Norðanfari - 09.05.1883, Side 2

--50 —
og sína liáu hetjusál
í hrumum bústað geymdi.
Of snemma dulda dauðans braut
liann dimma ganga náði
í lagður mjúkrar moldarskaut
á mæru feðraláði;
á himnum lifir hólpin sál
í kelgum dýrðarljóma
langt hafin yfír heimsins tál
og hatursmanna dóma.
Símon Bjarnarson.
t
Hinn 6. sept. 1882 andaðist að Hamri
í jpverárhlíð í Mýrasýslu, ekkjan þuríð-
ur forsteinsdóttir, 84 ára; pessí
merkiskona var ættuð úr Eyjafjarðarsýslu,
bjó hún lengi í Kalmannstúngu, og
munu margir minnast hennar með virð-
ingu og pakklæti. Hun var tengdamóðir
herra alpingismanns Hjálms Pjeturssonar.
G H.
Fá orð um Tbúskap, Tbæudur og
vinnulijú.
J>egar vjer lítum til pess, hvernig bú-
skapurinn yfir höfuð gengur hjer á landi,
pá verður pví ekki neitað, að hann er erfið-
ur, arðlítill og umsvifamikill, svo pað mun
meiri hluti bænda, sem fremur safna skuld-
um en græða, en hvað kemur til að svo er ?
Til pess kemur sjálfsagt margt; mikinn pátt
í pessu á óblíða náttúrunnar, sem hjer hefir
verið og er. Hún er hjer á landi svo fjarska
óreglubundin, að ömögulegt er að ætla á
um hana; vjer höfum pess mörg dæmi, að
" hiti og sumarblíða getur verið um pað leyti
að sól er lægst á lopti, aptur frost og verstu
vetrarveður pá hún er hæst, petta sýnir, að
sðlin ræður hier litlu um veðuráttufarið, scm
ekki er heldur að vænta, jafn norðarlega;
tíðarfarið hjer á landi er pví að mestu ein-
ber hending. En par tíðin heldur sinni
rás, án pess að verði gjört, er árangurslaust
að fara fleiri orðum um hana, einungis skal
jeg geta pess, að pau mörgu og sorglegu
dæmi, um fjártjón og fellra, sökum ills á-
setnings, ættu að vera beztu skólameistarar
að kenna bændum, að setja betur á hey sín
hjer eptir en hingað til, pví ill ásetning er
hraparlegt skeytingarleysi um sjálfann sig
og skepnur sínar, og vissulega hegningar-
vert. ]pó tíðarfarið gjöri sitt til, pá er
margt annað sem styður að veiklun búskap-
arins og sem vjer getum ráðið bót á ef vilj-
um. Sú mikla eyðsla á munaðarvöru, sem
á sjer allvíða stað, mun ekki eiga svo lítinn
pátt í kaupstaðarskuldum margra, pað er
sorglegt til pess að vita, að meiri peningar
skuli ganga út úr landinu fyrir brennivín,
tóbak og kaffi, en matvöruna sem vjer lif-
um á. Margir segja: „jeg get ekki komizt
bjá að kaupa kaffi, pví bæði er, að vinnu-
fólkið heimtar pað, og svo er mjög pægi-
legt að grípa til pess pegar gestir koma“.
J>etta er mikið rjett, ef menn ekki hafa
mjólk, en fyrir pá sem hana hafa, sýnist
pað hlægilegt, að pora ekki að bjóða hjú-
um sinum og gestum, mjólk í stað kaffis;
að sönnu veit jeg, að til eru pau vinnuhjú,
sem illlyndandi er við, nema pau fái kaffi
tvisvar og prisvar á dag, en petta mundi
bráðum lagast, ef almenn kaffibrúkun minnk-
aði. En hvað gesti snertir, sýnist mjer vel
mega bjóða peim mjólk eða te; en pað
rjettasta væri, að selja gestum og gangandi
allan greiða, pað er mjög heimskulegt, að
láta sjer óviðkomandi menn jeta upp eigur
sínar, endurgjaldslaust, og svo mikið er víst,
að petta mun óvíða eiga sjer stað hjá vel
menntuðum pjóðum, pað er pví ekki — eins
og sumir halda — skömm fyrir oss að selja
greiða og góðgjörðir við sanngjörnu verði,
pað er miklu fremur skömm og ábyrgðar-
hluti fyrir oss, að ausa út eigum vorum til
óviðkomandi manna, en má ske láta konu
og börn líða skort á fæði og klæði. Jeg
hygg hin mikla gestnauð á sumum heimil-
um, eigi ekki alllítinn pátt í hnignun bú-
skaparins, pví pað er ekki einungis pað,
sem gestir eyða í mat, kaffi og víni, heldur
hitt sem verra er, peir eyða miklum og opt
dýrum tíma frá húsbóndanum og hjúum
hans; petta mundi að mestu hverfa, ef seld-
ur væri greiði, pá mundu sumir gjöra færri
ónýtis ferðir af heimili sínu, og dvelja skem-
ur að heiman, en nú á sjer opt stað. |>að
mundi pví góð búbót, að allir seldu greiða.
