Norðanfari - 30.01.1884, Blaðsíða 3

— 122 —
svo blítt og kvöldskuggarnir færðu9t lengra
og lengra niður eptir fjallinu og nálguðust
tjöldin sem blikuðu móti sólunni, og hesta
íjÖldin allt í kringum vellina, hresstu sig
hver í kapp við annann á skrúðgrænu gras-
inu; fuglarnir sveimuðu í loptinu með svo
Unaðlegum, margrödduðum söng- og glað-
værðar tilbreytingum, að mesta unun var á
að heyra, og fegurð náttúrunnar, var eins og
að leggja sig allavega til að vekja oss menn-
ina til lofgjörðar og pakklætis við gjafarann
allra góðra liluta. Jeg fyrir mitt leyti hugs-
aði heim í blessaðann dalinn minn, par sem
mjer sýníst allt brosa á móti mjer, og hvergi
hefi. jeg unnið, sem mjer heíir fallið eins
Ijett bg par, síðan jeg var hjá pjerogvann
með pjer, og alltaf man jeg eptir pínu fræð-
andi samtali við mig pegar við vorum tveir
einir, og pá lagðir pú út fyrir mjer, og frædd-
ir míg um marga hluti, sem mjer hafði pá
aldrei komið i hug, og hefði máske aldrei
skynjað, befðír pú ekki vakið athygli mitt á
Pví; og alltaf er jeg betur ogbetur að kom-
ast að raun um hvað pú hefir pá verið mjer
velviljaður og pað vonajeg — eigijegnokk-
uð langa lífdaga fyrir höndum — að jeg
geti látið pað með guðshjálp sjást, að pú
hafir ekki sáð öllum pínum góðu ráðum og
áminningum til mín i ónýta jörð.
G.: |>að er vel Sveinki rainn! að pú
nietur áminningar mínar pó í fáfræði sje,
pá er pað af einlægum góðvilja talað, sem
jeg hefi sagt pjer, pað er áreiðanlega hið
fyrsta spor, fram til fullkornnunar manns-
ins, að pekkja og kannast við sinn eigin ó-
fullkomlegleika. því óvitrari sem maður-
inn er, pví hættara er honum víð að lita of-
stórt á persónu sina; en pví vitrari sem mað-
urinn verður, pví glöggvara getur hann sjeð
framundan sjer ótæmandi djúp ótölulegra
lærdóma. og fær pvi fleiri og gildari ástæð-
ur til að fyllast af auðmýkt og lotningu fyr-
ir pví háleita, undrun yfir eðli ogniðurröð-
un náttúrunnar, sem verkár á allt og í öllu
og sterkari löngún til að komast sem nærst
pví er hið upprunanlega eðli manneskjunn-
ar og tilgangur forsjónarinnar með mann-
kynið bendir til að mögulegt sje; en pað
'virðist mjer eins og jeg hef áður sagt pjer,
að kærleiksleysið standi oss mest af öllu
fyrir prifum og viðgangi, pví hefði kærleik-
Urinn verið sí og æ rikjandi, meðal vor, pá
hefði menotun og siðgæði orðið samfara til
uð útrýma svo fjölmynduðu pjóðarhneixli og
*vo mörgum vanpekkingar grýlum og djöfl-
um, hin3 sanna manneðlis sem einungis bæri
að lifa fyrir dyggðina og Siinnleikann.
(Framhald).
Ýmsir munu muna eptir því, að næst-
liðinn vetur voru við og við smá kviðlingar í
„Fróða“ með undirskript i n og seinast í vor
kvæði ort á sumardaginn fyrsta, sem ritað
var undir Bjarni Jónsson, Jeg veit vel að
ýmsum þótti kvæði þessi svo einkennilega
fögur og skáldleg aö þeim var mikil forvitni
á þvj, hver vera mundi höfuncíur peirra. Kvæði
þessi eru að mig minnir útmálun náttúrunnar
í manninum og umhverfis hann. Kvæðin bera
að jeg meina nokkra líking af hinum ein-
kennilegu fögru kvæðum þjóðskáldsins Jónas-
ar Hallgrímssonar, og vist mun um það að
þó þetta væri aðeins iá erindi um sinn, pá
bera þau af hversdagskveðskap l.jer. sem gull
af eyri. Mjer finnst vel vert að gjöra
það uppskátt, að hefundur smákvæða þessara
er Bjarni Jónsson skólapiiiur á Möðruvöil-
um. Hjer sannast það „að góður maður
framber gott úr góðum sjóði hjarta síns“.
