Norðanfari - 07.02.1883, Blaðsíða 2

2
*
Sigurjón sál. liafi spurt Jóhannes eptir orsök til burtferðar hans
frá sjer úr Einarsstöðum, og hafi hann talið hana enga aðra en
J>á, að hann hafi eigi kunnað þar við sig nje jörðina. Hafi
Sigurjón sál. pá sagt við Jóhannes, að hann vildi fá 200 rdl.
af peim 400 rdl., sem hann ætti hjá sjer í gabbbætur’, og hafi
Jóhannes strax orðið því sampyidrar, án noklrarrar undantekn-
ingar, og rjetti honum hönd sína til staðfestu.
Með pessu telur sækjandi framkomna, fullkomna laga-
sönnun fyrir pví, að hinn stefndi hafi eptir gefið Sigurjóni sál.,
við ofangreinda uppskriptar- og virðingargjörð, hinar umprættu
400 kr., en til pessarar niðurstöðu getur rjetturinn ekki komist,
pegar jafnframt er liaft tillit til pess, sem verjandi hefir fram
borið, og annara peirra atriða, sem fram komin eru í málinu.
J>ess skal pá getið, að verjandi hefir stöðugt pversynjað
fyrir pað, að hann hafi gefið Sigurjóni sál. próventu sína, eður
afhent honum til eignar fjármuni sína, pá er hann fluttist að
Einarsstöðum árið 1870, eins og sækjandi hermir, en par á
móti fer hann pví fram, að flutningur hans til Sigurjóns sál.,
hafi að eins verið til reynzlu, og í pví skyni gjörður, að úr
honum yrði endileg próventa, svo framarlega, sem honum líkaði,
og pessu samkvæmt liafi samningur sá, sem sækjandi skýrir
frá verið orðaður, pannig að hinum stefnda hafi verið geymdur
rjettur, til að fara aptur burtu með allt sitt ef honum svo lík-
aði, að á r i 1 i ð n u, eins og hann gjörði.
J>essi sögusögn verjanda, virðist hafa ýmislegt við að styðj-
ast, sem fram komið er í málinu. — |>annig hefir sækjandi
sjálfur framlagt reikning frá Sigurjóni sál. (E að tölul. 5), er
færir hinum stefnda og páverandi konu hans, margt og margs-
konar til skuldar, svo sem húsaleigu, hagagöngu, fóður og
hirðingu á fjenaði o. s. frv. árið 1870—71, sem virðist alshendis
ósameinanlegt pvi, að pau hjón hafi verið próventufólk Sigur-
jóns sál. pað ár, og búin að afhenda honum fjenað sin'n og
eigur, eins og sækjandi hermir og byggir á. J>á hefir og annar
vitundarvotturinn, að hinum svonefnda próventusamningi, gefi^
skrifiega skýrslu undir eiðstilboð, dags. 28. desember 1878, sem
sækjandinn hefir tekið gilda, sem eiðfest væri, um pað að mein-
ingin í gjörningnum, pó vitnið segist eigi muna að tilgreina pað
orðrjett, hafi verið sú, að ef hinn stefndi, einhverra orsaka
vegna, ekki vildi vera nema árið, væri hann frjáls að pví, og
skyldi fá allar eigur sínar jafngóðar, pegar hann færi burt. —
í priðja lagi virðist pað auðsætt, að hefði hinn stefndi árið
1870, endilega afhent Sigurjóni sál. allar sínar eigur, par á
meðal liið umrædda skuldabrjef, pá hefði pað eigi getað verið
komið undir ófyrirsynjugjörð hins stefnda, að flytja eigurnar
burt aptur, úr eignarhaldi Sigurjóns sál., heldur hefðu pær
orðið að afhendast af honum á ný, til hins stefnda, enda ber
hið umtalaða skuldabrjef eigi vott um pvílíka gjörð á hvoruga
hliðina, par sem eigi verður annað sjeð, en að pað hafi einlægt
verið í eignarhaldi hins stefnda. — |>egar haft er tillit til pessa,
og par að auki athugast að verjandi hefir hvað eptir annað
árangurslaust skorað á sækjanda, að framleggja samning penna,
sem ofangreindur vitundarvottur heíir framborið, að einungis
hafi verið einritaður, og liinn stefndi heíir í brjefi til ekkjunnar,
aðila málsins, dags. 5. des. 1877 (sbr. c að nr. 13), kvartað
um, að hún hjeldi fyrir sjer, pá fær rjetturinn éigi betur sjeð,
en að greindur framburður hins stefnda, um frjálsa heimild
hans, til að fara burtu frá Einarsstöðum aptur, vorið 1871 með
allt sitt, hljóti að takast til greina, sem sannur í pessu máli,
og pað pví fremur, sem sækjandi í seinasta sóknarskjali sínu
nr. 14., aldrei kveðst hafa gengið móti pví, að hinn stefndi
kunni að hafa haft pað skilyrði, pá er gjörningurinn var saminn,
að hann mætti upphefja próventuna, pá er honum sýndist.