|>að væri sök sjer, væri hjer með allt talið,
sem búskap hjer á landi stendur fyrir prif-
um, nei! pví fer svo fjarri, pað er margt
fleira, sem hjer er oflangt upp að telja, jeg
skal einungis geta eins, sem jeg álít sje
mesta og versta átumeinið í búskap vorum,
og pað er: vinnuhjúahaldið, sem árlega fer
pyngjandi, svo bændur rísa varla undir, og
verða stundum að sæta afarkostum af vinnu-
mönnum.
Nú fæst enginn vinnumaður fyrir minna
en 100 kr. og eins, pó hann ekki geti unnið
almenn verk án tilsagnar, En sje hann í
einhverju skárri en almennt gjörist t. d.
geti verið formaður að nafninu fyrir bát,
sje fjármaður eða ofurlítið lagtækur á trje
eður járn, pá er ekki hugsandi að fá hann
fyrir minna en 100 til 150 kr., 3—4 föt,
10, 20 eða 30 ldnda fóður, og til að árjetta
með: ýms hlunnmdi, t. d. við sjávarsíðu, að
fá lánaðan bát og veiðarfæri, fiskipremíu
af peim afla sem á land kemur, og stund
um fristundir til að vinna sjer ýmislegt.
Til lands munu pessi ldunnindi optast vera
i pví fólgin, að fá frían einhvern tíma um
sláttinn til að heyja sjer, fyrir kindurn eða
hesti; alla pá gripi sem vinnumenn fram-
fleyta upp á penna og annan máta, verður
húsbóndinn — án endurgjalds — að láta
passa vetur og sumar, rýja pað, pvo ullina
og flytja hana á sínum hestum í kaupstað-
inn, og loks verður húsbóndinn, að ljá pess-
um piltum hest til útreiða, sem sumstaðar
eru ekki svo fáar, pvi peir purfa margt og
mikið að útrjetta!! þetta væri sök sjer, ef
pessir vinnumenn bæru nafn með rjettu, en
pví fer svo fjærri, pví pað mun allur fjöld-
inn, ekki nærri vinna eins mikið og peir
gætu og ættu að gjöra; pað munu ekki svo
fáir vinnumenn, sem gjöra mörg verk með
ólund og hangandi hendi, og má nærri geta
hvernig slik verk muni af hendi leyst, pað
mun lika eiga sjer práfaldlega stað, og ekki
all óvíða, að pegar vinnumaðurinn hefir lok-
ið einhverju verki, sem honum hefir verið
sagt, pá í stað pess að ganga til húsbónd-
ans og segja honum að verkinu sje lokið og
spyrja hvað hann eigi svo að gjöra, labbar
hann inn í baðstofu, tekur tóbaksílát sitt,
stoppar pípu sína með mestu ró og still-
ingu, hallar sjer síðan aptur á bak upp á
rúm sitt, hvar hann lúrir optast rólegur og
reykjandi pípu sína, par til lmsbóndinn kem-
ur og segir honum annað verk; pessa að-
ferð endurtaka péssir snáðar svo opt dag-
lega sem kostur er á. Sumir eru pað,
sem vetur og sumar óska helzt að lúra í
bólinu par til peir hafa fengið kaffisopann
til að hressa sig á, og pá peir eru á fætur
komnir, purfa peir töluverðan tíma til að
herklæða sig ti! vinnunnar, og sje á sjó far-
ið eða annað frá bæ, pá búa sig svo út, að
maginn ekki purfi að kvarta pó sól komizt
á matklett, en sje verkið heima við eða ná-
lægt bæ, er minna í hættu, pví pá er inn-
anhandar að vera til taks á baðstofupalli
áður sól kemst á áðurnefndan stað, líka er
pá svo pægilegt að hvila sig æði langan
tíma eptir bardagann, við snarlið og vatns-
sopann, sem peir svo kalla.
