Norðanfari - 13.01.1883, Page 3

virðingu, en mjer sárnar að bafa sjeð vora
kærustu vini falla fyrir þeim óvin er menn
hefðu átt að geta bundið og fjötrað þar
sem hann fyrst tók land, í stað þess að
hleypa honum út meðal almennings, er i
sannleika hafði við nóga fjendur að berjast
heima hjá sjer. Helgi snikkari, sem varð
til að flytja banvænið til fósturjarðar sinn-
ar, er mjer einnig kunnur að samvizku-
semi og sem góður drengur, en hann get-
ur ekki láð oss, þó oss nú sárni við bann,
ef satt er að áður hann steig i land, hafi
honum verið sagt, að lasleiki hans væri misl-
ingaveiki, en hann hafi eigi skeytt þvi held-
ur gengið um hæinn, sem heilbrigður án
þess að segja nokkrum frá. Jeg hrópa
reyndar enga hefnd yfir honum eins og sum-
ir, þvi slikt er ókristilegt, og jeg þekki hann
of vel til þess, að jeg áliti að hann hafi
gjört þetta af illvilja, en jeg krefst þess af
honum að hann annaðhvort hreinskilnislega
játi yfirsjón sína og iðrist hennar, eður
skýri fyrir mönnum satt og rjett, hvernig
stóð á þvi, að hann svo öruggur og óhultur
umgekkst menn eptir að hann kom, en áður
en hann sjálfur lagðist; og mig furðar
ef Helgi vill láta bera á baki sjer hin
mörgu ónotaorð, er hann hefir fengið opin-
berlega og leynilega i sumar, og á hjarta
sinu hin mörgu tár, er hans vegna hafa í
sumar fallið um vanga hinna íslenzku bræðra
hans og systra. Já mig furðar á ef tilfinn-
ingar hans, sem jeg vissi að voru viðkvæmar
og næmar, eigi sizt fyrir þeim, er bágt áttu,
eru nú orðnar svo kaldar og sljóvgár, að
hann aðgjörðalans þegi, þegar hin islenzka
þjóð ber á hann, að hún líði og hafi þjáðst
fyrir hans aðgjörðir. það kann einhver að
segja, að það sje hjákátlegt, að vera að tala
um þetta, sem liðið sje, en jeg spyr: Getur
nokkur sagt við sárið, sem blæðir og svíður:
„hættu“ ? J>ó hörmungar þessar sje afstaðnar
sjálfar, eru afleiðingar þeirra enn eigi horfnar,
og hverfa seint sumstaðar. En jeg skal
sem minnst róta við hinu skænda sári, og
reyna að bera minn harm i hljóði.
Jafnframt þessari hörmung dundi yfir
skortur á lifsbjörg fyrir menn, þvi að isinn
hamlaði öllum skipaferðum, og sökum hey-
leysis, var búpeningur mjólkurlaus. Um
sumarmál kom reyndar eitt skip á Skaga-
strönd og Blönduós, og má i sannleika
segja að þær byrgðir, er með því komu,
hafi haldið lifinu i miklum hluta Húnavatns-
sýslubúa, og mörgum Skagfirðingum framan
af sumrinu, og eiga hinir ungu verzlunar-
stjórar á Blönduós Fr. Davíðsson og
Andrjes Arnason miklar þakkir skilið fyrir,
hversu drengilega þeir reyndust i neyðinni,
reifið, er lenti mestallt f munninum á seln-
um; hinn hruturinn gekk haltur af fundi;
folinn hvikuslitnaði, en rakkinn slapp með
að missa eina vígtönn. Sjálfur gestgjaf-
inn, er hlaut að skerast í leikinn og
gjörði það af góðúm hug. fékk fagurblátt
glóðarauga; og selurinn, — já hann gekk að
tiltölu bezt fram, því að hann átti mörgum
að mæta í senn, en þó missti hann dyndilinn
og var sagt, að sá biti hefði lent í hunds-
kjaftinum. En svo var selurinn þrekaður og
rænulitill eptir fundinn, að boli sá sér ekki
annað fært en að leggja hann til hvíldar
upp á bekk einn, þá er hinir gestirnir voru
farnir, og féll Brynki þar í fasta svefn.
Selurinn svaf og hraut lengi. Hann
vaknaði ekki fyrr en undir rökkur daginn
eftir. |>egar hann vaknaði, var hann allur
sem lurkum laminn og gat sig ehki hreyft.
