Norðanfari - 07.04.1883, Blaðsíða 1

32. ár.
Xr. 15.—16.
IRMH
Akureyri, 7. apríl 1883.
Hugrckja.
Að heiðra minningu látins vinar og vel-
gjörara, munu allar óspilltar sálir álíta helga
skyldu sína, og sem vin og velgjörara, mega
allir íslendingar með rjettu skoða pjóðskáldið
Hallgrím Pjetursson, og pað hafa eflaust peir
heiðursmenn gjört, sem í blöðunum árið 1879
skoruðu á menn um allt land, «aðgjörasam-
skot til minnisvarða yfir hann». Enn pví
miður lítur svo út, sem áskorun pessari hafi
— enn sem komið er — verið af fáum gaum-
ur gefinn, og hvað mun valda pví ? £ó bágt
hafi verið í ári að undanförnu, getur pað ekki
verið eingöngu orsökin, pvi hvers eins útlát
í pessu skyni, yrðu svo lítil, að allir peir
— sem á nokkru hafa ráð — ættu að standa
jafnrjettir eptir sem áður; og mjög er ólík-
legt að peir sem standa pví næstir að safna
gjöfunum til minnisvarðans, hlífist við pví, af
peirri ástæðu: að peim finnist pað vera eins-
konar «betl», eða að peir sjeu að taka við
ölmusugjöfum handa H. P. Nei, slíka skoð-
un hafa peir sjálfsagt ekki, pví nú er hann
ekki lengur fátækur, og sjálfur hefir hann í
brjósti hvers kristins manns, reist sjer pann
minnisvarða, sem aldrei hrynur nje hrörnar
pó ofviðri lífsins næði par. Jeg er líka sannfærð
um, að fjölda margir — bæði karlar og kon-
ur — hafa löngun til að láta eitthvað af
hendi rakna til minnisvarðans, og gjöra pað
sjálfs síns vegna, og með sömu tilfinningum,
eins og pað væru «fáein blöð í blómsveig á
líkkistu elskaðs vinar». «Og vinur er sá í raun-
um reynist* segir orðtækið, pví aldrei hljóma
liinir andríku og hjartnæmu sálinar sbáldsins
H. P. skærari eða blíðari í eyrum dauðlegs
manns, «en i raunamyrkri synda og sorga».
Sálmurinn: «Allt eins og blómstrið eina»,
petta «meistaraverk», sem enginn hefir leyft
sjer að hreifa við eða breyta, sem nú urn 20® ár
hefir verið sunginn við flestar jarðarfarir, er
samt enn pá nýr, eins og hann hefði aldrei
heyrst fyrri, o" ætíð — með afli — hrífur
hugann frá hinni köldu og dimmu gröf, upp
til hinna sælu og björtu heimkynna. Einnig
hin veraldlegu Ijóðmæli H. P. geyma í sjer
mikinn lærdóm og mörg heilræði, handa ungum
og gömlum, ogyfirhöfuð, flest af Ijóðmælum
peim, sem eptir hann liggja, bera með sjer
augljósan vott um, að pau eru «verk háfleygr-
ar sálar, sem hreinsuð er í eldi hðrmunganna
og mótlætisins».
Og nú góðir íslendingar! látum ekki hjer
við standa, heldur liöldum áfram með sam-
skotin til minnisvarðans; fyrst komið er af
stað, væri stór og óhugsandi minnkun að
snúa aptur. ]pað væri líka hryggilegur vott-
ur um dapurt trúarlíf hjá oss.
Mikið hafa menn skáldunum að pakka,
pað íinna og kannast aðrar pjóðir við; og_að
maklegleikum — reisa minnisvarða, minningu
peirra til heiðurs, sem sýnilegann vott um,
að pau sjeu ekki gleymd, og eigi ekki að
gleymast. En pegar lítið er til pess, að menn
eiga ekki æfinlega að dvelja hjer á pessari
jörðu, vona jeg að allir samsinni pvi með
mjer, að aldrei hafi nokkur pjóð í heimin-
um haft skáldum sínum meira að pakka en
vjer íslendingar höfum að pakka skáldahetj-
unni góðu, Hallgrími Pjeturssyni.
Kona í Eyjafirði.
íí o k k u ð u in t r ú a r e f n i,
að miklu leyti tekið eptir fyrirlestrum, sem
haldnir hafa verið um pað efni
af Guðmundi Hjaltasyni.
(Niðurfag).
8. kafli.
Seinustu úrræði mín í efastríði.
Sje hin guðlega opinberun, sem kemur
fyrir í biblíunni ekki sönn, pá get jeg fyrir
mitt leyti ekki skilið í tilveru vorri. |>rátt
fyrir allar pær mótbárur, sem rnenn hafa
komið með gegn henni, pá á jeg bágt með
að efa hið guðdómlega innihald hennar.
Mótsagnir pær, sem í henni finnast, eru ekki
svo pýðingarmiklar, og pær viðkoma smámun-
unum, en ekki aðalatriðunum. J>að sem jeg
hef lesið af trúarlærdómum Égypta, Assyra,
Persa Indverja og Grikkja hefir mjer fundizt
mjög fagurt og háleitt og margt kemur par
heim við biblíuna, en einhver ófullkomleg-
leika blær finnst mjer vera á pví fremur en
henni, enda hefir liún haft meiri áhrif á
heimsmenntunma og varað lengur og útbreiðst
meira meðal pjóðanna^jm hin tiúarhrögðin.
