Norðanfari - 29.08.1885, Page 1

24 ár.
Akurcyri, 29. ágúst 1885.
Nr. 59.—60.
J>að er, sem betur fer, að menn eru
noliliuð almennt, einkum í liinum menntaðri
lijeruðum landsins, farnir að láta sig pað máli
skipta hvort manna peirra er pjóðin í sam-
eining lieldur og geldur, purfi við eður eigi,
og hvert peir eru duglegir vinnumenn henn-
ar eða ekki. Menn eru farnir að láta sjer
annt um pað pjóðfjelagsins vegna, að menn
sjeu launaðir af almennu fje, að eins til að
uppfylla einhverja almenna nauðsyn. Sú til-
finning virðist vera að ryðja sjer æ meir til
rúms, eður að verða æ skýrri í meðvitund
manna, að embættin og embættismennirnir
sjeu til vegna alpýðunnar, en ekki hið gagn-
stæða. Að peir sjeu pjónar hennar, pegar
búið er að kaupa pá til pess, að pjóna henni
peir eigi að uppfylla eða bæta úr nauðsyn
hennar, eptir pví, sam staða peirra bendir til
eða köllunarbrjef. Að alpýðan verði að liafa
kjörfrelsi til að ráða sjálf sina eigin pjóna,
inunu margir sannfærðir um. Að kirkjuvald
pað, sem verið hefir, sje andleg einokunmun
mörgum finnast og að af pví ieiði hræsni og
yfirdrepsskap og áhugaskort í trúarefnum mun
margra meining.
|>að er kunnugt, að á einokunar árum
hinnar íslenzku verzlunar, var verzlanin seld
vissum mönnum á leigu, og mátti enginn
verzla við annan, en kaupmann sinnar eigin
kaupsveitar, og varðaði petta íjemissi ef út af
var brUgðið. J>etta pykir nú hryllilegt ó-
frelsi á vorum dögum. En mun pað aldrei
Þykja blöskrunarvert, að menn sjeu skyldir
að borga prestspjónustu pá, sem peir ekki nota?
Svo langt komst pó aldrei verzlunar einokun-
in, að menn væri skyldaðir til að borga vöru
pá, sem peir ekki tóku, eða skyldaðir til að
taka aðra vöru en peir vildu.
Prestar eru nú sjálfir farnir að sannfær-
ast um marga galla á kirkjulífi voru og kirkju-
stjórn. Yjer skuluin benda á grein í Fróða
eptir M(atthías) J(ochumsson), hann segir, að
oss minnir, eitthvað pessu líkt: pegar menn
fara almennt og opinberlega að ræða hin kirkju-
legu málefni, pegar inenn fara opiuberlega,
ekki einungis að játa heldur líka að neita
trúaratriðunum, pegar prestar fara að skipt-
ast á um verk og embætta hvor fyrir annan,
pegar leikmenn eins og lærðir og vígðir fara
að prjedika fyrir almenningi o. s. frv., pá mun
trúarlífið glæðast. þetta er elcki orðrjett, en
meiningin mun lík.
þetta framansagða bendir á meining al-
Þýðu og jafnvel frjálslyndra lderka. ‘Vjer ætl-
om pví, að láta petta gilda sem inngáng að
optirfylgjandi fáyrðum um sambúð presta og
alpýðu á íslandi.
tTm samhúð aliuennings við presta.
EptirP. 13.
J>að væri í sannleika æskilegt að blöð-
tn gæti jafuvel i sem fæstum tilfellum kennt
ssmbúð við menn, bæði að pví er snertir
nin innri sambönd manna í heimilislifinu,
°g að pví er snertir hinar ytri stjettir og
^töður borgaralegs fjelags, pví virðist oss pað
ekld ástæfulaust að benda alj ýðu á hvern-
hv.n skal í.ota t-jer sambúð presta s;nna>
með pví prestar eru meiri hluti hinna lærðu
manna, sem alpýða lijer á landi liefir náið
samblendi við, og presta stjettin pess utan
hin liáleitasta staða í mannlegu fjelagi, og
sú ömetanlega, langtum pýðingarmesta og
dýrmætasta fyrir almenning, pað er að segja
pegar menn peir, er stjett pessa skipa, eru
í líkingu við pað, será peim ber að vera.