Bj.anii þessi er sagðúr að vera fágæturúng-
lingur að menntafýsn, gáfum og góðgirni.
Ekki hafði Bjarni átt kost á formlegri mcnnt-
un eða samgengni við menntaða menn til
muna fyr en hann kom á Möðruvallaskóla þó
hafði honum furðanlega unnizt að mennta
sig sjálfur og var þegar búinn að fást nokk-
uð við að þýða útlend kvæði og tekizt það
furðanlega vel, framfor hans á skólanum er
einnig sögð að vera ágæt. það virðist því
auðsært að maður þessi muni liæfur fýrir meiri
menntun en hann þegar hefir fengið, og að
menntunin mundi þá bera meiri ávexli hjá
honum, en morgum öðrum sem miklu fær
kostað uppá til náms, því heldur scm hann
kvað vera sjcrlega hneigður til að kenna og
leiðbeina öðrum. Jeg vil leiða athygli manna
að þessu hjer, að jeg veit til að Bjarni mun
ekki hafa fje annað en vinnulaun sín, ogekki
eiga íjáða nienn að og yrði því líklega að
liætta námi, að minnsta kosti í bráð að þess-
um vetri hðnuni, þá hann yíirgeíur Möðru-
vallaskólann. Nú mun það þó víst skaði
fyrir þjóðina að hann þurfi að hætta náitii
fyrir fjeleysi, hjá því ef liann gæti lialdið því
fram og siðan í einhverri vissri stöðu, lík-
lega helzt sem kennari. Yarið sinu mikla
pundi til að miðla öðrum af, látið sitt ljós
lýsa fyrir öðrum. Jeg vil leiða athygli liugs-
Með tárin í augunum bað hann menn, að
lofa sjer að vera þar líka, «pví» segir hann,
<þessi kirkja er svo lík þeirri, sem jeg var
skirður í og faðir minn pjónaði við». þessi
°rð drengsins vöktu athygli, og er guðsþjón-
östugjörðinni var lokið, leiddi einn af prest-
önum hinn unga mann afsíðis og spurði hann
uúi ætterni hans, en einkum pað, hvert hann
hndir veru sinni hjá Tyrkjum hefði tekið Mu-
^ameðstrú. þegar drengurinn neitaði pví
{')nrflega, gaf hann honum ei einungis leyfi
k'l heldur uppálagði lioiium, að sækja opt
kirkji^ trúarbræðra sinna.
Hinn unga mann grunaði eigi i hvílika
Wtu liann hafði stofnað sjer með þessu, og
til hinnar grísku kirkju án leyfis húsbónda
S|ús svq opt sem honum gafst tækifæri til
fcess. Hann tók rólega og með polinmæði
^hóti peim refsingum og ávítunum, er hanu
^akaði sjer við kirkjugöngur pessar, pegar
^ann var lengur en hann hafði leyfi til. En
^lann var eigi lengi í pessari óvissu annað-
^v°rt var pað að Tyrkir höfðu petta á orði
e^a Grikkir komu pví upp um hann, að íbra-
liim, sem væri í pjónustu kaupmannsins
Mustaphs hefði optsinnis sótt hina grísku
kirkju og haft guðsþjónustu siði kristinna og
pó, — var hætt við —., hefi'i hann svo ber-
lega verið Tyrki áður, og liefði haldið með
peim liátíðlega cBamaden* ellegar hinastóru
hátíð og Beiramshátíðina* meðan hann á föstu-
tíma Grikkja borðaði daglega kjöt eins og aðrir
Tyrkir, og i Ajasaluk kváðust menn hafa orð-
ið varir við hann í hinu Tyrkneska bænahnsi,
hvort heldur hann var faílinn frá Muhameðs-
trú eða var á fremsta stigi til þess, pá sögðu
menn að honum bæri að hegna. Til allrar
hamingju hafði húsbóndi hans farið í verzl-
unarferð til Magnesia og lengra á land npp,
en móðir hans stóð fyrir búi sonar síns á með-
an, hún var góð og guðhrædd kona og unni
Demitrio. Hún hafði fengið að vita um á-
kæru drengsins og boðið að láta pennan pjón
sinn mæta fyrir rjettinum morguninn eptir
*) það er páskahátíð Tyrkjanna, er peir
halda i minningu pess að Abraham fórn-
aði syni sínum ísak.