Honum hafði og blætt býsna mikið úr dyndil-
sárinu og var hann fyrir því harla fémagna.
I>arf ekki að orðlengja það, að selurinn lá í
því að fáir eða enginn, mun hafa farið
synjandi frá þeim, þó gjaldið væri lítið í
höndum sumra |>á voru hvalirnir á Vatns-
nesi og viðar, sem hjeldu lifi í mönnum
framan af sumri. í miðjum ágúst kom fyrst
skip til Jóh. Möllers á Blönduós; svo var
þá þurftin mikil meðal manna orðin, að á
rúmri viku var allur matur uppi. Á Sauð-
árkrók kom skip eigi fyr en eptir höfuð-
dag, þvi fyr fór eigi ísinn af Skagafirði
svo óhultur væri skipum. Sökum issins
fórst algjörlega fyrir, að Húnvetningar gætu
fengið vörur þær, er þeir höfJu pantað hjá
Slimon. J>egar heyskapartími kom, kom
grasleysi, svo að 6umstaðar var eigi byrjað
að slá fyr en í 15. viku sumars. f>á kom
þurkleysi svo mikið, að fyrir höfuðdag áttu
fáir nokkurt strá i tópt. Hjer kom þá 1
vika, sem átti að heita þur, svældu flestir
þá inn töður sínar, en afleiðingarnar urðu
þær, að nálega á hverjum bæ er taða
skemmd, sumstaðar brunnin. Uthey manna,
sem sumstaðar eru nær engin, en allstað-
ar litil, eru viða skemmd. í Gönguskörð-
um i Skagafirði, lágu sumstaðar töður undir
fönn eptir rjettir.
Engum getur dulizt að ástandið er
voðalegt. Menn lifa reyndar í vetur og
hafa efalaust borgað mikið skuldir sínar
vegna hinnar miklu fjárverzlunar bæði við
Englendinga og kaupmenn, en enginn sjer
fram í hinn ókomna tíma. Drottinn einn
er máttugur til að ráða fram úr hörmung-
unum.
A Sauðárkrók var í haust haldið upp-
boð á skemmdum vörum, er komu til Popps-
verzlunar. Gengust þar nokkrír menn fyrir
þvi, að koma á fjelagsskap að þvi, er mat-
vöruna snerti, svo hún eigi færi með upp-
skrúfuðu verði. Komst hann loks á, en
vel að merkja fyrst þegar þeir, er eigi litu
einungis á sinn hag, heldur og annara, voru i
fjelagsins nafni búnir með svo og svo mörgum
matartunnum að kaupa af sjer hina riku,
er stóðu með gullöxina reidda yfir höfði
fjelagsins, og hótuðu að höggva fjelagsbandið,
ef þeir fengi ekki það, sem þeir vildu með
sama verði og fjelagsmenn, og þá sem
„þ ó 11 u s t“ geta boðið byrginn og gjörðu
það dyggilega með munninum. Til þessarar
„kauphöndlunar11 gengu svo margar tunnur,
að aðeins varð eptir 1 tunna á mann í fje-
laginu. En jeg sá engu meiri ánægjusvip
á þeim, sem voru keyptir „til að skemma
ekki“ með 8—10—20 tunnurn, en hinum,
er fengu að eins eina, og munu þó margir
þeirra hafa haft fullt eins mikil peningaráð,
sem sumir hinna „keyptu“; að eins munu
þeir ekki hafa verið eins ríkir af sjálfs-
veitingahúsinu í viku og hafði litla sem
enga fótavist. A þessum tima liresstist hann
og tók nú að gróa fyrir dyndilsárið.
En er kominn var 8. dagúr, tók lcobbi
að skreiðast á fætur og gekk hann þá inn í
daglegu stofuna til bola. J>eir tóku tal með
sér og hneig talið að glóðarauganu, sem enn
eklci var af runnið, og þótti kobba bæði illt
og broslegt að sjá gestgjafann skemmdan
eftir önnur eins smákvikindi og hundinn og
hrútinn.
«|>að voru þeir ekki, sem veittu mér
áverkann», mælti boli. «J>að var graðfola-
skömmin. Hann sló míg á augað með aftur- |
fætinum, þvi jeg lagði allt kapp á að varna j
honum að yður, svo að þér yrðuð ekki ]
borinn ofurliði». !
