Norðanfari


Norðanfari - 20.01.1883, Qupperneq 3

Norðanfari - 20.01.1883, Qupperneq 3
— 101 |>annig er ástandið í Ólafsfirði: lieyin fúin, ’brunnin, blaut og migluð, sbepnurnar fallnar að inestu og pað í voða sem eptir er; engin fiskur úr sjó kominn á land fyr en í 19. viku sumars og haustafli mjög lítill við vana. En gjafirnar, já, pær glöddu marga og söddu margan og fyrir pær hafa sumir lifað neyðarlaust fram á þenna tíma, og fyrir pær vottum við öllum gefendunum vort inni- legasta pakklæti ef einhver peirra kynni að sjá pessar línur. En hvað tekur við eptir- leiðis ef harður verður vetur pótt hann verði ekki nema í meðallagi? Að minni hyggju er pað borgaralegu fjelagi óhollt að halda við pessari sveit og lítt polandi að láta nokkra kristna menn búa við pessi kjör; pað má að Vísu byggja hjer við sjóinn, en pá er líka búið; hinn hluti sveitarinnar væri bezta nauta- afrjett á sumrum og mætti pað verða að góðu gagni fyrir nærsveitirnar, sem eru afrjettar- litlar. Hvernig verður pað framvegis pegar svona er ástatt nú? J>að veit drottinn og hann getur vissulega líknað sveit pessari á einn eðfcannan hátt, pótt vjer sjáum ekki fram úr vandræðunum. M. (Niðurlag). Kistan og einkum pað sem í henni er geymt, eru andlegir fjársjóðir nor- rænnar fornfræði. Hjónin, sem geyma hana, og börn peirra, er íslenzka pjóðin. p>ótt suma af hennar beztu mönnum grunaði hví- likur uppsprettubrunnur skáldlegrar og and- legrar menntunar lægi í fornfræðinni, pá voru hinir samt fleiri, sem höfðu mjög litla hug- mynd um pað. En all flestir voru samt á pví, að eitthvað væri varið í hana og að pað væri heiður fyrir pjóðina að geyma hana vel. J>ótt útlendir vildu stundum ræna ísland lieiðri peim, sem pað hefir af pví að hafa fóstrað og geymt norræna fornfræði, pá dugði pað eigi; íslands heiður var byggður á svo föstum grundvelli, að honum varð eigi haggað. En samt sem áður voru frændur vorir á Norðurlöndum, sá hinn framandi gestur, sem með sjón- auka skáldlegrar og spaklegrar andagiptar, sáu pá tign og fegurð og pann djúpa sannleika, sem félst í Eddum og sögum vorum, sem í augum margra voru eins og skemmtilegt en cgagnslítið glingur og rusl, og pað varð fyrst seinna, að pjóð vorri í heild sinni varð ljóst hvaða ágæti pað var, sem hún gejrmdi, °g enn pá mun nokkuð vanta á, að hún hafi porsteins varSteinunn Jónsdóttir frá Skriðu, J>órsteinssonar. þórsteinn Geirsson var gáfumaður mikill og vel lærður. Hann mun hafa verið skolameistari á Hólum í tíu vetur (1673 til 83). jþá (1683) vígðisthann til prests að Jja.ufasi, enn varð skammlífur, og dó 1689. Kona hans var Helga Jóns- dóttir prófasts í Vatnsfirði, Arasonar. Hafði hún fyrr áttan Teit Skálholtsráðsmann Torfason prests á Kirkjubóli í Langadal, Snæbjarnarsonar prests, Torfasonar. Knn ekki varð Helgu barna auðið með mönnum sinum. 