andi manria að því, liversu mikilla {gæða ís-
lendíngar hefðu faríð á mis, ef ýmsir er síð-
ar hafa bætt smekk alþýðu, lVætt hana, og
á annann hátt unnið landinu tíl gagns og
sóma; svo sem gjört hafa þeir sagnafræðing-
urinn Jóii Espolin, skáldin Eggert Ólafsson,
Jónas Hallgrímsson, Sveinbjörn Egilsson og
Jón Thoroddssen, þjóðskorungurinn M. Step-
henslsen og Jón riddari forseti Spekingurinn
Björn Gunnlaugsson, fræðimaðurinn Aiinjot-
ur lærði dg hinn ung'i visindamaður þorvald-
ur Thoroddsen. Mundu nú ekki margirj ó-
kunnugir þjóðerui sínu 0g forntíð landsins
ef Jón hefði ei ritað síiiar alþekktu árbækur;
vekja vildi Eggert landa sína til dáðar og
þjóðernis tiltinningar og má pað liafa borið
nokkura ávexti. Ýmsa veit jeg minnast
snilli Jónasar í Iians svanasöngum, vel kveð-
ur og Sveinbjorn, og hans ágætu kennslu lieli
jeg heyrt viðbrugðið og nutu þess að ma.g-
ir uiri hríð; fjörugann og þjóðlegann iná og
tfcija Jón og vist munu kvæði hans og rit
hafa skeninu og lagað. Mikið gjorði Magn-
ús á sinni tíð að fræða og manna landa slna.
Öðruvísi væri nú að líkindum komið landshag
hjer, stjórn, verzlan, menntastofnuuum og fl.
ef Jón forseti liefði aldrei til verið, eða þá
ekki til mennta settur. Marga þarfa atliugun
hefir Arnljótur gjört, viða leiðbeint og velað
þingmálum starfað; svo liðgengan þjóðslarfs-
mann verðum vjer hann að telja, má hann
og kannske nokkuð en, og væri því skarð
fyrir skíldi hefði hann ekki til mennta náð.
þá er náltúrufræðinguiinn J>orvaldur, sem nú
mun sjálfur orðinn sanninenntaðri, og meira
búinn að vinna fyrir þjóðina með ritgjörðum
sínum og kennslu en nokkur annar jafnaldri
hans islenzkur bæði þeirra manna sem nú eru
og að iíkindum þeirra allra er verið hafa.
|>að fer allt samt að, |>orvaldur kennir hina
verulegustu visiudagrein allia vísindagreina
náttúrufræðina eða náttúrusoguna. Yeruleg-
ust visindagreiu er náttúrusagan, því á henni
hvila,við liana styðjast, eða afsprengi hem.ar
eru i eðli sínu í beinni eða úbeinniliðu flest-
ar eða allar vísindagreiuir aðrar, hann mun
kenna betur en flestir aðrir kennarar, vitna
jeg það til Möðruvallasveina, og munu þeir
allir saminála um, að fjörugri greinilegri nje
yndislegri kcnnslu yfir höfuð liaíi þeir ekki
þekkt og loks að hann eins og áður er bent
á, hefir fyrir sína fágætu starfsemi afkastað
meiru, á jöfuuin tíma en hver anuar. J>að
leiðir af sjálfú sjer, að þá einn velur sjer hið
þarfasta starf, leysir það bezt af hendi, og af-
J>á var Demitrio eigi heima, heldur niður við
höfuina hvert hún hafði sent hanu. Um kveld-
ið kom hann heim, pá gat hiu góða kona eigi
annað en sagt lioiinm frá því, er húu heyrt
hafði, og rjeði honum til að frelsa sig írá
hættunni erylirvotði. Drengurinu varð ótta-
sleginn hljóp til gríska prestsins, er honum
hafði mjög vinveittur verið. Honutn sagði
liann alla söguna. Prestur mælti: «við er-
um báðir i hættú staddir, pú sem grunaður
trúníðingur og jeg sem hvatamaður pinu til
fráfalls frá Muhameðstrú. Samt skú’lum vjer
íhuga, hvað nú er til ráða». Presturinn spurði
enn einusiuni sinn unga trúarbróður nm ætt
hans og æfi.
Hinum brá rið, er drengurinn nefndi
nafu föður síus og eyjarinnar, er liann hefði
prestur verið á. «Og hvað hjet pá hún syst-
ir pín», greip presturinn frammí; hún hjet
Helena svaraði Demetrio. Prestur gengur út
án pess að fara fteirum orðum við hanu og
bauð eitthvað pjóni sínum. Demitrio heldur
áfram sögu siuui, og sá presturinn ljóslegaaf
henni, að hann aldrei hafði tekið Muhmameðs-