«Og jeg hefði víst þorað að sjá framan i
hann», kvað selur og var nú allhreykinn.
«Ekki held jeg liinir hafi þókzt sækja gullið
í greipur mér. En hvað sem þessu líður,
þá komið þér nú með dálítið bragð í staupinu.
clsku!! sem hinir „keyptu“. Fyrir þenna
fjelagsskap varð þó matartunnan eigi dýr-
ari en liðugar 5 kr., á því græddu þeir, er
hjeldu fast við fjelagíð, litið af peningum
(þar voru margir fátæklingar, sem hefðu þó
þurft að hafa hag). en meðvitund um dreng-
skap; hinir „keyptu“ græddu að minnsta kosti
híð fyrnefnda. Á Hofsós var uppboð haldið
nokkrum dögum áður á vörum úr sama
skipi, þar var reynt að koma á fjelagsskap,
en einn maður, sem almenningi er ekki
kunnur þó vjer nefndum hann, spillti þvi
öllu.
Brjef úr ísafjarðarsýslu.
Á r f e r ð i. Sumarið gekk hjer í garð
með frostum og sífeldum norðan næðingum.
Stóðu þessir næðingar til þess síðast í mai.
var þá farið að láta út kýr, enda var þáallur
fjöldi bænda að þrotum kominn með hey.
Var þá, sem geta má nærri enginn gróður
kominn, en þó fjell fátt eður ekkert af fjen-
aði hjer í sýslunni. Um þetta leyti gjörði
hjer verstu norðanhríð og voru þá kýr all-
víða gjafarlausar í tvo sólarliringa. Allur fjen-
aður, sem fannst, var látin í hús, vildi það
til, að eigi var búið að rýja lijer fje, því að
annars er hætt við, að það fje, er eigi náð-
ist í hús, hefði króknað útaf af kulda og
hungri. Eptir þetta brá lítið eitt til hlýari
veðráttu, og var þá þeim kvíða ljett af, að
fellir yrði. Frost var hjer óvenjulega lengi í
jörðu og var varla hægt að skera mó eða
byggja hús sökum klaka í tólftu viku sum-
ars. Engin spretta var komin á tún, um það
leyti, sem vant er hjer að byrja slátt, og var
því eigi byrjaður hjer sláttur fyrr en í 14.
viku sumars, enda geysaði þá mislingaveikin
hjer yfir sýsluna. Til sjávarins voru einlæg-
ir stormar og hafísinn lá allt vorið fastur í
Horni og Ströndum. þegar byrjað var að
slá, komu óþurkarnir, og hröktust töður mjög
mikið, en hvergi munu þær þó hafa ónýzt.
Engi og mýrar voru vel sprottin, en er óþurka-
tíðin kom, var eigi hugsandi að slá ofan f
flóana, því að það hefði allt farið á flot. Hey-
skapur hefir þvi orðið hjer í minna lagi, og
má telja það víst, að fáir geti haldið meiru
en */8 af fjenaði sínum. Betur færi, að þessi
hörðu ár hefði kennt mönnum, að setja skyn-
samlegar á hey sín. en hingað til hefir átt
sjer stað. J>essa síðustu daga sumarsins hefir
verið hlýviðri, en frernur stormasamt og all-
miklar rigningar af vestri. Kýr munu all-
staðar vera látnar út enn þvi nær gjaflausar.
Fjárheimtur hafa verið heldur slæmar, og má
Jeg er eftir mig enn þá, og er oft þörf, en
nú er nauðsyn.að fá sér liressingu*.
t því bili sem kobbi sleppti orði, var
lokið upp stofuhurðinni og kom vinnukona
gestgjafans í Ijósmál. það var veturgömul
gimbur, hvíthyrnd. Hún vék máli sínu að
selnum og mælti:
«Hér hafa komið nokkrir sendimenn frá
sjónum hver á fætur öðrum».
«Nú»!
«|>egar þér höfðuð verið hér í þrjá daga,
kom skata og kvaðst vera send frá frúnni,
konu yðar, í þeim erindum að sækja tilyðar
peningapyngju, sem frúin ætti hjá yður og
vildi fá tafarlaust*.
«Hver andskotinn*!
«Jeg sagði skötunni, að þér lægjuð
sjúkur, og að jeg hvorki vildi né gæti verið
að gjöra yður ónæði með því að tala við
yður uin slíkt*.
«Nú»!
«Skatan fór með þetta, en daginn eftir