Búddhatrúin hefir gengið næst kristnu trúnni í
mörgu, en jeg held að reynsla og skoðun
muni sýna, að yfirburðirnir, að trú allrar
trúar og takmörk allra óska og vona, elsku
og spádmóma mannlegs anda liggi í kristn-
inni. Jeg veit ekki til að nokkur trúarbrögð
haíi haft eins góð, eins voldug og eins tignar-
leg áhrif á anda og lijörtu pjóðanna eins og
hún.
En setjum nú svo, að pað væri satt,
sem svo ótalmargir halda, að biblían sje að
að sönnu liin bezta bók, sem til er, en samt
engin sjerstök guðleg opinberun. Hvað yrði
pá úr öllum hinum fögru vonum kristinna
manna? Yrðu pær ekki til skammar? Nei,
og aptur nei! Sá. sem ætlar öðrum allt hið
bezta og væntir pví alls góðs af peim, en
verður samt svikinn af peim: Yerður hann
sjer til skammar? Já. Fyrir livað pá?
Eyrir pað að hann var svo heimskur, að
halda menn betri en peir eru. En pví ætl-
aði hann aðra svo góða? Af pví liann var
svo góður sjálfur, að hann gat ei ætlað
öðrum illt, og gæzka sú, sem hann póttist
finna hjá öðrurn var pannig ekkert annað en
mynd og endurskin af hinu æðstu og bezta,
sem bjó í sjálfum honum. Og ef hann nú
elskar og tignar mynd pessa og tekur hana
fyrir aðra veru, en sjálfan hann, pá elskar
hann og tignar sjálfan sig pó hann ekki viti
af pví.
Nokkuð svipað má segja, ef pað, sem
vjer trúum á, skyldi bregðast oss.
Vjer eignum guðlegri veru hina æðstu
fullkomnun, ást og rjettlæti, meðvitund og
frjálsræði. Yjer hugsum oss og finnurn hjá
oss ímynd guðsríkis. Vjer hugsum að betri
heimur hljóti að vera til. í vorum heimi er
eymd, illska og dauði; í náttúrunni er eilíft
stríð: Dýrin drepa hvert annað og eyða
— 29 —
jurtunum; mennirnir drepa petta hvoru-
tveggja og opt hvorir aðra; styrkleikurinn
níðist jafnan á veikleikanum, allar verur
heimta fórnir af öðrum, en fæstar vilja fórna
sjer hver fyrir aðra, já, allt náttúrulífið lifir
af sífelldri nauðungarfórn. En vjer hugsum
oss heim, par sem eilífur friður og ást drottnar,
par sem annaðhvort engra fórna parf við,
eða par sem svo mikil allsherjar elska streymir
gegnum tilveruna, að verurnar eins glaðar
fórna sjer hver fyrir aðra eins og vinur fyrir
bezta vin. |>ar sem allir æfast og reynast
án kvala og mæðu — par sem engin unun
fyrnist, en allt er eins og pað væri eilíflega
nýtt.
.Tá, petta og pvílíkt er hugmynd vor um
hinn algóða og ríki lians. Getur hún verið
röng? Væri pað, pá væri allt hið góða, sem
vjer eignum honum að eins mynd og endur-
skin af hinu æðsta. og bezta sem býr í sjálfum
oss. En hvaðan höfum við petta æðsta og
bezta? Allt hefir sína orsök og orsök pess
getur ekki legið í oss, pví við höfum okkar
örsök, pví við erum ekki eilífir! En upphaf
alls og orsök allra orsaka er eilíf, og hún er
orsök til vorrar meðvitundar, vors frjálsræðis,
vorrar ástar og rjettlætis. Og petta upphaf
og pessi orsök verður pá fyrst og seinast vor
Guð og um tilveru hans höfum vjer lijer
sönnum, sem engin yantrú getur bugað.
þar fyrlr, pú sem ert í efaí Réyndu
að leyta Guðs með pví að biðja hann heitt
og iðulega að leiða pig á rjettan veg, gjör
svo hvað pú getur til að betra lifnað pinn
og vittu svo hvort pú ekki á endanum
finnur sannleikans höfund. Margur lieíir
misst trúna alveg, cn með bæn fengið hana
aptur sterkari en nolckru sinni áður.
Ef allur beimurinn tæki sig saman í
pví að betra sig og biðja Guð um að birta
hið sanna, pá mundi til skarar skriða, pví
«hreinhjartaðir munu Guð sjá».
9. k a f 1 i.
Hvernig á að bæta úr trúarlífi voru?
Sje nú girndarvaldið, hræsnin og trúar-
leiðinn aðalorsök trúardeyfðar vorrar, pá parf
að reyna að bæta úr pví.
1. öll ágirnd yrði minni og öll metnaðar-
fýsn vægari ef auð og völdum væri jafnara
skipt á milli. Og yrðu mannsins náttúrlegu
ástarparfir uppfylltar, pá yrði minna af
lausung.
2. Eins eí mannjöfnuður væri meiri, pá
ættu menn hægra með að skoða liver aðra
sem bræður og pá lika vera hreinskilnari hver
við 'annan. En bæði er pað, að illt er að
koma fnllkomnum maunjöfnuði á svo vel fari,
* og einslíka hitt, að stjettamunur er enn pá
svo litill hjer á landi, að maður getur ekki
eiginlega kennt honum um pann skort á ein-
urð sem víða drottnar.
Sje pví siðferðisveiklun og hræsni, til
hindrunar trúarlífi voru, pá liggur orsökin
til pess í trúarleiðanum, fremur enn í hinu.
3. Og hann verður pá aðalorsökin til allr-
ar vorrar andlegu deyfðar, allrar trúar- og sið-
ferðisveiklunar, já, hann er orsök til pess, að
við eigum á hættu í flestu að verða ættlerar