Margir af hinum kaupdýrari vinnu-
mönnum, eru svo stirðir til allra smávika, að
flestir munu trjenast við að mæða pá á peim,
peir pykjast vera of stórir til slíkra verka,
pað lítur Svo út, sem pessir menn pykist
vera skapaðir til einhverra vissra verka, ekki
að tala um, að pessi stórmenni!! geti feng-
ið sig til að ljetta nokkuð undir með vinnu-
konunum, svo sem sækja vatn, eldivið eður
annað fyrir pær, peim pykir betur fara á,
að halla sjer á bakið upp á rúm sitt. Að
vetrinum til eru flestir vinnumenn latir við
alla innivinnu, pó kvennfólkið hafi ærið að
starfa, gjöra peir með ólund og illu að kemba,
tátla ullarlagð eður annað fyrir pað, peir
vilja heldur hvila sig — eða sem opt ber
! við — vinna sjálfum sjer, húsbændunum að
fornspurðu. En allt fyrir petta og áður,
gleyma vinnumenn samt ekki að ganga svo
langt í kröfum sínum til húsbændanna, sem
mest má verða, bæði hvað kaup föt og fæði
snertir, par að auki pykir peim sem sjálfsagt,
að húsbændurnir gjöri peim ýmsan greiða,
er peir kunna að óska, án pess pó að vilja
gjöra nokkurt vik á helgum degi pó á liggi,
nema fyrir borgun.
(Framhald).
„Jjjcr fcrst ckki að bæta brók annara,
seni gengur mcð liana rifna sjálfur44.
J>að er ritað um pessar muudir mikið
um drykkjuskap andlegustjettarinnar og «slark-
arapresta», og er slíkt ef til vill eigi gjört
ástæðulaust, en pví er miður, að allmargir
peirra, er um s'líkt rita, eru peir menn, sem
á engan hátt eru færir um að leiðbeina öðr-
um á hinn rjetta veg, par peir sjálfir eru
annaðhvort slarkarar í orðsins fyrsta skilningi,
eða pá einhverjir vindhanar, sem eru ný-
skroppnir út úr einhverjum skóla og langar
til að gjöra sig merkilega. J>ess konar vand-
lætara gef jeg ekki mikið fyrir. Til pess að
geta sjeð flísina í auga bróður síns, verða menn
að skoða hana með bjálkalausum augum.
J>að mun enginn skilja orð mín svo,
sém jeg vilji halda hlífiskildi yfir drykkju-
skap yfir höfuð að tala, nei, langt frá, pví
jafnvel pótt mjer ef til vill, pyki gott að fá
mjer hressingu við tækifæri, pá finn jeg
vel og sje hve andstyggileg að ofdrykkjan er,
ef hún keyrir úr hófi fram og tálmar bæði
andlegum og líkamlegum framförum. En
til eru líka fleiri embættismenn en prestarn-
ir, sem taka sjer ríflega í staupinu, og sem
liefðu allt að einu mikla pörf á áminningu,
svo sem sýslumenn, læknar og fleiri pess
konar piltar, pví á peim hvíla eins pungar
skyldur og prestunum. Gegn pessum mönnum
lieyrast engar raddir, eður að minnsta kosti
eigi eins háróma eins og gegn veslings prest-
unum. J>eir eru hinir einu fordæmdu, og
kemur pað sjálfsagt til af pví, að trúarlífið
er svo sterkt hjá oss, og menn bera svo mikla
virðingu fyrir pví sem andlegt er!!! En er
nú eigi ýmislegt pað í fari sumra presta, sem
er eins Ijótt og óliafandi, eins og drykkju-
skapur, en sem pó aldrei er minnstá. Hvað
segja menn um pá presta, sem stöðugt
eiga í mála prasi og gjörast málsfærzlumenn
hvar sem peir komast að, sem vanrækja embætti
sitt með pví að messa sjaldan, spyrja börn
nær pví aldrei, húsvitja aldrei o. s. frv.?
Hvað segja menn um pá presta, sem eigi
hugsa um annað, en heimta tekjur sínar, en
sem pó eru ljelegir fræðarar, annað hvort af