Norðanfari - 04.06.1884, Side 2

— 18 —
Þylikt, 31 marz og mátti ekki seinna vera.
Yarnarlög hafa verið rædd á pingi og stend-
ur við sama, Verzlunarsamningurinn við
Spánverja er nú úr garði gjör frá stjórnarinn-
ar hendi hvort sem nú fólkspingið vill ganga
að honum; pað hefir fengið áskorun fráýms-
um verzlunarmönnum um lagdið að ganga
að honum. í haust á að vera mikil hátíð í
minningu þess að Ilolberg pjóðskáld Dana er
fæddur pá fyrir 200 árum. Af mannalátum
er helzt að geta að prófessor í heimspeki við
liáskólann Heeg&rd andaðist í apríl og Borring
prófessor sem mörgum mun kunnur að nafni
til fyrir rit sín í frakknesku.
Englendingar hafa nýlega veitt vel, telc-
ið 3 írska sprengingarmenn og hafa veður af
að ein af aðalstöðvum þeirra sje í París.
Háskólinn í Edinborg heldur 300 ára
hátíð pessa vikuna í minning pesS að hann
befir staðið 300 ár; 2 prófessorar eru boðnir
hjeðan.
B r y ii j ó I f u r S v e i n s s o n.
I.
(Fram’ald).
Svo lítur út fyrir, að peir hafi verið fieiri
en einn; en pað skiptir litlu. f»að er ekki
óheppilegt hjá höfundi skáldsögunnnr að láta
foringjann vera einn og knlla hann llluga
(o: Illhuga), sjerstaklega með tilliti til pess
að slíkir galdramenn hafa jafnan haft illt
augnarnið með brögðum sínuvn, sem peir hafa
beitt til að tæla kvennfólk. stela peningum,
baka einhverjum sjúkdóm eða fjörráð o. s. frv.;
og var slíkt kallað «svarti galdur*, en aptur
var nnnar, er nefndur var «varnargaldur», sem
kirkjusöguritarar segja haíi verið álitinnósak-
næmur. J>á er vjer fylgjum skáldsögunni að
pví leyti sem hún framvegis segir frá Illuga
og frænda hans, pá er pað mjög heppilegt að
að hún sýnir pað, sem almenn trú hefir ver-
ið pví nær ineðal allra pjóða, að aldvei urðu
galdramenn gæfumenn, lieldur pvert á móti
sjer sjálfum til mestrar óhamingju.
Svo sem pegar er bent á voru bæði börn
Brynjólfs biskups Ragnheiður og Halldór stór-
gölluð pegar frá fæðing. Hann var tregur og
gáfusljór, en hún veilduleg í líkamlegu tilliti,
pótt gáfuð væri. En svo bættist parvið öfugt
uppeldi. Yirðist biskup hafa haft meiri ást
á dóttur sinni cn syni, meðfram af pví að
hún bar móðurnafn lians; aptur á móti virð-
ist lcona hans ípeir hafa unnað syni peirra
en dóttur af pví hann hjet eptir föður henn-
ar. Eigi er ólíklegt, að of snemma liafi ver-
ið byrjað að herða að sveininum við bóknám,
sem jufnan hafi illa reynzt, einkum par sem
náms-hæfilegleikar hafa verið litlir. Tilraún-
irnar misheppnuðust og Brynjólfur gafst upp
við son sinn, og mun pað varla hafa venð
án stirðrar viðbúðar við sveininn frá hans
hálfu. Ljet hann hann svo frá sjer fara til
að framast í Englandi svo sem kunnugt er.
Ragnheiður mun í æsku hafa verið einungis
undir hendi móður sinnar, sem, pótthúngóð
kona væri, ekki sýnist hafa verið mjög skarp-
skyggn um eðli og gáfnafar dóttur sinnar.
Með hinni miklu umhyggju Brynjólfs biskups
fyrir hinum stórkostlega búskap og par á of-
an fyrir biskupsdæminu og ástandi kirkjunn-
ar aulc stöðugrar umhugsnnar hans um bólc-
menntir, virðist óhætt að fnllyrða, að hann
hafi verið nærri pví eins og framandi í sínu
eigin húsi. Hann mun liafa verið á slcrif-
stofunni jafnan pá er ekki voru ferðalög eða
heimsóknir höfðingja, en dóttír hans í kvenna-
stofunni hjá móður sinni og hinum heldri af
jungfrúm staðarins, og hefir Daði vel getað
notað sjer petta. |>ar sem Brynjólfur blekkt-
ist svo á útliti hans og pví hvernig hann kom
fram, að hann trúði honum frenvur öllura öðr-
um fyrir menntun dóttur sinnar, pá var von,
að Ragnheiður, sem var óreyndur unglingur,
blekktist á honum líka. Jaf..an komastk .