J>að er sannarlegn gagnvænlegt og lær-
dómsríkt fyrir alpýðu, að umgangast presta
pá, sem af alhug hafajhelgað sig stöðu peirri
sem peir eru kallaðir jtil, sem Iiafa glætt og
lireinsað vilja sinn ogj skynsemd af hinurn
mildu og máttugu áhgífum hins guðlega trú-
arlærdóms og ganga syo fram sem pjónar
og boðendur sannleikjns, sem upplýsa skyn-
semi og verma og sty|kja vilja safnaða sinna
til hins góða og dáðríka, sem vekja, óminna
leiðbeina og hugga eplir pví, sem pörf livers
einstaklings krefur, sein eru sjálfir í allri
breytni sinni og hegclin, hin nákvæmasta
og auðskildasta útskýrjng sinnar eigin kenn-
ingar. J>eir menn, sem ýmist á svo heitan
og kröptugan hátt, ln4pa guðsorð inn í hug-
skot tilheyrenda sinná, að pað prengir sier
inn á milli liðarnóta o(g mergjar og opnar
jafnvel hjörtu peirra fyrir innstreymi guðs-
ótta og elsku, sem höjfðu pegar lengi verið
lokuð fyrir áhrifum gúðs náðar; eður fræða
og hugga með svo mifdu málí og svo skýrum
rökum; að hinir ístöðabtlu og vonarveiku,
finna sig fyrir verkan pess, flutta inn und-
ir vængjaskjól Guðs miskunar. þeir menn,
sem kenna svo ljóst og alpýðlega hin ein-
földustu, guðlegu sannindi, að hverju barn-
inu veitir auðvelt að taka upp á minni
sitt og sldlning, nokkuð af pví til fastrar
eignar, eður útlista eptir ítrustu kröptum
tilveru sinnar hðspeki , guðlegra leyndar-
dóma, svo sem hinir ýmsu skarpvitrustu
guðsspekingar hafa gjört sjer grein fyrir
peim eður reynt pá á sjálfum sjer, og leiða
par með pá til lifandi sannfæringar, som
með vaxandi ytra fróðleik hafa orðið að
kasta ýmsri bókstafskenningu, sem peír með-
tóku í æskunni, en síðan skipað i pað skarð
herfylkinguin efasemdanna, sem hafa svipt
pá öllu og skilið pá eptir tóma og snauða.
J>eir menn, sem leitast jöfnum Iiöndum við
að efla líkatnlega og andlega velferð éafnaða
sinna, sem leitast við, að benda hverju ung-
menni á pá lifstöðu, paun verkahring, sem
samkvæmt uppeldi psí'S og upplagi, myndi
verða pvi og öðrurn til mestra nytsemda.
f>eir menn, sem nieð guðsást og mannást,
hógværð, sparsemi, einfaldleik og nægjusemi
sýna sig að veraspoi'göngumenn hinna ýinsu
hreinlijörtuðu guðs sona á ýrnsum tiinum,
sem eru sannir vinir allrar sannrar upp-
fræðingar, umburðarlyndir og sanngjarnir
gegn annarlegum trúarfiokkum, áhyggjufull-
ir og vandlætandi vegna liinna ljettúðugu
og spilltu, án pess pó‘ að vera óvinir sið-
samlegra skemnuaua. j;>essir og pessulikir
menn eru.prestar, eru hirðar safnaða sirma
þeir eru andleg og líkamleg fyrir.nynd, sem
vert er að likja eptir. Sóknarmöanuin er
ráðandi til að færa sjer ráð og dæmi slikra
mantia, sem bezt i nyt og binda við pá sem
nánastan fjelagsskap, hafa pá fyrir ráðgjaí'a
sina í liverju pvi máli, sem pýðingarmikið
er eða getur orðíð fyrir lifskjör eður máske
— 117 —
lifsstefnu peirra. |>að er nauðsyn safnað-
anna að sjá, að slikir menn eru sannar
leiðarstjörnur, og að nota sjer pá í öllu, sem
slíka. |>að er og nauðsyn peirra og skylda
að sýua slíkum prestum allan pann sóma
og þakkláta viðurkenning í orði og verki að
prestarnir geti hjá peim lifað sælir, glaðir
og ánægðir.
