Norðanfari - 09.05.1883, Blaðsíða 1

22. ftr,
Nr. 23.-24.
\ORM\FARI,
Akurcyri, 9. maí 1883.
Skóliim á Litlahamri 1883.
Eggert Davíðsson bóndi á Litla-
hamri í Eyjafirði bað mig í fyrra vetur
að vera hjá sjer og kenna sjer ýmislega fræði
næsta vetur og lofaði mjer 40 aura borgun
fyrir daginn auk fæðis, húsrúms, pjónustu,
ljóss og hita. Jeg gekk að pessu og svo
ákvörðuðum við að kennslan yrði byrjuð
, með nóvembermánuði 1882. En pá hafði
hann enga visssa von um að fleiri mundu
vilja nota kennslu pessa, en ef svo yrði, pá
ætluðum við svo til, að kennsluborgun peirra
gengi til hans, og hann setti hana 4 krónur
um mánuðinn fyrir hvern pilt, er kæmi til
að nota skólann um lengri eða skemmri tíma.
■ Nú leið sumarið 1882 og smáfjölguðu
peir, sem vildu nota skólann. Og pegar liann
byrjaði 15. nóvember 1882, voru pessir 7
piltar komnir pangað sem lærisveinar skólans:
Aðalsteinn Halldórsson frá Ytri Tjörn-
um, 13 ára, var allan skólatíinann; Eggert
Davíðsson, 32 ára, var allan skólatímann;
\ Eggert Sveinbjarnarson fráStokkahlöð-
um, 13 ára, varíðmánuði! Jóhannes Da-
víðsson frá Akureyri, 24 ára, var 4 mánuði;
Júlíus Ólafsson frá Borgarhóli, 21 árs,
var 4 mánuði; Júlíus Sigtryggson frá
Stórahamri, 20 ára, var 5 mánuði; Steffán
Jónsson frá Munkapverá, 16 ára, var 4
i mánuði; og hálfum mánuði eptir að skólinn
byrjaði, kom Bjarni Hjaltalín frá Ytri-
hakka, 15 ára, og liann var allan skólatíinann.
Auk pessara 8 pilta voru 2, sem fengu
stöðuga tilsögn í enskutímunum, peir voru:
allan tíman, sem var 51/,, mánuður, pví skól-
inn endaði 30. apríl. í>að var sett í sjálfs-
vald pilta hvað lengi peir ætluðu að vera á
skólanum, en flestir peirra urðu samt lengur
en peir ætluðu sjer í fyrstunni.
peir af piltum, er altaf áttu heima á
skólanum voru pessir: Aðalsteinn, Bjarni
og Jóhannes; hinir gengu pangað á hverjum
degi heimanað frá sjer. f>að kom stundum
einstöku dagur, sem árnar og veðrið hindruðu
en samt var pað sjaldan.
Kennslutíminn var 6 tímar á dag.
Fræðigreinir voru pessar:
Rjettritun 6 tímar á viku, málfæði
6 tímar, enska framan af tímanum 9 tímar
á viku, en seinna var hún að eins 4x/2 tíma
og pa kom Saga íslands í hinn lielming-
inn, danska 6 tímar, landafræði 4 tímar,
reikningur 2 tímar, líkamlegar æf-
ingar 3 tímar í viku. Seinasta liálfa mán-
uðinn hætti jeg að mestu við Sögu íslands
og landafræði, en kenndi mannkynsögu
og jurtafræði í staðinn.
Kennsluaðferðin var pessi: Jeg
kenndi optast nær með fyrirlestrum og út-
skýringum, en Ijet svo ritu aðalinntak peirra
í sumum rjettritunartímunum, 0g ágrip petta
Ijet jeg svo lesa og spurði út úr pví hvað
eptir annað; pegar jeg, t. d., í Sögu íslands
var búinn að halda fyrirlestur um landnámið,
ljet jeg rita ágrip hans og spurði út úr pví,
og pegar mjer pótti piltar væri orðnir vel
heima í pví, pá byrjaði jeg á fyrirlestrum
um fornu stjórnina o. s. frv.
í málfræðistímunum ljet jeg einnig
lesa Eddu og útskýrði fornyrðin eins og jeg
gat, og gaf yfirlit yfir goðfræðina.
í enskutímunum Ijet jeg lesa bók
Halldórs Briems og snúa ensku á íslenzku og
íslenzku á ensku.
í dönskutímunum var lesin Stein-
gríms bókin og Börneven með fleiru; íslenzku
var snúið á dönsku.
í íslands sögutímunum við hafði
jeg enga sjerstaka bók, en gaf nákvæmt yfir-
lit yfir. Landnámið, stjórnina, fornkappana,
skáldin, sögumennina ípróttamennina, lög-
menn og biskupa fram að 1200. Einnigyfir-
lit yfir landafundina og einkum kristniboðið
og kirkjusögu landsins fram að 1200. Lengra
gat jeg ekki farið, pví tíminn var stuttur.