ur að pví fyr en karlar, ef ástarbrellur eru á
heimilum, og ætlurn vjer pví óhælt að full-
yrða, að annaðhvort frúin sjálf eða eitthvað af
hinu kvennfólkinu hafi fyrst komizt að pví,
að eklci var allt heilt í athæfi Daða par í
kvennabúrinu, og að frúin hafi lauslega bent
biskupi til pess. Bæði Espólín og Finnur
biskup segja, að hann hafi fengið par af *pata
nokkurn*, sem hann pó sjálfsagt áleit tóman
óhróður. og að hann luifi með inikiili hörku
gengið að dóttur sinni til að rannsaka, hvað
í pessu væri. Espolín getur pess og, að pó
hann væri í góðu skapi, pá hafi álit hans
verið svo, að unglingar hafi hræðzt hann; var
pví eðlilegt að Ragnheiður, sem vissi sig seka,
prætti fyrir allt í ot'boði hræðslunnar: ogpað
Ijet liann’hana sverja, að hún væri lans við
allt karlmannafar, 02 segir Finnur biskup, að
slíkt hafi í líkum tilfellum verið siður á peirri
tíð. En til pess að fyrirbyggja, að pess hátt-
ar óorð hjeidist við framvegis mun henni hafá
verið komið burt að Bræðratungu, en pað var
pá orðið ofseint. Daði túk pað pá fyrir, hvort
sem pað liefir verið að ráði föður hnns eða
ekki, að fara burtu til föður síns að Hruna
og gjörast kapelán hans. og vígir Brynjólfur
biskup hann. Hann er enn grunlaus, og
leikur í vígsluræðunni miklu lofsorði á gáfur
hans og atgjörvi. Ragnheiður var í Bræðra-
tungu par til er liún varð ljettari. Svein
pann, er hún ól, nefndi hún J>órð og lýsti
Daða föður að. En enginn vildi verða til að
segja biskupi líðindin fyr en Torfi prófastur
í Ghralverjabæ var fenginn til pess. f>óröur
sýnist hafa orðið eptir í Bræðratungu jafnvel
nokkru eptir að Ragnheiður var koínin heim.
J>að var að vonum, pótt fregn pessi yrði reið-
arslag á Brynjólf biskup, pví fremur sem pet.ta
kotn honum alveg óvænt. J>að jók og miklu
á, segir Finnur bisktip, að ein af liinum lje-
iegustu ambáttum staðarins átti tvíbura um
söiim mundir, er liún kenndi Daða. J>etta
fjell biskupi allra sárast, og kvað hitt ltefði
annars einhvernveginn orðið fyrirgefið. Hann
útvegaði dóttur sinni brátt uppreisn frá kon-
ungi, og rjetti liann uppreisnarbrjefið að ltenni
pá er hún var heimkomin. Svo segir Finn-
ur biskup frá. En nafn Daða mátt.i hann
aldrei lteyra upp frá pessu, og eigi viidihann
við hnnn sætlast, pótt Halldór prófastur, fað-
ir Daða, legði fram allar sínar jarðir í «rjett
og ráðspjölb, og segir Espolín, að pær hafi
lerið 60 h.undruð og auk pess hafi frændur
hans skotið saman 60 hundruðum í lausafje
til að kaupa Daða frið með. Finnursegir, að
Brýnjólfur haii raunar tekið við pessu, en geíið
pað óðar aptur til guðlegrar not.kunar með
peiin ummælum, að ranglætis verðiaun pessi
skyidi ekki í sinn sjóð renna; pó hafi hann
eigi aptrað pví, að D.iði fengi prestakall nolckru
síðar; en pað kom iionum eigi að haidi, pví
hann lifði paðan af optast nær í vesæld til
ellidaga. En Bagnheiður veslaðist upp og dó
að ári liðnu. — Við petta rná nú bera snm-
an skáldsögu frú Torfhildar. — Eptir petta
tók nú biskup J>órð dótturson sinn að sjer,
og setti hann til bókiiáms; gjörðist hann og
efnilegur, en hann andaðist snögglegall vetra
gamall, og voru pa aliir niðjar Brynjólfs iátn-
ir, pví nokkru eptir lát Ragnheiðar frjetti
biskup að Halldór sonur sinn væri andaður
á Englandi. Bæöi missir Ragnheiðar, og
einkum lát .Hilldórs mun hafa riðið að fullu
■" Lu írú Margrjetar, pví hún ljezt skönmu
síðar. Skoðunum peirra Margrjetar hiskups-
u uar og Ivristinar systur J>órðar prests með
tilliti til banialánsius mun rjett lýst í sam-
tali þeirra í skáldsögunni. En pegar- Brynjólf-
■ur bislcup teflir par við Kristínu, er siðan mátað-
ur af henni, og gefur henni svo taflið, pá má
lesa útúr pví nokkurs konar spádóm fyrir því.
