Norðanfari - 20.01.1883, Page 1

MRMYFARI,
81. ár.
Akureyri, 20. janúar 1883.
Nr. 51.—52.
Kafli úr Ibrjcfl úr Laufássókn
2. jan. 1883.
Mjög almennt er hjer saknað hins elsk-
aða sóknarprests vors prófasts Björns Hall-
dórssonar, er svo sviplega var kippt burt frá
húsi sínu, ástmönnum og vinum fjær og nær.
hann var í alla staði maklegur ástsældar peirr-
ar er hann jafnan naut hjá öllum peim er
pekktu hann og kynntust honum. Hann
var, svo sem alkunnugt er, einn hinn mesti
gáfumaður pessa lands, og varði sífellt sínum
miklu gáfum til að auka lærdóm sinn, og
eigi síður til að gagna og gleðja hvar sem
hann náði til. Allan pann tima, sem hann
var hjer sóknarprestur, sem var 30 ár,
var jeg sóknarbarn hans; var hann mjer
jafnan sem hezti og blíðasti faðir, fræddi mig
og leiðbeindi í öllu sem hann mátti, og jeg
gat á móti tekið, og munu allir, sem tilsögn
hans vildu nota eða gátu notað, taka undir
petta með mjer. Yerður mjer ætíð í fersku
minni blíðlyndi hans; viðmót og orðræður,
bæði pegar jeg var barn og síðan. En svo
sem hann var ástúðlegur heimilismönnuui,—
sóknarmönnum og öðrum út í frá, hvar sem
maður hitti hann utan kirkju, svo var hann
eigi síður ógleymanlegur öllum er til lians
heyrðu í kirkjunni. Hygg jeg að flestir, sem
nokkru sinni heyrðu messurhans, lúki einum
munni upp um pað, að ágætari prest hafi
peir aldrei lieyrt; ræður hans höfðu, að mjer
virtist, allt pað til að bera, er mannlegur
andi gat í pann svipinn eptir æskt, og pað var
sannarlega dauð sál, sem aldrei fann sig
hrifna af peim, og pá vakti pað eigi minna
og gladdi hugi marina, er hann stóð fyrir
altarinu, hvort heldur hann tónaði eða söng,
enda virtist söngrödd hans fara sífellt vaxandi
að hljóm og fegurð allt fram að síðustu
árum,
f*að verður má ske naumast unnt að
fylla pað mikla skarð, sem hjer er orðið, eða
bæta pann mikla missir að fullu, er pessi
söfnuður hefir nú orðið fyrir í fráfalli pessa
ágætismanns.
Sagan um bágindi vor, óáran, skepnu-
tjón, drepsótt og hallæri, befir í sumar borizt
til eyrna útlendra pjóða, og pær hafa aumk-
ast yfir oss, og safnað miklum gjöfum oss til
bjargar gegn, hungursneyð, svo vjer nú höfum
fengið nýja von um viðreisn og frelsi. Meðal
landa vorra erlendis eigum vjer tvo lærða
vísindamenn, sem sjer hafa tekið bólfestu á
Bretlandi, og hafa nú pessir menn tekið til
umræðu ástand vort, hver á sinn hátt.
