um vor
reið útá tjörn pá, er Álptatjörn heitir uppi í
Hraungörðum fyrir ofan fjall, líklega til að
ná álptareggjum, en er út 4 tjörnina kom,
sökk allt, og er pað gamallra manna mál, að
par hefði skollinn sótt sitt, par sem Galdra-
Oddur var; hefir hvorugt sjest síðan, hestur
nje sjera Oddur, en í botni tjarnarinnar er
liin mesta leirbleyta. Síðan komst Jón Bjarna-
son frá Lónshúsum til menningar og varð
mjög ungur prestur að Helgastöðum í Aðal-
reykjadal (fyrir 1591) og mun vera vígður af
Guðbrandi byskupi J>orlákssyni. Erá Helga-
stöðum fór sjera Jón að Prestliólum; var
Sigurður sonur hans á 4. ári, oger mælt, að
sveinninn haíi fyrstur allra ruðst inn í bæ-
inn eða oltið inn af pröskuldinum, er sjera
Jón og fólk lians kom hingað fyrst, og hafi
pá faðir hans sagt: «Skyldir pú páverðalijer
prestur eptir mig»? og kom pað fram. Síra
Jón Bjarnason var «maður guðhræddur og
andríkur kennimaður, en lítt pótti hann hneigð-
nákvæmu aðhjúkrun og umhyggju sem Ada
sýndi föður sínum, og af elsku til lians
vildi neita sjer um allt. J>egar hann sá
hina ungu stúlku, af náttúrunni gædda svo
míkluni fullkomlegleikum, pá kviknaði hjá
lionum sú ósk og löngun að hann mætti
eiga slíka dóttur. Líka fann Ada að liún
hafði hinn unga mann mjög kæran. En
pví Ijósari sem pessi tilfinning varð henni,
pví óttaslegnari dró hún sig í hlje.
J>annig stóð á, pegar forlögin á ný
sýndust viija trufia allan frið og ró. Kein-
liagen liafði verið eitt ár í embættinu, peg-
ar umsjónarmaður kirkjunnar og skólaráð
E . . . . kom til staðarins vitjunarferð.
Hann hafði verið pvi mótfallinn að Rein-
hagen íengi kall petta, pví hann vildi ná
pví handa einhverjum ættingja sínum. Hann
haíði og opt sagt að hann gæti eigi borið
traust til pess manns, sem ekki gæti hreins-
að sig af pví að hafa drepið bróður sinn.
Gestastofa sú sem hann fjekk til íbúðar á
prestsetrinu lá við hliðina á hinu litla her-
bergi, sem Ada bjó í. Umsjóaarmaðurinn
varð var við nálægð hennar, pví hann liafði
lieyrt hana syngja um kvöldið, og af pví
hann hafði gaman af ungum stúlkum, og sá
út um gluggann á herbergí sinu að hún
gekk snemma um morguninn út í garðinn
til að vökvn blóm, pá rak forvitnin hann
til að litast um í herbergi hennar. Hann
fann par allt hreinlegt og í röð og reglu.
J>ar stóð lítið skrifborð og lykillinn í skránni,
par fýsti hann að lita ofan í, og lauk upp
borðinu, haun sá nokkurar skúffur fullar
af brjefum : „sjálfsagt ástarbrjef“, sagði hann
við sjálfan sig, en pau voru öll írá Jósep i
bróður hennar. J>á sá hann allt i einu lít-
ið skrín innst í' skrifborðinu, ofan i pað
varð hann pó að skoða. En liver útmálar i
undrun hans og hræðslu pegar hann niðri j
í pví sá mannshönd, og á einum fingrinum
fagran hring með rauðuin steini i.
Nú sá hann grun sinn staðíestau, bjer \
lá hönd hins myrta, og nú áleit lianri Rein-
hagen sjálfsagt morðingja bróður síns. Hann
læddist nú burt úr herberginu. yfirgaf par
eptir prestsetrið og fór strax til yfirvald-
anna og kunngjörði peiin hvers hann hafði
orðið visari.
Rikísforsetinn varð ekki litið undrun-
arfullur, að lreyra klögun pessa um pann
mann, sem hann hafði truað svo vel. Og
pó hann legði litinn trúnað á orð umsjón-
armannsius, pá varð pó að rannsaka málið.
Hann sendi pví lnð gamla rjettarráð Herbst
nokkuð strangann en pó rjettsýnan mann
pangað, og bauð honum að sýna peim
kærðu svo mikla vægð sem hægt væri, en
samt ef maniishöndm með hringnum find-
ist, pá að setja 'prestinn ásamt dóttur hans
í varðhald.
(Eramhald).