En reynslan sýnir, að mennirnir eru
ekki, yfir höfuð, svo góðir ’sem þeir ættu að
vera. J>eir af mönnuuum, sem til presta-
stöðurinar veljast, en þessir menn geta alls
ekki svarað til tilgangs síns eða lífsstöðu
sínnar, kunni peir ekki að lifa og breyta
svo, að pað sje eða megi vera fyrirmynd
meðal safnaðarins ætti þeir alls ekki að taka
að sjer pessa hirðisstöðu og söfnuðurinn alls
ekki að meðtaka pá og halda sem slíka.
Menu, sem hafa mjög takmarkaðan
greindarkrapt, máske spillt siðferði frá æsku
og barla veikan eða ávaxtalítin viljatilpess
að leiða guðsríki inn í hjörtu mannanna eða
opna pau fyrir pvi. Menn, sem leita fyrst
og fremst pess, að komast í þæga, hægaog
arðvænlega lífsstöðu, sem láta eigiu búskap
og fjárhagsmál, embættistekjur, hýbýlaprýði
og ýmsa nautn og nautnarvon vera sitt hið
mesta og helzta áhugamál, fessir menn,
segjum vjer, prengja sjer inn í stöðu þessa;
þegar peir eru par komnir, pá rælcja peir
embætti sitt svipað og einhverja atvinnu-
grein, sjer til árðs og ávinhings, tal peirra
við sóknamenn gengur mest út á pað hvern-
ig sje sveitar og bæarbragur hjer og par,
hvernig embættið sje launað, hverjir deili í
dag í blöðunum, livar sje friður og stríð
hvernig sje verzlan, hvar upphlaup í skól-
um eður róstur á pingum, hvar sje liá em-
bættislaun, liverjir geti lifað sem finir herr-
ar og dömur o. s. frv.
í>essir pjónar hinnar ytri kirkju fram-
hera svo bókstafskenningu sína eptir ríg-
bundnum reglum upp af slcrifuðum blöðum
svo sem sál peTrm væri á pappírnum en eigi
í peirra eigin höfði, til að stjórna þaðan
lmgsun og máli. !>eir prjedika eða lesayf-
ir söfnuðinum, sumir með litlum, merkjan-
legum áhuga aða andagipt, sumir máske áu
pess að trúa öllu því, sem þeir í kirkjunn-
ar nafni kenna, eða máslce trúa peir þá
einu og öllu með dauðri sögutrú. Fylgi nú
pessu vanrækt barnauppfræðslu, óbeit á og il!-
getur um uppfræðisstofnanir landsin-, erabætt-
ishroki, meðmæli með bundnu kirkjuvaldi
fastheldni við alla útvortis kirkjusiði, óbeit
á leikmannakosning eða nokkrum tilbreyt-
ingnm, kvörtun um embættisannir o. s. frv.
Fylgist nú sem flest af pessu að í frarn-
komu prestsins, þá mun pað benda til þess,
að liann liti svo á, að embættið sje ætlað
til að veita sjer uppeldi og pægindi oghann
eigi par að komast til valda. vegs og met-
orða, til peis að geta lifað öðruin óháður og
notið hæginda og skommtana lifsins. En að
hitt sje ekki eins vakandi fyrir lionum, að
hans æðsta skylda er, að vera kristdegur
leiðtogi, bæði safnaðarins yfir höfuðoghvað
lielzt hvers einstaklings i honmn, sem enn nú
kynni að fara villur vegar og hafa ekki byggt
hús sitt á bjargi. Eú lítur svo út, semein-
hverjir meðal saí'naðarins fari villur vegar
og sjeu máslte siða og sannfæringarlitlir. ]?es>-