Annar pessara manna, hinn ágæti vinur vor
magister Eiríkur Magnússon, hefir nú sem
fyrri, pegar neyð hefir aðborið, útvegað oss
mikla hjálp hjá hinni göfugu auðsældarpjóð
Bretum, og ekki látið par við lenda, heldur
fært oss sjálfur gjafirnar pegarásama missiri,
og skipt peim meðal hafna og hjeraða sam-
kvæmt peim kunnugleik áástandinu, er hann
hefir getað aflað sjer par sem hann hefir
komið hjer við land. jpetta vitum vjer að
hefir bakað honum mikinn kostnað, tíma-
eyðslu, áhyggju og fyrirhöfn, en allt petta
leggur hann í sölurnar, sem góður og ást-
ríkur sonur fósturjarðarinnar. Hinn landi
vor, Dr. Guðbrandur Yigfússon, hefir einnig
heyrt og sjeð í brjefum og blöðum talað um
óárið á íslandi, horfellir fjárins, hafíspök
fyrir Vesturlandi, Norðurlandi og Austurlandi
og par af leiðandi aflaleysi og algjört verzl-
unarbann, grasbrestinn mikla, ópurkana og
mislingana, en hann kveðst eigi vilja trúa
pví, að nokkur hungursneyð eigi sjer stað,
eða að ættjörð sín sje komin á heljarpröm-
ina fyrir hungurssakir, og mælir móti pví að
oss sje veitt nokkur hjálp. Maður pessi hefir
pó, eins og hann sjálfur segix-, alist upp á
íslandi, farið um nokkurn hluta pess, og
verið, sem margir aðrir ferðamenn hjer, öl-
musumaðui' hinna gestrisnu bænda, en nú
glottir hann við tönn og vill ekki svo mikið
sem rita nafn sitt undir áskorun til hjálpar
oss, hvað pá hjálpa sjálfur. |>egar jeg las
petta datt mjer ósjálfrátt í hug karlinn, sem
auk pess að hann tímdi engum að gefa, eigi
gat heldur polað að aðrir gæfu, og mjer er
alveg óskiljanlegt hvernig herra Gruðbrandur,
sem lilytur að vera kunnugur búnaðarháttum
vorum og bjargræðisvegum, getur farið að
«gráta af gremju, og æpa nf reiði» út af pví,
að oss er nú veitt bjálp áður en verulegt
hungur, og par af leiðandi manndauði hefir
sótt oss heim. Jeg segi áður en hungrið
heftr sótt oss heiin, og pó hefir pað pegar
næstliðið sumar gjört vart við síg á stöku
stöðum. J>að er satt, að sauðasala vor í haust
ber vott um pað, að eigi hafi sultur verið í
sjálfri sláturtíðinni á peim bæjum er sauð-
irnir komu frá, en annað sýnir hún ekki, enda
geta og sauðir fitnað nokkuð til fjalla, pójörð
sje lítt sprottin, pví pá er par opt kjarni pví
betri. J>að lítur svo út sem lierra Guðbrand-
ur eigi viti pað, að uppskerubrestur hjá oss,
eða heyskaparleysið, hefir eigi, sem víða í öðr-
um löndum, sultinn í för með sjer samstund-
is eða samsumars. Nei, að vísu hefir liann
pað ekki, en pví tilfinnanlegri verður sultur-
inn pegar frá líður. Sultur er hjer ekki til-
finnanlegur meðan verið er að eyða bjarg-
ræðisstofninum, par sem hann annars er nokk-
ur til, enn herra Guðbrandur mun geta sjeð
af árbókum vorum og annálum, sem og af
sögum gamalln manna í æsku hans, hverjar
afleiðingnr hafa, á fyrri öldum og framan af
pessari öld, orðið af beyskaparbresti og par
af leiðandi niðurskurði búfjenaðarins, eða hor-
fellir lians, óg eins og pað er «seint að byrgja
brunninn pegar barnið er dottið ofan í», eins
mundi opt seint að safna pá gjöfum í öðr-
um fjarlægum löndum pegar fregnin hjeðan
um hungur og manndauða er kominn pang-
að. enda mundi pá og lijálpin koma seintoss
til handa, pegar skip ná eigi höfnum hjá oss
fyrr en í september, eins og átti sjer stað
næstliðið sumar. J>að er ekki ólíklegt að
sögur hjeðan um bágindi og sult hafi verið
nokkuð orðum auknar pegar pær komu til
Englnnds frá Kaupmannahöfn, en allir sem
kunnugir eru kringumstæðum manna hjer,
verða pó að játa að á rjettum tíma hafi gjöf-
um peim safnað verið, sem Islandi hafa verið
æt.laðar til að afstýra manndauða af harðær-
inu, enda veit jeg með vissu að herra Guð-
Skólauicistaratal
á Hólum í Hjaltadal.