28. Eg-ill 8lgfúSS011> Hann var sonur síra Sigfúsar dóm- kirkjuprests (.19) og Ölafar Sigfúsdóttur. Egill mentaðist innanlands og utan; hann var gáfumaður inikill og gott latínuskáld. Hann varð heyrari á Hólum, pá er hann kom úr siglingu (1678); pvínæst (1683) varð hann skólameistari par um tólf vetur(1683 til 1695). J>á (1695) vígðist hann til prests að fullu skilið pað. Dýrgripirnir, sem litu út eins og trje-, járn- og steinarusl og sem syntu upp á móti straumi, geta táknað hið skáldlega andaafl, sem stendur sterk- lega í straumi lífsius og veður öflugt upp á móti honum ef pví pykir pörf. J>etta anda- afl er jafnan búið til bardaga gegn tröllum andaleysisins, hjátrúarinnar, heinrsk- unnar og lýginnar. En ekkert gagn er í pví, að eyða gömlum óvana, nema pví að eins að komið sje með eitthvað nýtt og gott í staðinn. En pað skapandi afl í fornfræðum vorum, sem á að endurnýja pjóðarlíf vort,. pað getur varla nokkurt útlent auga sjeð. Sú hin hreina, barnlega og kvennlega ástarandasjón pjóð- arinnar sjálfrar getur að eins fundið pað. J>etta endurnýjungarafl er fræið, sem gjörði hina auðu landeign bóndans að yndælu akur- landi. í sögunni «örnin og púfutitlingurinn» er bent á, að sumir fyrirlíti háar hugsanir að eins vegna pess, að peir skilja pær ekki, og eru ekki sjálfir færir um að hugsa hátt. «Holtasóley, Heiðló og Ljósberb bendir á pað, að bezt er fyrir hvern og einn að vera ánægður með stöðu sína. «Auðunn bendir á, hve hættulegt sje að særa ung hjörtu með lýgi eða kulda, pví pað er hið fyrsta til að drepa trúar- og ástaröfl peirra. «Gísli skáld» sýnir baráttu hins skáld- lega og andlega lífs. «Móðirin, börnin og veiðibjallan» og «Smalastúlkan». Hvað bent sje á í kvæðum pessum, sýna niðurlagsvísur peirra. «Fiðrildið» bendir á sál, sem er hrifin af fegurð lífsins og getur notið hennar með gleði, pótt hún sjái hverfulleika hennar. Hann hyggur að jeg hafi lesið (rit) «löku ritin eptir suma Grundtvigsinna*. Jeg veit að sönnu að Grundtvig, einsogallarandans hetjur, hefir suma áhangendur, er misskilja hann. En jeg hef mest lesið rit peirra, er taldir eru með hans betri áhangendum einkum Björnson og umfram allt Grundtvig sjálfan, og hef jeg mest af lionum lært einkum í trúarlegu og mannfræðislegu tilliti. En í skáldlegu tilliti og einkum fegurðarfræðislegu tilliti hef jegmest lesið Brandes og Taine og borið pá saman við Grundtvig, og mjer liefir fundizt, að allir pessir, hver öðrum ólíku andans menn, hefðu nokkuð til síns máls hver fyrir sig. Jpegar hann er að tala um að «skáldin megi ekki búa sjer til lieim einhverstaðar að Glaumbæ; en missti prestsskap að tveim árum liðnum (1697) fyrir barneign, og var pó ókvongaður; en næsta ár (1698 fjekk hann aptur andlega verðleika, enn varð pó að borga 50 dali fyrir pað. Dóttir hans var Jpórvör móðir Hallgríms prests á Grenj- aðarstöðum (d: 1779), Eldjárnssonar. Síra Egill Sigfússon dó árið 1724. 29. Jón Árnason. ^ Paðir hans var Árni prestur fyrst á þykkvabæarklaustri (1651), síðan á Stað í Aðalvik (1653) og loksins á Söndum í Dýra- firðí (1657), Loftsson í Sælingsdal, Árnason- ar í Sælingsdalstungu, Loftssonar prests í Vesturhópshölum, Péturssonar, Loftssonar, Ormssonar, Loftssonar ríka á Möðruvöllum, Guttormssonar. Kona Árna prests og móð- ir Jónsvar Álfheiður Sigmundardóttir. Jón var fæddur á Alviðru i Dýrafirði 1665. Pór síðan í Skálholtsskóla og paðan til há- skólans í Kaupmannahöfn, og tók par próf 1692. J>ví næst var liann konrektor á Hól- fyrir ofan skýin og Iifa par sjúku draumalífi. í einhverjum afkáramyndum», og vegur