Með pví pað nú pannig, eptir pví, sem málið liggur fyrir,
verður að álítast svo, að hinn umtalaði samningur hafi heimilað
hinum stefnda, burtflutning hans frá Einarstöðum,s eptir hans
eigin vild, bá flýtur paraf að sjálfsögðu, að pessi flutningur hans,
gat eigi innihaldið samningsrof, erhefðií för með sjer skaðabætur
að lögum, og að samningurinn eigi að síður hafi innihaldið,
pá auðsjáanlegu, í sjálfu sjer óeðlilegu ákvörðun, að hinn stefndi
skyldi verða fyrir fjárútlátumf fyrir pað, (burtflutninginn)
sem lagt var á hans eigin vald og vilja, er alveg ósannað frá
sækjanda hálfu, enda væri pað og óskiljanlegt, að hann hefði
talið samninginn óviðkomandi pessu máli, eins og hann hefir
stöðugt gjört, ef hann innihjeldi jafn órækan grundvöll, fyrir
hinum meinta rjetti hans, sem pessi ákvörðun væri.
J>egar pað nú ennfremur er tekið til greina, að sækjandinn
hefir framlagt sjerstakan skuldareikning, sem að ofan er greindur,
frá Sigurjóni sál., á hendur hinum stefnda, einmitt út af veru
hans 1870—71 á Einarsstöðum, pá fær rjetturinn eigi betur
sjeð, en að í pessir máli skorti pað, er sýni og sanni, að hinn
stefndi hafi í raun rjettri að lögum, verið skyldaður til að eptir
gefa Sigurjóni sál., pá 400 kr. skuld, sem hjer um ræðir, sem
skaðabætur. J>að virðist pví purfa, gegn stöðugri neitun hins
stefnda, allshendis óræka sönnun til að álíta, að hann eigi að
síður hafi ætlað og viljað afsafa sjer pessu fje, sem skaðabót-
um, og pessi sönnun feist ekki að rjettarins áliti, í hinum
ofangreindu vitnisburðum um pað, sem fram fór við uppskript-
ar- og virðingargjörðina 8. júní 1872.
. J>ví auk pess, sem að eins annar uppskriptarvotturinn,
gefur greiniiega skýrslu um pað, hvað talast hafi til milli
Sigurjóns sál. og hins stefnda, pá er ýmislegt annað fram
komið í málinu, sem veikir sönnunarafl nefndra vitnisburða.
Eyrst skal pess pá getið, viðvíkjandi pví spursmáli, sem hjer
um ræðir, að ættu vitnisburðir pessir að takast til greina eins
og peir liggja fyrir, pá ætti sú ályktun að geta orðið byggð á
peim, að öll skuldaskipti milli Sigurjóns sál. og hins stefnda,
hafi verið upp gjörð við optnefnda uppskriptargjörð, en pessi
ályktun er ósameinanleg við pað, sem upplýst er í málinu, að
Sigurjón sál. hefir gjört 100 rdl. kröfu inn í búið, til skipta-
rjettar, eptir að uppskriptin var um garð gengin, og petta atriði
hlýtur að verða peim mun pýðingarmeira, sem pað virðist upplýst
undir málinu, og viðurkennt af sækjanda, að pessi 100 rdl.
krafa hafi verið sú hin s a m a, sem kom fram við uppskriptar
og virðingargjörðina, og par var af uppskriptar- og virðingar-
mönnum, eins og peir sjálfir hafa frá skýrt og áður er um
getið, látnir jafnast á móti kröfu peirri 200 rdl., eða helming
hins umrædda brjefs, sem hinn stefndi kom með á pann hátt,
að hann í uppskriptargjörðinni, var að eins talinn að eiga hjá
Sigurjóni sál. 100 rdl., og virðist pað pannig sýnt og sannað,
að pessi eina og sama 100 rdl. reikningskrafa, hafi eytt áminnstri
200 rdl. kröfu hins stefnda undir skiptunum, eptir Guðrúnu
sál. fyrri konu hans, er uppskriptar- og virðingarmennirnir,
sem pó lá fyrir utan peirra verkahring, gjörðu hinn fyrri
skuldajöfnuð, án pess að geta pess í uppskriptar- og virðingar-
gjörðinni, sjálfum skiptarjettinum til leiðbeiningar, pegar krafan
kom á ný fram, og fær rjetturinn eigi betur sjeð, en að petta
atriði, sem að öðru leyti að orsökum og afleiðingum, liggur fyrir
utan petta mál, gjöri pað Ijóst að rjettlát úrlausn á skuldavið-
skiptum Sigurjóns sál. og hins stefnda yfir höfuð, ekki geti
orðið byggð á pví, sem fram fór undir tjeðum skiptum og
nú var greint, eíns og líka sækjandinn sjálfur, eptir reikningi
peim, sem hann hefir framlagt (I að tölul. 5) og sóknarskjöl-
unum, sem lögverji ekkjunnar á sínum tíma, pá er hann gjörði
upp reikninga búsins við hinn stefnda, ekki lagði pað til grund-
vallar, heldur hið margnefnda skuldabrjef á eina hliðina, og
hin sjerstöku reikninga-viðskipti á hina.
J>á ber pess einnig að geta, að hinn stefndi, sem fyrmeir
var lífserfingjalaus hefir kannast við, að hann hafi lofað Sigur-
jóni sál. að gefa honum liinar uroræddu 400 kr. eða helming
skuldabrjefsins eptir sinn dag, eður ef hann lifði sig, í til-
efni af hinni fyrirhuguðu próventugjöf, og styrkist pessi hans
sögusögn ekki að eins, eins og sækjandinn líka viðurkennir, við
pað sem líklegt er í sjálfu sjer og byggist á pví, sem almennt
má ráðgjöra, að menn ógjaruan vilja afsala sjer eignum sínum
að gjöf í lifanda lífi, heldur einnig við skýrslu eins vitnis í
málinu, sem sækjandinn hefir tekið jafngilda sem eiðfest væri