(Framh., sjá JNTf. nr. 33—34).
22. Gísli í»oi'láksson.
Hann var sonur þorláks byskups (14)
og Kristínar Gísladóttur. Hann fæddist 7.
nóv. 1631. Ólst hann upp hjá foreldrum
sínum á Hólum unz hann útskrifaðist rúm-
lega 18 ára (1649), Silgdi hann pá til
Kaupmannahafnarhásköla og dvaldi ytra í
prjú ár. Haustið 1653 varð hann skóla-
meistari á Hólum og var prjá vetur (1653
til 54, 54 til 55 og 55 til 56). Eptir dauða
föður sins (1656) var hann kjörinn byskup
á Hólum og var vígður árið eftir (1657) af
Svaning Sjálandsbyskupi og kom inn sam-
sumars. Gísli byskup var hið mesta val-
menni, ljúfur og lítillátur sem faðir Iians
og vinsæll öllum góðuin mönrium. Hann
var prikvæntur; fyrst átti hann Gróu f>ór-
leifsdóttur frá Hlíðarenda; pvínæst Ingi-
björgu Benediktsdóttur, Halldórsdóttur, og
siðast Hagnheiði Jónsdóttur prófasts i Vatns-
firði Arasonar, og lifði hún liann, Eingin
átti Gísli byskup börn með konum sínum.
Eftir hann er Gíslapostilla Gislí byskup
andaðist 22, júlímán. 1684 og var pá á 53.
j aldurs ári enn byskup hafði hann verið 27 ár.
j Hann var mæddur orðinn af ástvinamissi
| og rógburði illra manna.
23. Einar J>órstcinsson.
Eaðir hans var: þórsteinn prestur i
Hvammi íNorðurárdal (1631 til 1645) Tyrf-
ingsson í Hjörsey, Ásgeirssonar prests að
Lundi í Lundar-Reykjadal (1542 til 1580),
Hákonarsonar, Björgólfssonar. Enn kona
sira |>órsteins í Hvatnmi og móðir Einars
var Jórunn Einarsdóttir prests á Melum í
Borgarfirði suðr (1581 til 1622), f>órðarson-
ar lögmanns. Einar fæddist 23. febrúarmán.
1633 og útskrifaðist úr Hólaskóla 16 vetra
gamall Var síðan eitt ár djákni á Reyni-
staðarklaustri. Sigldi hann pvínæst til Kaup-
mannahafnarháskóla og tók par próf í guð
— 103 —
fræði 1654; kom síðan inn og varð kon-
rektor við Hólaskóla og síðan skólameistari
í byrjun ársins 1656, pvíað Gisli hætti pá
við dauða föður síns. Einar var sköla,-
meistari á Hólum fjóra og hálfan vetur
(1656, 1656 til 57, 1657 til 58, 1658 til 59
og 1659 til 60). |>á (1660) vigðist hann
til prests að Múla í Aðalreykjadal og var
par prestur í 32 ár (1660 til 1692). |>á
(1692) vígðist hann til byskups á Hólum
og var aðeins biskup par i 4 ár og dó 9.
okt. 1696. Einar byskup átti að fyrri konu
Ingibjörgu Gisladóttur prests að Bergstöð-
um í svartárdal (1627 til 1679), Brynjólfs-
sonar prests samastaðar (1574 til 1627),
Árnasonar. f>au Einar byskup og Ingibjörg
áttu saman fimtán börn. Hún dó 1695 og
hafði pá prjá um fimtugt. Aftur kvæntist
Einar byskup árið eptir (1696) Ragnlieiði
Jónsdóttur, ekkju Gísla byskups (22), og
voru pau eigi fullan máuuð í hjónabandi.
Einar byskup var maður vellærður og svo
kurteys að hann vildi eigi piggja meistara-