peirra sje. «engin rósaleið um draumabrautir», og pegar hann er heldur að hnjáta í Grundt- vigsmenn, pá pykist jeg skilja nokkuð hvaða stefnu hann vill hafa. |>að einkennir marga Grundtvigsmenn, að peir í skáldskap sínum eru fremur hneygðir fyrir að mála lífsius fögru og sælu hlið, en peir sneiða sig hjá liinni dimmu. Eins er pví varið með pessi svo nefndu «idealistisku» og «romantisku» skáld. En nú um stundir heimta margir, að skáldin skuli vera «realistisk», að, pau skuli sýna tilveruna eins og hún e r — já, livern- ig er hún? J>ar er hætt við að sínuin aug- um líti hver á silfrið. En mörgum «real- istum» er hætt við að lýsa hinni myrku hlið tilverunnar, líklegast af pví, að hún birt- ist peim og peir pekkja bana bezt. Gott og vel! gjöri peir pað. En pá mega peir ekki lasta «ideealistana» pótt peir lýsi peirri lilið lífsins, sem peir pekkja bezt, jafnvel pótt hún sje sælurík, já, pótt hún sjestund- um «rósaleið um draumabrautir». Og pegar peir dæma allflesta draum- heima «idealistanna» óhæfa og rjettlausa, pá sýna peir skáldlegt ófrjálslyndi, sem er engu betra en stjórnlega ófrelsið, sem peir pykjast vera að berjast á móti. Að pessir svonefndu realistar einnig geti «lifað sjúku draumalífi í afkáramyndum* og gengið á «draumabrautum» er auðvitað. En lítið mun vera af «rósum» á leið peirra; og hvað hafa peir í staðinn fyrir pær? J>að getur skeð, að jeg reyni að sýna fram á pað í annað skipti. Hann segir: «vor tími krefjist pess, að vjer allir stöndum í fylkingu til pess að berj- ast fyrir mannúð og frelsi». En má ske pað sje að berjast fyrir mannúð og frelsi að leggja hindrun fyrir að fagrar og góðar tilfinningar fái inngöngu i lijörtu manna? En mjer finnst, að hann hafi gjört petta með dómi sínum um bók mína, pví jeg er viss um, að prátt fyrir alla pá galla, sem menn geta fundið í henni, pá hefir hún pó köllun og hæfilegleika til pess að vinna hjörtu ungra fyrir pað sem er gott, rjett og fagurt og gjöri hún pað eigi, pá kemur pað af fyrirlítningu og misskiln- ingi og er mjer og henni par með mikill órjettur gjör. En mörg skáld, miklu mehú mjer og Jiöf. hafa orðið fyrir sama. Meðan peir lifðu, voru peir nýddir, og fyrst eptir dauða peirra sáu menn ranglæti sitt víð pá. Af mörgum um í 3 vetur, enn skólameistari var hann par um tólf vetur (1695 til 1707). Jón var gáfumaður mik’ill, hinn röggsamasti ogstjórn- samasti. Siðan (1707) vígði Jón byskup Vidalín hann til prests að Stað í Stein- grímsfirði, og var liann par prestur í fimt- án ár. Árið 1722 var hann vígður til bysk- ups að Skálholti og var par byskup til dauðadags (8. febr. 1713). Eftir hann ligg- ur töluvert af ritum prentuðum og óprent- uðum. Kona hans var Guðrún Einars- dóttir Hólabyskups (23), J>órsteinssonar, J>au Jón byskup Árnason og Guðrún áttu saman einn son, er Arni hjet. 30. Jón Einarsson. Hann var sonur Einars prests í Garði i Kelduhverfi (1671 til 1733); d. 1742) og Guðrúnar Hallgrimsdóttur prófasts í Glaum- bæ Jónssonar. Síra Einar i Garði var sonur Skúla prests í Goðdölum (1662 til 17-11), Magnússonar prests á Mælifelli (1622 til 1661), Jónssonar bónda á Reykjarhóli

x

Norðanfari

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.