er fram kom á eptir dauða biskupsfrúarinnar
að pví er snertir meðferð biskups á eigiiuin
sínum. Ilann hafði reyndar ávallt farið með
jarðir sfnar eins og sá fer með spilin, sem
er að spiia: slegið út og tekið inn á víxl, en
verður loks mettur á spilamennskunni og
kastar pá spilunum frá sjer. Nú pegar Brynj-
ólfur er búinn að missa alla sína, erlífiðhon-
uin eklci framar neinn skemmtileikur. Jarða-
gózið, sem hann ætlaði Margrjetu konu sinni
eptirsig, lá, segir Finnur, í bezta hluta lands-
ins, nefnilega í Borgarfirði. Hann hafði haft
' ■’.'-awé
mestu mætur á þessum jörðuin, en veröur
nú laiður á peim, gefur suin n á burtu peiin,
sem hann póttist eitthvað eiga við að virða, en
hefir skipti á sumum fyrir aðrar jarðir í Múla-
sýslu llann hafði ætíð verið liræddur um,
að höfuðsrnenn og hið veraldlega vald myndi
hrifsa jarðeignir sínar uiidir sig og vildi nú
með pessn koma þeim leigra burtu undan
veldi peirra og fá pær svo í hendur J>órði
dúttursyni sínum, sem hann ætiaði, ef hann
liefði lifað, að útvega einhverja lífsstöðu í
Múlasýsiu. Enerhnnn núandaðist, ljet hann
> alit erfð dje sitt með testamentisgjörð ganga
aptur til bræðra sinna á löglegan hátt; eu
það jarðagóz," sem var hans eigið aflafje, vill
hann eklci láta til þeirra ganga. Heíir hou-
um líklega pótt peir talca litla hlutdeild í
raunakjörum sínum, ef til vill líka öfundað
sig. Jnir á móti gefur hann sjera Torfa í
G-aulverjabæ allt pað fast og laust, sem hann
ekki áður hafði gefið annaðhvort til kirkna
' eða einstakra manna, svo sein Ólafs prets
Gíslasonar. Borðsilfur sitt, segirFinnur, ljet
hann umsteypa og búa til úr pví annað miklu
sterkara en verra að silfurgæðum, af pví ein
af silfurskeiðutn hans hafði einhvernveginn
bihið, og tjáði hann ekki frá slíku að telja.
Bælcur sínar allar, er voru í fallegu útlendu
bandi, ljet hann og rífa úr bandi og setja apt-
ur í íslenzkt band, þar liann kvað pað iniklu
sterkara og ekki eins hæft við að mýs legð-
ist pá á bækurnar, með pví hann hafði kom-
izt að pví, að mýs höfðu nagað eina af bók-
um hans. Loks gaf hann allar hinar íslenzku
bælcur sínar konum tveim, en hinar útlendu
syni Jóhanns Klein liöfuðsmanns, er pá var
nýfæddnr. Hann gaf og mörgum mönnum
bók, segir Finnur biskup, sem rituðu honum
brjef á latínu og gjörðu grein fyrir, hvað peir
stúderuðu, og fylgdu par með jafnan ráðlegg-
ingir, hvernig peir skyldi haga búkiðmim
s’mii 'i. A pessum raunatíma sínum missti
Bryniólfur auk hinna nánustu ástmenna sinna,
sem þegar eru nefndir, ráðsmenn sína og aðra,
er styrkt höfðn bú hans, par á meðal bróð-
ur lconu sinnar Teit hinn sterlca, er dó
vofeiflega og sem honum pótti mjög fyrir,
svo og ýmsa, sem stundað liöfðu bólcnám ut-
anlands á hans kostnað. — J>að, sem í skáld-
sögunni segir um síðustu alpingisreið Hall-
gríms Pjeturssonar og viðslcilnað hans við
höfðingja par, er víst rjett með farið, svo og
pað að hann hafi sent Brynjólfi biskupi sálm-
inn «Ailt eins og blómstrið eina» á síðustu
visitazíuferð hans.
|>að í skáldsögunni, sem virðist einna ó-
viðlcnnnanlegast, er sagan um Jón biskup Yig-
fússon, og sýnist betra að henni hefði verið
alveg sleppt. Hann var, eins og kunnugt er,
áöur sysiumauur, eu setour aa pví embætti