Norðanfari - 26.06.1883, Blaðsíða 1

22. ár.
Nr. 29.—30
NORBANFARI.
Kirkjumál
eptir
Lárus Halldórsson.
I.
í 84. tölublaði «Fróða» f. á. stóð frjetta-
grein bjer austan úr Múlasýslu, þar sem
meðal annars var getið um, að prófasturinn
í Norður-Múlasýslu hefði tekið upp pann sið
að prjedika blaðalaust og koma eigi fyriraltari
við messugjörð. J>etta síðar talda mun víða
hafa vakið ailmikla eptirtekt, og að minnsta
kosti sumstaðar hafa pótt óguðlegt athæfi;
sjerstaklega hef jeg sannar sögur af pví, að
ýmsum í höfuðstað landsins pótti petta býsn
mikil, enda var þess eigi langt að bíða, að
jeg fengi embættisbrjef frá biskupi, dags. 6.
okt. f. á., og skorar hann á mig að skýra
sjer frá, hvort petta sje satt og, ef svo skyldi
vera, af hvaða ástæðum jeg gjöri pað. Brjefi
biskupsins svaraði jeg 19. janúar p. á. og er
svar mitt orðrjett pannig:
«Út af þeim ummælum einhvers
frjettaritara í 84. tölublaði «Fróða»
f. á., að jeg hafi pann sið að koma
eigi fyrir altari við messugjörð, liafið
pjer, háæruverðugi herra biskup, með
brjefi frá 6. okt. f. á. skorað á mig að
skýra yður frá, hvort skýrsla brjefrit-
' araris sje sönn, og, eT*svo skyldi’vera,
af hvaða ástæðum jeg bregði út af
hinu lögboðna fyrirkomulagi og reglu,
sem hin opinbera guðspjónusta hingað
til liafi verið haldin eptir í vorri
lúthersku kirkju.
Til pess að verða við áskorun herra
biskupsins, skal pess pegar getið, að
skýrsla brjefritarans er sönn, eða að jeg
um nokkurn tíma hef hagað guðspjón-
ustu safnaðarins á pann hátt, að jeg hef
eigi stigið fyrir altari, nema pá er
kvöldmáltíðarsakramentið hefir verið
um hönd haft. Tildrögin til pess, að
jeg tók að liafa petta fyrirkomulag á
guðsþjónustunni, voru pau, að pá er
jeg var hættur að tóna fyrir altarinu,
pótti mjer óviðfeldið að lesa upp tvisvar
í sömu guðspjónustu sama kaflann
úr ritningunni (guðspjallið), og sömu-
leiðis eitthvað ónatturlegt að prestur-
inn læsi upp fyrir altarinu, en söfn-
uðurinn eða rjettara að segja söng-
flokkurinn tónaði svörin. Jeg rjeðst
pví, í að Iesa upp á prjedikunarstólnum
báða ritningarkaflana og stundum líka
kollektuha á undan bæn rninni fyrir
prjedikun; var þá eigi öðru sleppt en
hinni síðari kollektu og blessuninni
fra altarinu, enda virðist nóg að lýsa
eitt sinn við hverja guðspjónustu
blessun drottins jjii’ söfnuðinum. —
Jeg hef jafnan litið svo á allar fyrir-
skipanir viðvíkjandi hinni opinberu
guðspjónustu, að þær sje fremur að
skoða sem leiðbeinandi reglur, heldur
en sem bindandi lögmál, með pví það
virðist í sjálfu sjer óviðurkvæmilegt
að rígbinda menn, sem hafa evangelisk-
lutherska játningu, við fast cerimoníu-
Akureyri, 26. júní 1883.
lögmál að gyðinglegum sið, eins og
pað er einnig tekið skýrt fram í Ágs-
borgarjátningu, að stjórnendur kirkj-
unnnar hafi eigi rjett til að búa til
ný cerimoníulög, þar eð það sje gagn-
stætt kristilegu frelsi; en hafi þeir
eigi pá haft rjett til pess, hafa peir
og aldrei síðar fengið hann; og geti
peir eigi búið til nýtt cerimoníulögmál,
pá geta peir eigi heldur heimtað hlýðni
við gamalt cerimoníulögmál; — heldur,
segir Ágsborgarjátning, beri peim að
sjá um og hafi peir rjett til að sjá
um, að guðsþjónustan fari skipulega
fram, og beri söfnuðunum sakir kær-
leikans og friðarins að halda fyrirskip-
anir pær, er að pví lúta, e a t e n u s*,
að allt fari fram skipulega og hæglát-
lega (sine tumultu); en slikar tilskip-
anir sjeu eigi jafngildi Guðs lögmáls
og purfi eigi ávallt að haldast, og er
biskupum ráðlagt að vera vægir í þeim
efnum. En pað er einmitt kunnugt,
að margir Éifia altarispjónustuna, sem
er mannasetning, helgasta part guðs-
pjónustunnar, og helgari en prjedik-
unina, sem er guðs tilskipun (sbr.
Marc. 16.: Ite; vpredicate evangelium
omni creaturae**), kórinn helgasta og
tignasta hluta kj^kjunnar (sbr. að leiðt^
í kór) o. s. frv.