í landafræðistímunum gaf jeg fyrst
yfirlit yfir afstöðu og lögun jarðarinnar, yfir
skiptingu lands og lagar, fjalla og sljettlenda;
par næst um hinar helztu steina og málma
tegundir; svo yfiriit yfir jurta og dýraríkið
og um útbreiðslu pess.
|>á gaf jeg yfirlit yfir hvernig tungu-
málum pjóðanna væri skipt, um mentastig
og stjórnarfyrirkomulag peirra, og einkum
trúarbrögð peirra, sjer i lagi Búddha- og
Bramatrúna. Síðan skýrði jeg frá samningum
og sáttmálum peim, sem hinar menntuðu
pjóðir að vissu leyti í eina allsherjardeild.
Lönd pau, sem jeg sjerstaklega tók fyrir,
voru: ísland, England og Norðurlönd;
tók jeg einkum fyrir náttúru, stjórn og
bókmenntir pessara landa og eins peirra
merkustu menn.
Um hin löndin var yfirlitið styttra.
í mannkynssögunni tók jeg trú,
sögu og menntir Egypta, Gyðinga, Assyra og
Persa og samanbar hvert við annað. En
einkum lagði jeg áherzluna á Egypta og
Gyðinga.
í grasafræðinni kenndi jeg með pví
að sýna jurtamyndir, purkaða'r'og líka ný-
sprottnar jurtir og skýrði svo frá eðli og
ætterni peirra.
Líkamlegu æfingarnar voru optast við
liafðar undir berum himni. Próf hafði jeg
ekki.
A mörgum laugardagskvöldum
lijeldum við fundi, var pá rætt urn
Ameríkuferðir, barnakennslu, bót á kjörum
kvenna, um hreinlæti, um betri meðferð á
skepnum, um búnað og samgöngur, um pjóð-
búning og skartgirni, um skáldskap og trúar-
efni.
Seinasti fundurinn var líka um
barnakennslu, voru par líka samankomnir
nokkrir af hinum betri bændurn og konum í
firðinum. Jeg bar pá fram uppástungu mína,
sem finnst í ritgjörð minni um trúarefni í 9.
kafla i Norðanfara 1883 nr. 15.—16.
Voru sumir með benni, en sumir mót,
en allflestir vildu samt fá betrí barnakennslu-
aðferð en við höfum nú.
Á fundi pessum hjelt jeg fyrirlestur um
Wergeland, einnig lief jeg haldið fleiri fyrir-
lestra lijer og hvar í firðinum í vetureinkum
áLaugalandi, hafa peir verið um skáldskap,
Eddu og trúarefni, peir liafa verið sóttir
vel eins og í fyrra.
Jeg verð að fara fáeinum orðum um 1
— 49 —
Eggert bónda Daviðsson, sem er stofn-
andi pessa vetrarskóla á Litlahamri.
Hann gaf Bjarna Hjaltalín fæði í 6 vikur
og par að auk kennslu i 4 vikur. öðrum
pilti Jóhannesi Davíðssyni, sem par var, hjálp-
aði hann líba á ýmsan hátt. Kostnaður sá,
sem Eggert hefir haft, pótt kennsluborgun
piltanna gengi til hans, verður 70—80 krónur
auk pess, sem hann gaf.
Eggert hefir á vetri pessum sýnt sig sem
sönn fyrirmynd bænda í pessu tvennu:
1. Að fara að hugsa um að mennta sig
en vera orðinn búandi með konu og börn. —
J>að er lofsvert pegar ungir og einhleypir
menn ganga á skóla; en enn pá fallegra er
samt, pegar peir, sem eru fyrir alvöru bomnir
út í hina pungu lífsbaráttu eins og bændur
vorir eru í pessu harðæri, pegar peir, segi
jeg, fara að mennta sig.
2. Að hjálpa fátækum fram til mennta
er hágöfug og kristileg dyggð og skylda allra,
sem vilja heita sannir trúmenn.
Eggert er ekki ríkur maður, pótt efni
hans kann ske sje í góðu meðallagi. En
hann gjörir skömm ríkismönnum peim, sem
ekki tíma að mennta peirra nánustu náunga
hvað pá að peir hjálpi vandalausum eins og
Eggert hefir gjört.
Ef margir bændur, sem nokkuð geta,
fylgdu dæmi hans, pá mundi pjóðmenningu
vorri verða meira ágengt.
Guðmundur Hjaltason.
t
Jón landritari Jónsson.
Sá er nú lagstur Iágt í mold
sem lögin skilja kunni
og sinni kæru feðrafold
af frjálsum huga unni,
var okkur starf pví helgað hans
um heiða lífsins daga,
og pessa látna merkismanns
vor minnist jafnan saga.
J>ví framkvæmd hans og fögur dáð
nam framúrskara hinna,
og fyrir kærast klakaláð
hann kappsamt gjörði vinna,
og fremstur hlynnti hugstór títt
að hollum fyrirtækjum,
en hlífðist viður hoflfólk lítt
og hegna vildi klækjum.
í>ví honum lýsti sannleikssól
á svartri nótt og degi,
og einskis virti skálkasbjól
á skæðum lífsins vegi,
og frelsisástar glæddi glóð
sem gjörvallt líf lians prýddi
og hrifinn fornum hetjumóð
mót heimskri kúgun stríddi.
Hann tryggur sínum vinum var
með vilja drengskap hreinum
og helga trú í brjósti bar
og bað til Guðs i leynum;
að vanda jafnan verk og mál
ei við sig strangur gleymdi,