Með pví pað nú samkvæmt kirkju-
xjetti háyfirdómara Jóns Pjetursonar
bls. 70 virðist vafasamt, hvort hið
danska rítúal frá 1685 hefir fagagildi
hjer á landi að pví er snertir hina
opinberu guðspjónustu, og pað í öllu
falli getur eigi haft annað gildi en
játningarrit hinnar evangelisk-lúthersku
kirkju eignar slíkum tilskipunum;
með pvi pað þar á móti er vafalaust,
að altarispjónusta með rikkilíni og hökli,
ábreiðum á altari, o. s. frv. er mauna-
setning, og eigi annað en eptirstöðvar
af liinni kaþólsku messu, eins og orðið
sjálft sýnir; með því pað enn frernur
er berlega tekið fram í Ágsborgarjátn-
ingu, að eigi sje nauðsynlegt til sannrar
einingar kirkjunnar að allstaðar sjeu
sömu ritus eða cerenxoniae af mönnum
settar, og pá heldur eigi að allstaðar
sjeu nokkrar ceremoniae við guðspjón-
ustuna, heldur að eins að kenningin
sje sú sama og atliöfnun sakrament-
anna; og með pví Ágsborgarjátningin
heíir symbólskt*** gildi í lúthersku
kirkjunni af pví hún er samkvæm
lieilagri ritningu; pá pykist jeg livorki
gjöra neitt, sem sje gagnstætt kristin-
dómnum nje sjerstaklega vorum evan-
gelisk-lútherska kristindómi, þó jeg
með sampykki safnaðar míns hagi
guðspjónustunni öðruvísi, en til er
tekið í hinu danska rítúali. Eða mun
hin evangelisk-lútherska lcirkja, sem,
prátt fyrir frábrugðna kirkjusiði og
allan meiningamun, er eigi snerti
*) o: að pví takmarki.
**) o: farið; prjedikið evang. allri skepnu.
***) o: trúarjátningargildi.
-61 —
kenninguna, vildi snemma á 16. öld
standa kyr í liinni kapólsku kirkju,
mun hún eigi nú, seint á 19. öld
þola innan vebanda sinna hið sama
kristilega frelsi, sem stofnendur hennar
í játningarriti sínu lögðu svo mikla
áherzlu á»?
Jeg vona, að hver sem les petta brjef
mitt sjái þegar, að pað sem jeg er að berjast
fyrir, er ekki annað en liið kristilega frelsi
safnaðanna í hinni evangelisku Júthersku
kirkju á íslandi, frelsi til að haga guðspjón-
ustu sinni eptir pví, sem peim sjálfum finnst*
rjettast, án pess að purfa par fyrir að stofna
ný fjelög eða segja skilið við pjóðkirkjuna.
Jeg vona einnig að öllum sje auðsætt, að jeg
hef rjett mál að verja, pegar peir lesa pessi
orð úr trúarjátningu og grundvallarritl kirkju
vorrar: Et ad veram unitatem ecclesiae satis
est, consentire de doctrina evarigelii et ad-
ministratione sacramentorum. Nec necesse
est, ubiqve esse similes traditiones liumanas,
seu ritus aut ceremonias, ab hominibus insti-
tutas, sem þýðast eptir orðunum pannig:
Og til sannrar einingar kirkjunnar er nóg, að
vera á sama máli um kenningu hins góða
boðskapar og athöfnun sakramentanna. Og
eigi er nauðsynlegt, að allstaðar sje líkar
mannasetningar, eða kirkjusiðir oða seri-
moníur, af ínön^um settar. Af pesiöum
orðum leiðir beinlínis, að pótt engir söfnuðir
á Islandi hefðu með öllu hina sömu kirkju-
siði, pá er par með alls eigi raskað sannri
einiugu hinnar íslenzku, evangelisk-lútljersku
kirkju. Hvernig er hægt á pessum grund-
velli að setja söfnuðunum nauðuugarlögmál
um fastbundna, nauðsynlega, ófrávíkjanlega
siði við guðspjónustuna? Hljóta eigi eiumitt
í kirkju, sem á þessum grundvelli er byggð,
allar fyrirskipanir urn hina opinberu guðs-
pjónustu að skoðast, eins og jeg hef tekið
fram í brjefi mínu til biskupsins, fremur sem
leibeinandi reglur, heldur en sern bindandi
lögmál? Hvernig er hægt að segja við einn
söfnuð kristinna manna með evangeliskri
lútherskri játningu: «p>ú getur ekki lengur
verið í pjóðkirkjunni» fyrir pá sök þótt, hann
víki frá peim reglum, senr almennt eru hafðar
við guðspjónustuna,. pótt liann víki frá regl-
unum í rítúalinu danska frá 1685, sem fyrst
og frernst hefir aldrei verið gjört að íslenzkum
lögum, og í öðru lagi, hvað sem laga-
gildi pess líður, getur eptir eðli kristindóms-
ins, eptir anda Nýjatestamentisins, eptir
beinunr orðum liinnar evangelisku lúthersku
kirkjujátningar eigi hept eða svipt burtu
frelsi kristinna manna í þessari grein? —
J>að er þó vonandi að hinn sarni ófielsisandi,
sem á dögum Lúthers og Melanchtons bjó f
hinni rómversk-kaþolsku kirkju, hafl eigi tekið
sjer bólfestu í voru evangeliska kirkjufjelagi.
(Framhald).
INú nieð póstinum barst nrjer í hendur
svar frá hcrra Jónasi Helgasyui i Reykjavík
gegn aðfinningum mínum við söngkennslu-
bókina fyrir „börn og byrjendur“. þar áð-
ur hafði jeg minnzt á flestar hinar bækurnar,
er sami höfundur hefir gefið út, sem kunn-